การสร้างโรงเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูงของประเทศไทยในขณะนี้ ยังไม่มีความคืบหน้า ในขณะที่ต่างประเทศเดินหน้าผลิตเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูงเป็นของตนเองมานานหลายสิบปี ทำให้ประเทศเหล่านั้นกลายเป็นผู้ผลิตและส่งออกเหล็กอันดับต้นๆ ของโลก และที่สำคัญประเทศเหล่านี้ได้เจริญไปพร้อมๆ กับการพัฒนาสิ่งแวดล้อมและชุมชนให้สามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างยั่งยืน ด้วยหลักปฏิบัติอย่างเคร่งครัดด้านการบริหารจัดการ ทั้งโครงสร้างพื้นฐาน ตลอดจนการดูแลสิ่งแวดล้อมและการมีส่วนร่วมของชุมชน
ปัจจุบันโรงถลุงเหล็กในต่างประเทศ ได้รับการยอมรับว่าเป็นอุตสาหกรรมที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เพราะมีการบริหารจัดการที่มุ่งเน้นประสิทธิภาพและลดต้นทุนทางพลังงาน ยกตัวอย่างกรณีศึกษาในต่างประเทศที่มีการลงทุนในอุตสาหกรรมเหล็กและเหล็กกล้าที่ถลุงจากแร่เหล็ก ได้แก่ ญี่ปุ่น จีน เกาหลีใต้ และเวียดนาม ที่มีการกำหนดแนวปฏิบัติอย่างเคร่งครัดให้สามารถอยู่ร่วมกับสิ่งแวดล้อมและชุมชนได้
ประเทศญี่ปุ่น : กรณีบริษัท Nippon Steel Corporation
รัฐบาลญี่ปุ่นได้สนับสนุนให้มีการลงทุนในอุตสาหกรรมเหล็กตั้งแต่ปี 2400 ทั้งๆ ที่ไม่มีทรัพยากรธรรมชาติที่เป็นวัตถุดิบสำหรับการผลิตเหล็กและเหล็กกล้า ผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่ที่สุดคือ บริษัท นิปปอน สตีล คอร์ปอเรชั่น ซึ่งมีการผลิตเหล็กและเหล็กกล้ามากเป็นอันดับ 2 ของโลก และมีการลงทุนด้านวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตมาอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้สามารถควบคุมมิให้ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
ปี 2515 บริษัท นิปปอน สตีล คอร์ปอเรชั่น ได้ตั้งโรงงาน นิปปอน สตีล โออิตะ เวิร์ค ที่เมืองโออิตะ เป็นโรงงานเหล็กคุณภาพสูงครบวงจรที่ดำเนินการตั้งแต่การถลุงแร่เหล็กจนถึงเหล็กแผ่นรีดร้อน โดยตั้งอยู่ใกล้ศูนย์กลางของเมืองอยู่ห่างจาก City Hall น้อยกว่า 2 กิโลเมตร และอยู่ใกล้กับรีสอร์ต มีประชากรอาศัยในบริเวณใกล้เคียงประมาณ 5 หมื่นครอบครัว มีการเฝ้าระวังคุณภาพสิ่งแวดล้อมโดยประชาชนและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่อย่างเข้มงวด เมืองโออิตะ ถือเป็นเมืองท่องเที่ยวแห่งหนึ่งของประเทศญี่ปุ่น เนื่องจากอยู่ใกล้ชายฝั่งทะเล และเป็นอ่าวที่มีธรรมชาติสวยงาม มีแม่น้ำ Ono ไหลผ่านด้านตะวันออกของโรงงาน
รัฐบาลญี่ปุ่นได้จัดการด้านโครงสร้างพื้นฐาน ในด้านการกำหนดเขตอุตสาหกรรม Oita-Tsurusaki มีการปรับผังเมืองและจัดการเรื่องการเวนคืนที่ดิน รวมถึงพัฒนาระบบโครงสร้างพื้นฐานต่างๆ ในด้านการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ มีการก่อตั้งสถาบันการศึกษาในพื้นที่ตัวอย่าง เพื่อฝึกฝนผู้เชี่ยวชาญทางด้านเทคนิคให้กับอุตสาหกรรม
