วีรพัฒน์ ปริยวงศ์
นักกฎหมายอิสระ
http://www.facebook.com/verapat
ผู้เขียนขอย้ำ “หลักกฎหมาย” ว่า สิ่งที่ “ศาลรัฐธรรมนูญ” เรียกชื่อว่า “คำสั่ง” ให้ “รัฐสภา” รอการพิจารณาการแก้รัฐธรรมนูญ มาตรา 291 ในวาระที่ 3 นั้น เป็นสิ่งที่ “ขัดต่อรัฐธรรมนูญ” และ “ไม่อาจมีผลผูกพันต่อรัฐสภา” ได้ (คำอธิบายดูที่ http://on.fb.me/NkNvdE ) ซึ่งบัดนี้สมาชิกเสียงข้างมากในสภา ก็ดูจะเห็นไปในทางนั้น
ประเด็นที่สำคัญกว่านั้น คือ เราจะยึด “หลักกฎหมาย” ที่ว่านี้อย่างไรให้นำไปสู่ “ผลทางการเมือง” ที่น่าปรารถนา?
“รัฐสภา” พึงระวังว่า หากเสียงข้างมากเร่งเดินหน้า “ปฏิเสธ” ศาลทันทีทันใดอย่างย่ามใจ ก็อาจทำให้ “ผู้ไม่หวังดี” ฉกฉวยโอกาสทางการเมืองมาทำลายประชาธิปไตย ตลอดจนชักนำมวลชนไปสู่ความรุนแรงในที่สุด
“ศาล” ก็พึงระวังว่า ฐานแห่งอำนาจตุลาการ คือ ความชอบธรรมและเหตุผลแห่งการใช้อำนาจตามกรอบแห่งกฎหมาย หากศาลย่ามใจจนใช้อำนาจเกินเลยให้เป็นที่เคลือบแคลงสงสัย ศาลก็จะกลายเป็นผู้ทำลายฐานอำนาจของตนในที่สุด
เมื่อเป้าหมายสูงสุดของกฎหมาย คือ ความสงบเรียบร้อยในบ้านเมืองและความมั่นคงของประชาธิปไตย ผู้เขียนจึงขอเสนอให้ “รัฐสภา” และ “ศาล” โปรด “ถอยคนละก้าว” และนำ “หลักกฎหมาย” มาผสานเข้ากับ “ความแยบยลทางการเมือง” เพื่อหาทางออกร่วมกัน ตาม “ข้อเสนอ 7 ลำดับขั้น” ดังต่อไปนี้
ขั้นที่ 1 รัฐสภาไม่ควรเร่งเดินหน้าลงมติแก้ไขรัฐธรรมนูญในทันที แต่ควรเปิดโอกาสให้สมาชิกได้อภิปรายและแสดงความเห็นอย่างเต็มที่ว่า รัฐสภาควรปฏิบัติตาม “ข้อเสนอ 7 ลำดับขั้น” ฉบับนี้ (หรือข้อเสนออื่นๆ) หรือไม่ โดยการรอนั้น มิต้องถือเป็นการปฏิบัติตาม “คำสั่ง” ที่ว่าหรือไม่ แต่เป็นการตัดสินใจของรัฐสภาเพื่อให้สมาชิกได้มีโอกาสหารือเท่านั้น
ขั้นที่ 2 สมาชิกรัฐสภาควรร่วมประกาศคำสัตย์ต่อปวงชนว่า เมื่อใดที่การแก้ไข มาตรา 291 ได้เสร็จสิ้นจนเกิดบทบัญญัติหมวดใหม่ คือ “หมวด 16 การจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่” เรียบร้อยแล้ว สมาชิกรัฐสภาจะร่วมกันแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญอีกครั้ง เพื่อเพิ่มข้อความให้ “ศาลรัฐธรรมนูญ” ได้มีโอกาสตรวจสอบ “ร่างรัฐธรรมนูญ” ฉบับที่ยกร่างโดย ส.ส.ร. ว่า มีผลเป็นการเปลี่ยนแปลงการปกครองฯ หรือเปลี่ยนแปลงรูปของรัฐ หรือเปลี่ยนแปลงบทบัญญัติในหมวดพระมหากษัตริย์ หรือไม่