การบริหารจัดการด้านสิ่งแวดล้อม นิปปอน สตีล มีการจัดการดีเป็นอันดับ 10 ของโลก สามารถดำเนินงานด้านการควบคุมคุณภาพสิ่งแวดล้อมตามข้อกำหนดของญี่ปุ่น การดำเนินงานใช้หลักการมีส่วนร่วมของชุมชนและใช้เทคโนโลยีการผลิตที่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด และมีการค้นคว้าวิจัยเพื่อหาเทคโนโลยีที่สะอาดเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง มีระบบบริหารความเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อม โดยบริษัทได้ติดตั้งระบบเฝ้าระวังคุณภาพสิ่งแวดล้อมที่ทำการตรวจสอบตลอด 24 ชั่วโมง และเชื่อมโยงข้อมูลไปที่เมือง Oita และรัฐบาลกลาง นอกจากนั้น ยังมีระบบตรวจสอบภายในและภายนอกเดือนละ 1-2 ครั้ง มีการกำหนดพื้นที่สงวนสำหรับป่าไม้
ปัจจุบันนิปปอน สตีล โออิตะ เวิร์ค มีพนักงาน 1,658 คน พื้นที่ 7.19 ล้านตารางเมตร โดยแบ่งเป็นพื้นที่ปั่นแร่ขนาด 400 ตารางเมตร เตาถลุงพ่นลม 2 เตา ขนาด 5,573 ลูกบาศก์เมตร ซึ่งใหญ่ที่สุดในโลกและมีประสิทธิภาพสูง ผลิตเหล็กได้วันละ 13,000 ตัน หรือปีละมากกว่า 4 ล้านตัน เตาหลอมเหล็กกล้า ขนาด 375 ตัน ซึ่งเป็นขนาดใหญ่ที่สุดในโลกเช่นเดียวกัน สามารถผลิตเหล็กได้มากกว่าวันละ 8,000 ตัน
ประเทศจีน : กรณีบริษัท Baosteel
ปัจจุบันบริษัท Baosteel เป็นบริษัทผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่ที่สุดที่เป็นของรัฐบาล ซึ่งเกิดจากการควบรวมกิจการของบริษัท Baoshan Iron and Steel กับรัฐวิสาหกิจ 2 บริษัท คือ Shanghai Mattalurgical Holding และ บริษัท Meishan ในปี 2541 เพื่อตั้งกลุ่มธุรกิจขนาดใหญ่ตามนโยบายรัฐบาลที่จะปรับโครงสร้างอุตสาหกรรมเหล็กให้มีการผลิตที่มีประสิทธิภาพและผลิตเหล็กที่มีคุณภาพสูง
จีน มีปริมาณแร่เหล็กสำรองมากเป็นอันดับ 5 ของโลก (46,000 ล้านตัน) แต่เป็นสินแร่ที่มีคุณภาพต่ำ โดยมีสัดส่วนของแร่เหล็กประมาณร้อยละ 30 จึงต้องนำเข้าสินแร่เหล็กจากต่างประเทศจำนวนมาก โดยในปี 2549 มีปริมาณการผลิตเหล็กและเหล็กกล้าหลอม 418.7 ล้านตัน เป็นอันดับ 1 ของโลก
รัฐบาลในฐานะเจ้าของกิจการ ได้มีการส่งเสริมอุตสาหกรรมเหล็กโดยการจัดหาพื้นที่ตั้งโรงงานในเขต Baoshan จังหวัดเซี่ยงไฮ้ และรับผิดชอบการย้ายประชาชนในพื้นที่อาศัยในบริเวณดังกล่าวออกจากพื้นที่พร้อมทั้งจัดหาบ้านพักอาศัยให้ นอกจากนี้ยังมีการสนับสนุนให้มีการนำสถาบันออกแบบและสถาบันก่อสร้างมาดำเนินการก่อสร้างโรงงาน และสนับสนุนการจัดหาวัตถุดิบและการรักษาระดับอุปทานของถ่านหินให้มั่นคง
ในด้านการบริหารจัดการด้านสิ่งแวดล้อม รัฐบาลได้ร่วมกับบริษัท กำหนดค่าเป้าหมายคือ ไม่มีการปล่อยก๊าซออกจากเตาถลุงหรือเตาโค้ก รวมถึงกำหนดให้โรงงานมีการลงทุนในด้านสิ่งแวดล้อมในระยะที่หนึ่งคิดเป็นร้อยละ 5.3 ของการลงทุนทั้งหมด ระยะที่สองอีกร้อยละ 3.3 และมีการควบคุมปริมาณน้ำเสีย กรดเสีย น้ำมันที่ใช้แล้วอย่างเคร่งครัด
ประเทศเกาหลีใต้ : กรณีบริษัท POSCO Steel
บริษัท POSCO Steel จัดตั้งขึ้นเมื่อปี 2511 โดยได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลประธานาธิบดี Park Chung Hee ซึ่งมีการระดมทุนจากผู้ผลิตเหล็กต่างชาติ จำนวน 7 ราย และรัฐบาลได้จัดหาพื้นที่ตั้งโรงงาน การเพิ่มเงินกู้จากต่างชาติ และเงินกู้ธนาคารพาณิชย์ญี่ปุ่น รวมทั้งได้รับการสนับสนุนด้านเทคโนโลยีจาก Nippon Steel Corporation ทำให้บริษัทมีการดำเนินงานอย่างมีประสิทธิภาพ
ด้านการจัดการโครงสร้างพื้นฐาน รัฐบาลให้การสนับสนุนการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็น ได้แก่ ท่าเรือน้ำลึก การพัฒนาแหล่งน้ำ และถนน นอกจากนี้ในระยะก่อตั้งโรงงานยังได้มีการเตรียมบุคลากรด้วยการสนับสนุนให้ศึกษาต่อต่างประเทศโดยเฉพาะการศึกษาและอบรมในประเทศญี่ปุ่น เพื่อฝึกฝนและเพิ่มประสบการณ์ด้านเทคโนโลยีที่จะนำมาใช้ในโรงงาน
ด้านบริหารจัดการสิ่งแวดล้อม บริษัท POSCO Steel ในเกาหลีใต้ได้ทำข้อตกลงกับรัฐบาลโดยสมัครใจในการลดปริมาณ CO2 ที่ปล่อยจากกระบวนการผลิต ปัจจุบันบริษัท POSCO Steel เป็นผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่ของประเทศเกาหลีใต้ และเป็นอันดับ 5 ของโลก มีการผลิตเหล็กครบวงจรคือ มีการถลุงเหล็กจากแร่โดยใช้เตาพ่นลม และผลิตเหล็กกล้าด้วยเตาออกซิเจน
เวียดนาม : มาทีหลังดังกว่า
เวียดนาม ประเทศเพื่อนบ้านของไทย เคยตามหลังเราในหลายๆ ด้าน แต่ขณะนี้อาจไม่เป็นเช่นนั้น เพราะปัจจุบันเวียดนามกำลังศึกษาที่จะก่อสร้างโรงเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูง
สำหรับการลงทุนในอุตสาหกรรมเหล็กขั้นต้นที่มีการถลุงเหล็กจากแร่เหล็กและอุตสาหกรรมเหล็กครบวงจรนั้น ประเทศเวียดนามได้อนุมัติให้ Tycoons Worldwide Group ลงทุนในปี 2549 คาดว่าจะสามารถดำเนินการได้ในปี 2552 เพื่อผลิต 4.5 ล้านตันต่อปี
ในเดือนพฤษภาคม ปี 2550 ได้ลงนาม MOU กับบริษัท POSCO และบริษัท TATA ในการศึกษาความเป็นไปได้ในการจัดตั้งโรงถลุงเหล็กครบวงจรโดยคาดว่าจะลงทุนประมาณ 4 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ นอกจากนี้ ภาครัฐเวียดนาม ยังเร่งผลักดันด้านการจัดการโครงสร้างพื้นฐาน ได้มีการกำหนดพื้นที่เขตอุตสาหกรรม และการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็น เช่น ถนน ไฟฟ้า รวมถึงท่าเรือน้ำลึกด้วย
ส่วนการจัดการด้านสิ่งแวดล้อม เวียดนามมีการทบทวนกฎหมายสิ่งแวดล้อมใหม่ในเดือนกรกฎาคม 2549 ซึ่งมีมาตรการห้ามนำเข้าเศษเหล็ก และให้ความสำคัญกับการดูแลคุณภาพอากาศ ฝุ่นละออง และการกำจัดของเสียโดยการกำหนดมาตรฐานอุตสาหกรรม รวมทั้งมีมาตรการควบคุมเทคโนโลยีและขนาดของอุปกรณ์ที่ใช้ในการผลิตเหล็กและเหล็กกล้าเพื่อควบคุมคุณภาพสิ่งแวดล้อม
ประเทศไทย : รอต่อไป
ประเทศไทยเริ่มมีนโยบายส่งเสริมอุตสาหกรรมเหล็กและเหล็กกล้ามาตั้งแต่ปี 2485 ซึ่งในช่วงนั้นทั้งเกาหลีใต้ และเวียดนามยังไม่ได้คิดจะทำโครงการเหล็กเลยด้วยซ้ำ