ขั้นที่ 3 “ผู้ตรวจการแผ่นดิน” ควรสำนึกในบทบาทหน้าที่ของตนในฐานะองค์กรตามรัฐธรรมนูญ โดยอาศัยอำนาจตาม รัฐธรรมนูญ มาตรา 244 (1) (ก) และ มาตรา 244 (3) ประกอบกับมาตรา 244 วรรคสอง ทำการพิจารณาสอบสวนและจัดทำ “ข้อเสนอแนะ” อย่างเร่งด่วนว่า “เลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร” หรือแม้แต่ “ประธานรัฐสภา” ควรปฏิบัติต่อสิ่งที่ศาลรัฐธรรมนูญเรียกว่า “คำสั่ง” หรือไม่ ดังนี้:
“ผู้ตรวจการแผ่นดิน เห็นว่า สิ่งที่ศาลรัฐธรรมนูญเรียกว่า “คำสั่ง” นั้น แท้จริงแล้วก็คือ “คำขอ” ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 213 ซึ่งย่อมไม่มีข้อกำหนดหรือวิธีพิจารณาข้อใดที่จะมาขัดหรือแย้งได้ ดังนั้น ผู้ตรวจการแผ่นดิน จึงเสนอแนะว่า “เลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร” หรือแม้แต่ “ประธานรัฐสภา” ย่อมมีดุลพินิจที่จะพิจารณาว่าจะสามารถปฏิบัติตาม “คำขอ” ดังกล่าวได้มากน้อยเพียงใด ทั้งนี้ การใช้ดุลพินิจดังกล่าวย่อมไม่ถือเป็นการไม่ปฏิบัติตามกฎหมาย”
ขั้นที่ 4 หาก “รัฐสภา” มีความเห็นไปในทางเดียวกันกับ “ผู้ตรวจการแผ่นดิน” ว่า สิ่งที่ศาลรัฐธรรมนูญเรียกว่า “คำสั่ง” นั้น ก็คือ “คำขอ” ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 213 และเมื่อพิจารณาความเห็นของ “อัยการสูงสุด” ที่พบว่าคำร้องที่เกี่ยวข้องนั้นปราศจากมูลการกระทำตามมาตรา 68 แล้วไซร้ “รัฐสภา” ย่อมชอบที่จะใช้ดุลพินิจไม่ปฏิบัติตาม “คำขอ” ของศาลดังกล่าว และ “ศาลรัฐธรรมนูญ” ก็ย่อมพึงตระหนักใน “การถ่วงดุลอำนาจโดยสภาพระหว่างองค์กรตามรัฐธรรมนูญ” อีกทั้งพิจารณาถึง “คำสัตย์ของสมาชิกรัฐสภา” (ตามข้อเสนอลำดับขั้นที่ 2 ข้างต้น) เพื่อสามารถพิจารณาได้ว่า สิ่งที่ตนเรียกว่า “คำสั่ง” นั้น ก็คือ “คำขอ” ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 213 เช่นกัน
ขั้นที่ 5 หาก “การถ่วงดุลอำนาจโดยสภาพระหว่างองค์กรตามรัฐธรรมนูญ” เกิดขึ้นได้เช่นนี้ “รัฐสภา” ย่อมชอบที่จะเดินหน้าลงมติแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ มาตรา 291 ในวาระที่ 3 ต่อไป และเมื่อพิจารณาเสร็จสิ้นแล้ว “ศาลรัฐธรรมนูญ” ก็ย่อมชอบที่จะใช้อำนาจตาม ข้อ 23 แห่งข้อกำหนดศาลรัฐธรรมนูญว่าด้วยวิธีพิจารณาฯ เพื่อ “จำหน่ายคำร้อง” ด้วยเหตุว่าประเด็นหรือวัตถุแห่งการพิจารณาตาม มาตรา 68 ได้สิ้นสุดไปแล้ว (ไม่ว่าการกระทำที่กล่าวอ้างจะเข้ากรณี มาตรา 68 หรือไม่)