โดยรัฐบาลไทยในสมัยนั้นได้ให้สัมปทานกับ บริษัท ปูนซิเมนต์ไทย จำกัด ในการทำเหมืองแร่เหล็กที่จังหวัดลพบุรี และปี 2493 ได้ก่อสร้างโรงงานผลิตเหล็กกล้าโดยใช้เตาแบบ Open Heart Furnace สามารถผลิตเหล็กกล้าได้ครั้งละ 7 ตัน และก่อสร้างโรงรีดเหล็กเส้นและเหล็กลวดแห่งแรกในประเทศไทย
อย่างไรก็ตาม โรงถลุงเหล็กของเครือซิเมนต์ไทย ได้ปิดตัวเองลงในเวลาต่อมา เนื่องจากกิจการมีขนาดเล็กมาก ทำให้มีต้นทุนในการผลิตสูง จึงไม่สามารถแข่งขันกับเหล็กที่นำเข้าจากต่างประเทศได้ และในช่วงเศรษฐกิจฟองสบู่ระหว่างปี 2535 – 2539 จึงมีความพยายามรื้อฟื้นการก่อสร้างโรงถลุงเหล็กขึ้นมาอีก โดยได้มีการอนุมัติให้การส่งเสริมจำนวน 6 โครงการ เพื่อก่อตั้งโรงถลุงเหล็กขั้นต้นน้ำ กำลังการผลิตรวม 9.15 ล้านตัน/ปี
แต่วิกฤตเศรษฐกิจเมื่อปี 2540 ได้ส่งผลให้ทั้ง 6 โครงการ ต้องยกเลิกหรือชะลอโครงการลงทุนทั้งหมด และหลังจากที่ประเทศไทยกำหนดแนวทางส่งเสริมการลงทุนกิจการผลิตเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูง และเปิดโอกาสให้บริษัทผู้สนใจลงทุน แสดงความจำนงในการลงทุนโครงการเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูงในประเทศไทย ก็มีผู้ยื่นข้อเสนอ 4 ราย โดยแต่ละรายกำหนดจะลงทุนนับแสนล้านบาททั้ง 4 โครงการ ได้กำหนดจะใช้เทคโนโลยีเหมือนกัน คือ Blast Furnace และ Basic Oxygen Furnace ซึ่งนับเป็นเทคโนโลยีมาตรฐานสำหรับกิจการถลุงเหล็กที่ใช้กันแพร่หลายในปัจจุบัน ประกอบด้วย
* บริษัทอาร์เซลอร์-มิตตัล ของเนเธอร์แลนด์และลักเซมเบอร์ก ผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่อันดับ 1 ของโลก
* บริษัทนิปปอนสตีลของญี่ปุ่น ผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่อันดับ 2 ของโลก
* บริษัท JFE ซึ่งเป็นผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่อันดับ 4 ของโลก
* บริษัทเซี่ยงไฮ้เป่าสตีล ซึ่งเป็นผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่อันดับ 6 ของโลก
อย่างไรก็ตาม ประเทศไทยยังไม่มีความชัดเจนเรื่องทำเลที่ตั้งโครงการ การสนับสนุนจากภาครัฐในเรื่องการลงทุนระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐาน นอกจากนี้ยังมีแรงต้านจากประชาชนในพื้นที่ โดยเฉพาะที่ภาคใต้ แถมล่าสุดยังมีรัฐธรรมนูญมาตรา 67 ซึ่งทำให้ต้องทำการศึกษาผลกระทบต่อสุขภาพ ยิ่งเหมือนเป็นอุปสรรคที่เข้ามาซ้ำเติมอีก
แต่สิ่งสำคัญที่จะช่วยผลักดันให้โครงการเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูงของไทย เป็นเรื่องของการสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนตั้งแต่เริ่มคิดจะทำโครงการ เพื่อเปิดโอกาสให้คนในชุมชน และประชาชนที่สนใจเข้ามาร่วมในการบริหารจัดการด้านสิ่งแวดล้อมและชุมชน เพื่อสร้างความมั่นใจ ความเชื่อใจแก่ชุมชน ว่าการผลิตเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูงในบ้านเรา ก็จะใช้เทคโนโลยีสะอาด และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
ติดต่อขอข้อมูล ติชม และเสนอแนะความคิดเห็นได้ที่ศูนย์บริการลงทุน สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน 0-2537-8161 หรือที่ head@boi.go.th
ปัจจุบันโรงถลุงเหล็กในต่างประเทศ ได้รับการยอมรับว่าเป็นอุตสาหกรรมที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เพราะมีการบริหารจัดการที่มุ่งเน้นประสิทธิภาพและลดต้นทุนทางพลังงาน ยกตัวอย่างกรณีศึกษาในต่างประเทศที่มีการลงทุนในอุตสาหกรรมเหล็กและเหล็กกล้าที่ถลุงจากแร่เหล็ก ได้แก่ ญี่ปุ่น จีน เกาหลีใต้ และเวียดนาม ที่มีการกำหนดแนวปฏิบัติอย่างเคร่งครัดให้สามารถอยู่ร่วมกับสิ่งแวดล้อมและชุมชนได้
ประเทศญี่ปุ่น : กรณีบริษัท Nippon Steel Corporation
รัฐบาลญี่ปุ่นได้สนับสนุนให้มีการลงทุนในอุตสาหกรรมเหล็กตั้งแต่ปี 2400 ทั้งๆ ที่ไม่มีทรัพยากรธรรมชาติที่เป็นวัตถุดิบสำหรับการผลิตเหล็กและเหล็กกล้า ผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่ที่สุดคือ บริษัท นิปปอน สตีล คอร์ปอเรชั่น ซึ่งมีการผลิตเหล็กและเหล็กกล้ามากเป็นอันดับ 2 ของโลก และมีการลงทุนด้านวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตมาอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้สามารถควบคุมมิให้ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
ปี 2515 บริษัท นิปปอน สตีล คอร์ปอเรชั่น ได้ตั้งโรงงาน นิปปอน สตีล โออิตะ เวิร์ค ที่เมืองโออิตะ เป็นโรงงานเหล็กคุณภาพสูงครบวงจรที่ดำเนินการตั้งแต่การถลุงแร่เหล็กจนถึงเหล็กแผ่นรีดร้อน โดยตั้งอยู่ใกล้ศูนย์กลางของเมืองอยู่ห่างจาก City Hall น้อยกว่า 2 กิโลเมตร และอยู่ใกล้กับรีสอร์ต มีประชากรอาศัยในบริเวณใกล้เคียงประมาณ 5 หมื่นครอบครัว มีการเฝ้าระวังคุณภาพสิ่งแวดล้อมโดยประชาชนและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่อย่างเข้มงวด เมืองโออิตะ ถือเป็นเมืองท่องเที่ยวแห่งหนึ่งของประเทศญี่ปุ่น เนื่องจากอยู่ใกล้ชายฝั่งทะเล และเป็นอ่าวที่มีธรรมชาติสวยงาม มีแม่น้ำ Ono ไหลผ่านด้านตะวันออกของโรงงาน
รัฐบาลญี่ปุ่นได้จัดการด้านโครงสร้างพื้นฐาน ในด้านการกำหนดเขตอุตสาหกรรม Oita-Tsurusaki มีการปรับผังเมืองและจัดการเรื่องการเวนคืนที่ดิน รวมถึงพัฒนาระบบโครงสร้างพื้นฐานต่างๆ ในด้านการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ มีการก่อตั้งสถาบันการศึกษาในพื้นที่ตัวอย่าง เพื่อฝึกฝนผู้เชี่ยวชาญทางด้านเทคนิคให้กับอุตสาหกรรม