ขั้นที่ 6 ทันทีที่ “รัฐธรรมนูญฉบับแก้ไขเพิ่มเติม” มีผลบังคับใช้ สมาชิกรัฐสภาต้องรักษาคำสัตย์ โดยดำเนินการแก้ไขรัฐธรรมนูญเพิ่มเติมอีกครั้งเฉพาะในส่วนที่เพิ่มให้ “ศาลรัฐธรรมนูญ” ได้มีโอกาสตรวจสอบร่างรัฐธรรมนูญที่ ส.ส.ร. จะได้ยกร่าง (เฉพาะประเด็นตามข้อเสนอลำดับขั้นที่ 2) ทั้งนี้โดยไม่เป็นการกระทบต่อกระบวนการอื่นที่เกี่ยวข้อง
ขั้นที่ 7 จากนั้นทุกฝ่ายควรร่วมกันเดินหน้าจรรโลง “กระบวนการยกร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่” ซึ่งพึงได้รับ “การตรวจสอบถ่วงดุลโดยปวงชนชาวไทย” อย่างเต็มที่ ไม่ว่าจะโดยกระบวนการขั้นตอนเลือกตั้ง ส.ส.ร. ไปจนถึงการเคารพ “วิจารณญาณทางประชาธิปไตย” ของปวงชนผู้ไปลงประชามติเพื่อแสดงเจตจำนงกำหนดอนาคตของตนเองในท้ายที่สุด
นักกฎหมายอิสระ
http://www.facebook.com/verapat
ผู้เขียนขอย้ำ “หลักกฎหมาย” ว่า สิ่งที่ “ศาลรัฐธรรมนูญ” เรียกชื่อว่า “คำสั่ง” ให้ “รัฐสภา” รอการพิจารณาการแก้รัฐธรรมนูญ มาตรา 291 ในวาระที่ 3 นั้น เป็นสิ่งที่ “ขัดต่อรัฐธรรมนูญ” และ “ไม่อาจมีผลผูกพันต่อรัฐสภา” ได้ (คำอธิบายดูที่ http://on.fb.me/NkNvdE ) ซึ่งบัดนี้สมาชิกเสียงข้างมากในสภา ก็ดูจะเห็นไปในทางนั้น
ประเด็นที่สำคัญกว่านั้น คือ เราจะยึด “หลักกฎหมาย” ที่ว่านี้อย่างไรให้นำไปสู่ “ผลทางการเมือง” ที่น่าปรารถนา?
“รัฐสภา” พึงระวังว่า หากเสียงข้างมากเร่งเดินหน้า “ปฏิเสธ” ศาลทันทีทันใดอย่างย่ามใจ ก็อาจทำให้ “ผู้ไม่หวังดี” ฉกฉวยโอกาสทางการเมืองมาทำลายประชาธิปไตย ตลอดจนชักนำมวลชนไปสู่ความรุนแรงในที่สุด
“ศาล” ก็พึงระวังว่า ฐานแห่งอำนาจตุลาการ คือ ความชอบธรรมและเหตุผลแห่งการใช้อำนาจตามกรอบแห่งกฎหมาย หากศาลย่ามใจจนใช้อำนาจเกินเลยให้เป็นที่เคลือบแคลงสงสัย ศาลก็จะกลายเป็นผู้ทำลายฐานอำนาจของตนในที่สุด
เมื่อเป้าหมายสูงสุดของกฎหมาย คือ ความสงบเรียบร้อยในบ้านเมืองและความมั่นคงของประชาธิปไตย ผู้เขียนจึงขอเสนอให้ “รัฐสภา” และ “ศาล” โปรด “ถอยคนละก้าว” และนำ “หลักกฎหมาย” มาผสานเข้ากับ “ความแยบยลทางการเมือง” เพื่อหาทางออกร่วมกัน ตาม “ข้อเสนอ 7 ลำดับขั้น” ดังต่อไปนี้
ขั้นที่ 1 รัฐสภาไม่ควรเร่งเดินหน้าลงมติแก้ไขรัฐธรรมนูญในทันที แต่ควรเปิดโอกาสให้สมาชิกได้อภิปรายและแสดงความเห็นอย่างเต็มที่ว่า รัฐสภาควรปฏิบัติตาม “ข้อเสนอ 7 ลำดับขั้น” ฉบับนี้ (หรือข้อเสนออื่นๆ) หรือไม่ โดยการรอนั้น มิต้องถือเป็นการปฏิบัติตาม “คำสั่ง” ที่ว่าหรือไม่ แต่เป็นการตัดสินใจของรัฐสภาเพื่อให้สมาชิกได้มีโอกาสหารือเท่านั้น