การบริหารจัดการด้านสิ่งแวดล้อม นิปปอน สตีล มีการจัดการดีเป็นอันดับ 10 ของโลก สามารถดำเนินงานด้านการควบคุมคุณภาพสิ่งแวดล้อมตามข้อกำหนดของญี่ปุ่น การดำเนินงานใช้หลักการมีส่วนร่วมของชุมชนและใช้เทคโนโลยีการผลิตที่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด และมีการค้นคว้าวิจัยเพื่อหาเทคโนโลยีที่สะอาดเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง มีระบบบริหารความเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อม โดยบริษัทได้ติดตั้งระบบเฝ้าระวังคุณภาพสิ่งแวดล้อมที่ทำการตรวจสอบตลอด 24 ชั่วโมง และเชื่อมโยงข้อมูลไปที่เมือง Oita และรัฐบาลกลาง นอกจากนั้น ยังมีระบบตรวจสอบภายในและภายนอกเดือนละ 1-2 ครั้ง มีการกำหนดพื้นที่สงวนสำหรับป่าไม้
ปัจจุบันนิปปอน สตีล โออิตะ เวิร์ค มีพนักงาน 1,658 คน พื้นที่ 7.19 ล้านตารางเมตร โดยแบ่งเป็นพื้นที่ปั่นแร่ขนาด 400 ตารางเมตร เตาถลุงพ่นลม 2 เตา ขนาด 5,573 ลูกบาศก์เมตร ซึ่งใหญ่ที่สุดในโลกและมีประสิทธิภาพสูง ผลิตเหล็กได้วันละ 13,000 ตัน หรือปีละมากกว่า 4 ล้านตัน เตาหลอมเหล็กกล้า ขนาด 375 ตัน ซึ่งเป็นขนาดใหญ่ที่สุดในโลกเช่นเดียวกัน สามารถผลิตเหล็กได้มากกว่าวันละ 8,000 ตัน
ประเทศจีน : กรณีบริษัท Baosteel
ปัจจุบันบริษัท Baosteel เป็นบริษัทผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่ที่สุดที่เป็นของรัฐบาล ซึ่งเกิดจากการควบรวมกิจการของบริษัท Baoshan Iron and Steel กับรัฐวิสาหกิจ 2 บริษัท คือ Shanghai Mattalurgical Holding และ บริษัท Meishan ในปี 2541 เพื่อตั้งกลุ่มธุรกิจขนาดใหญ่ตามนโยบายรัฐบาลที่จะปรับโครงสร้างอุตสาหกรรมเหล็กให้มีการผลิตที่มีประสิทธิภาพและผลิตเหล็กที่มีคุณภาพสูง
จีน มีปริมาณแร่เหล็กสำรองมากเป็นอันดับ 5 ของโลก (46,000 ล้านตัน) แต่เป็นสินแร่ที่มีคุณภาพต่ำ โดยมีสัดส่วนของแร่เหล็กประมาณร้อยละ 30 จึงต้องนำเข้าสินแร่เหล็กจากต่างประเทศจำนวนมาก โดยในปี 2549 มีปริมาณการผลิตเหล็กและเหล็กกล้าหลอม 418.7 ล้านตัน เป็นอันดับ 1 ของโลก
รัฐบาลในฐานะเจ้าของกิจการ ได้มีการส่งเสริมอุตสาหกรรมเหล็กโดยการจัดหาพื้นที่ตั้งโรงงานในเขต Baoshan จังหวัดเซี่ยงไฮ้ และรับผิดชอบการย้ายประชาชนในพื้นที่อาศัยในบริเวณดังกล่าวออกจากพื้นที่พร้อมทั้งจัดหาบ้านพักอาศัยให้ นอกจากนี้ยังมีการสนับสนุนให้มีการนำสถาบันออกแบบและสถาบันก่อสร้างมาดำเนินการก่อสร้างโรงงาน และสนับสนุนการจัดหาวัตถุดิบและการรักษาระดับอุปทานของถ่านหินให้มั่นคง
ในด้านการบริหารจัดการด้านสิ่งแวดล้อม รัฐบาลได้ร่วมกับบริษัท กำหนดค่าเป้าหมายคือ ไม่มีการปล่อยก๊าซออกจากเตาถลุงหรือเตาโค้ก รวมถึงกำหนดให้โรงงานมีการลงทุนในด้านสิ่งแวดล้อมในระยะที่หนึ่งคิดเป็นร้อยละ 5.3 ของการลงทุนทั้งหมด ระยะที่สองอีกร้อยละ 3.3 และมีการควบคุมปริมาณน้ำเสีย กรดเสีย น้ำมันที่ใช้แล้วอย่างเคร่งครัด
ประเทศเกาหลีใต้ : กรณีบริษัท POSCO Steel
บริษัท POSCO Steel จัดตั้งขึ้นเมื่อปี 2511 โดยได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลประธานาธิบดี Park Chung Hee ซึ่งมีการระดมทุนจากผู้ผลิตเหล็กต่างชาติ จำนวน 7 ราย และรัฐบาลได้จัดหาพื้นที่ตั้งโรงงาน การเพิ่มเงินกู้จากต่างชาติ และเงินกู้ธนาคารพาณิชย์ญี่ปุ่น รวมทั้งได้รับการสนับสนุนด้านเทคโนโลยีจาก Nippon Steel Corporation ทำให้บริษัทมีการดำเนินงานอย่างมีประสิทธิภาพ
ด้านการจัดการโครงสร้างพื้นฐาน รัฐบาลให้การสนับสนุนการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็น ได้แก่ ท่าเรือน้ำลึก การพัฒนาแหล่งน้ำ และถนน นอกจากนี้ในระยะก่อตั้งโรงงานยังได้มีการเตรียมบุคลากรด้วยการสนับสนุนให้ศึกษาต่อต่างประเทศโดยเฉพาะการศึกษาและอบรมในประเทศญี่ปุ่น เพื่อฝึกฝนและเพิ่มประสบการณ์ด้านเทคโนโลยีที่จะนำมาใช้ในโรงงาน
ด้านบริหารจัดการสิ่งแวดล้อม บริษัท POSCO Steel ในเกาหลีใต้ได้ทำข้อตกลงกับรัฐบาลโดยสมัครใจในการลดปริมาณ CO2 ที่ปล่อยจากกระบวนการผลิต ปัจจุบันบริษัท POSCO Steel เป็นผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่ของประเทศเกาหลีใต้ และเป็นอันดับ 5 ของโลก มีการผลิตเหล็กครบวงจรคือ มีการถลุงเหล็กจากแร่โดยใช้เตาพ่นลม และผลิตเหล็กกล้าด้วยเตาออกซิเจน
เวียดนาม : มาทีหลังดังกว่า
เวียดนาม ประเทศเพื่อนบ้านของไทย เคยตามหลังเราในหลายๆ ด้าน แต่ขณะนี้อาจไม่เป็นเช่นนั้น เพราะปัจจุบันเวียดนามกำลังศึกษาที่จะก่อสร้างโรงเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูง
สำหรับการลงทุนในอุตสาหกรรมเหล็กขั้นต้นที่มีการถลุงเหล็กจากแร่เหล็กและอุตสาหกรรมเหล็กครบวงจรนั้น ประเทศเวียดนามได้อนุมัติให้ Tycoons Worldwide Group ลงทุนในปี 2549 คาดว่าจะสามารถดำเนินการได้ในปี 2552 เพื่อผลิต 4.5 ล้านตันต่อปี
ในเดือนพฤษภาคม ปี 2550 ได้ลงนาม MOU กับบริษัท POSCO และบริษัท TATA ในการศึกษาความเป็นไปได้ในการจัดตั้งโรงถลุงเหล็กครบวงจรโดยคาดว่าจะลงทุนประมาณ 4 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ นอกจากนี้ ภาครัฐเวียดนาม ยังเร่งผลักดันด้านการจัดการโครงสร้างพื้นฐาน ได้มีการกำหนดพื้นที่เขตอุตสาหกรรม และการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็น เช่น ถนน ไฟฟ้า รวมถึงท่าเรือน้ำลึกด้วย
ส่วนการจัดการด้านสิ่งแวดล้อม เวียดนามมีการทบทวนกฎหมายสิ่งแวดล้อมใหม่ในเดือนกรกฎาคม 2549 ซึ่งมีมาตรการห้ามนำเข้าเศษเหล็ก และให้ความสำคัญกับการดูแลคุณภาพอากาศ ฝุ่นละออง และการกำจัดของเสียโดยการกำหนดมาตรฐานอุตสาหกรรม รวมทั้งมีมาตรการควบคุมเทคโนโลยีและขนาดของอุปกรณ์ที่ใช้ในการผลิตเหล็กและเหล็กกล้าเพื่อควบคุมคุณภาพสิ่งแวดล้อม
ประเทศไทย : รอต่อไป
ประเทศไทยเริ่มมีนโยบายส่งเสริมอุตสาหกรรมเหล็กและเหล็กกล้ามาตั้งแต่ปี 2485 ซึ่งในช่วงนั้นทั้งเกาหลีใต้ และเวียดนามยังไม่ได้คิดจะทำโครงการเหล็กเลยด้วยซ้ำ
โดยรัฐบาลไทยในสมัยนั้นได้ให้สัมปทานกับ บริษัท ปูนซิเมนต์ไทย จำกัด ในการทำเหมืองแร่เหล็กที่จังหวัดลพบุรี และปี 2493 ได้ก่อสร้างโรงงานผลิตเหล็กกล้าโดยใช้เตาแบบ Open Heart Furnace สามารถผลิตเหล็กกล้าได้ครั้งละ 7 ตัน และก่อสร้างโรงรีดเหล็กเส้นและเหล็กลวดแห่งแรกในประเทศไทย
อย่างไรก็ตาม โรงถลุงเหล็กของเครือซิเมนต์ไทย ได้ปิดตัวเองลงในเวลาต่อมา เนื่องจากกิจการมีขนาดเล็กมาก ทำให้มีต้นทุนในการผลิตสูง จึงไม่สามารถแข่งขันกับเหล็กที่นำเข้าจากต่างประเทศได้ และในช่วงเศรษฐกิจฟองสบู่ระหว่างปี 2535 – 2539 จึงมีความพยายามรื้อฟื้นการก่อสร้างโรงถลุงเหล็กขึ้นมาอีก โดยได้มีการอนุมัติให้การส่งเสริมจำนวน 6 โครงการ เพื่อก่อตั้งโรงถลุงเหล็กขั้นต้นน้ำ กำลังการผลิตรวม 9.15 ล้านตัน/ปี
แต่วิกฤตเศรษฐกิจเมื่อปี 2540 ได้ส่งผลให้ทั้ง 6 โครงการ ต้องยกเลิกหรือชะลอโครงการลงทุนทั้งหมด และหลังจากที่ประเทศไทยกำหนดแนวทางส่งเสริมการลงทุนกิจการผลิตเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูง และเปิดโอกาสให้บริษัทผู้สนใจลงทุน แสดงความจำนงในการลงทุนโครงการเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูงในประเทศไทย ก็มีผู้ยื่นข้อเสนอ 4 ราย โดยแต่ละรายกำหนดจะลงทุนนับแสนล้านบาททั้ง 4 โครงการ ได้กำหนดจะใช้เทคโนโลยีเหมือนกัน คือ Blast Furnace และ Basic Oxygen Furnace ซึ่งนับเป็นเทคโนโลยีมาตรฐานสำหรับกิจการถลุงเหล็กที่ใช้กันแพร่หลายในปัจจุบัน ประกอบด้วย
* บริษัทอาร์เซลอร์-มิตตัล ของเนเธอร์แลนด์และลักเซมเบอร์ก ผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่อันดับ 1 ของโลก
* บริษัทนิปปอนสตีลของญี่ปุ่น ผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่อันดับ 2 ของโลก
* บริษัท JFE ซึ่งเป็นผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่อันดับ 4 ของโลก
* บริษัทเซี่ยงไฮ้เป่าสตีล ซึ่งเป็นผู้ผลิตเหล็กรายใหญ่อันดับ 6 ของโลก
อย่างไรก็ตาม ประเทศไทยยังไม่มีความชัดเจนเรื่องทำเลที่ตั้งโครงการ การสนับสนุนจากภาครัฐในเรื่องการลงทุนระบบสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐาน นอกจากนี้ยังมีแรงต้านจากประชาชนในพื้นที่ โดยเฉพาะที่ภาคใต้ แถมล่าสุดยังมีรัฐธรรมนูญมาตรา 67 ซึ่งทำให้ต้องทำการศึกษาผลกระทบต่อสุขภาพ ยิ่งเหมือนเป็นอุปสรรคที่เข้ามาซ้ำเติมอีก
แต่สิ่งสำคัญที่จะช่วยผลักดันให้โครงการเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูงของไทย เป็นเรื่องของการสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนตั้งแต่เริ่มคิดจะทำโครงการ เพื่อเปิดโอกาสให้คนในชุมชน และประชาชนที่สนใจเข้ามาร่วมในการบริหารจัดการด้านสิ่งแวดล้อมและชุมชน เพื่อสร้างความมั่นใจ ความเชื่อใจแก่ชุมชน ว่าการผลิตเหล็กต้นน้ำคุณภาพสูงในบ้านเรา ก็จะใช้เทคโนโลยีสะอาด และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
ติดต่อขอข้อมูล ติชม และเสนอแนะความคิดเห็นได้ที่ศูนย์บริการลงทุน สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน 0-2537-8161 หรือที่ head@boi.go.th