ขั้นที่ 2 สมาชิกรัฐสภาควรร่วมประกาศคำสัตย์ต่อปวงชนว่า เมื่อใดที่การแก้ไข มาตรา 291 ได้เสร็จสิ้นจนเกิดบทบัญญัติหมวดใหม่ คือ “หมวด 16 การจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่” เรียบร้อยแล้ว สมาชิกรัฐสภาจะร่วมกันแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญอีกครั้ง เพื่อเพิ่มข้อความให้ “ศาลรัฐธรรมนูญ” ได้มีโอกาสตรวจสอบ “ร่างรัฐธรรมนูญ” ฉบับที่ยกร่างโดย ส.ส.ร. ว่า มีผลเป็นการเปลี่ยนแปลงการปกครองฯ หรือเปลี่ยนแปลงรูปของรัฐ หรือเปลี่ยนแปลงบทบัญญัติในหมวดพระมหากษัตริย์ หรือไม่
ขั้นที่ 3 “ผู้ตรวจการแผ่นดิน” ควรสำนึกในบทบาทหน้าที่ของตนในฐานะองค์กรตามรัฐธรรมนูญ โดยอาศัยอำนาจตาม รัฐธรรมนูญ มาตรา 244 (1) (ก) และ มาตรา 244 (3) ประกอบกับมาตรา 244 วรรคสอง ทำการพิจารณาสอบสวนและจัดทำ “ข้อเสนอแนะ” อย่างเร่งด่วนว่า “เลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร” หรือแม้แต่ “ประธานรัฐสภา” ควรปฏิบัติต่อสิ่งที่ศาลรัฐธรรมนูญเรียกว่า “คำสั่ง” หรือไม่ ดังนี้:
“ผู้ตรวจการแผ่นดิน เห็นว่า สิ่งที่ศาลรัฐธรรมนูญเรียกว่า “คำสั่ง” นั้น แท้จริงแล้วก็คือ “คำขอ” ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 213 ซึ่งย่อมไม่มีข้อกำหนดหรือวิธีพิจารณาข้อใดที่จะมาขัดหรือแย้งได้ ดังนั้น ผู้ตรวจการแผ่นดิน จึงเสนอแนะว่า “เลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร” หรือแม้แต่ “ประธานรัฐสภา” ย่อมมีดุลพินิจที่จะพิจารณาว่าจะสามารถปฏิบัติตาม “คำขอ” ดังกล่าวได้มากน้อยเพียงใด ทั้งนี้ การใช้ดุลพินิจดังกล่าวย่อมไม่ถือเป็นการไม่ปฏิบัติตามกฎหมาย”
ขั้นที่ 4 หาก “รัฐสภา” มีความเห็นไปในทางเดียวกันกับ “ผู้ตรวจการแผ่นดิน” ว่า สิ่งที่ศาลรัฐธรรมนูญเรียกว่า “คำสั่ง” นั้น ก็คือ “คำขอ” ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 213 และเมื่อพิจารณาความเห็นของ “อัยการสูงสุด” ที่พบว่าคำร้องที่เกี่ยวข้องนั้นปราศจากมูลการกระทำตามมาตรา 68 แล้วไซร้ “รัฐสภา” ย่อมชอบที่จะใช้ดุลพินิจไม่ปฏิบัติตาม “คำขอ” ของศาลดังกล่าว และ “ศาลรัฐธรรมนูญ” ก็ย่อมพึงตระหนักใน “การถ่วงดุลอำนาจโดยสภาพระหว่างองค์กรตามรัฐธรรมนูญ” อีกทั้งพิจารณาถึง “คำสัตย์ของสมาชิกรัฐสภา” (ตามข้อเสนอลำดับขั้นที่ 2 ข้างต้น) เพื่อสามารถพิจารณาได้ว่า สิ่งที่ตนเรียกว่า “คำสั่ง” นั้น ก็คือ “คำขอ” ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 213 เช่นกัน
ขั้นที่ 5 หาก “การถ่วงดุลอำนาจโดยสภาพระหว่างองค์กรตามรัฐธรรมนูญ” เกิดขึ้นได้เช่นนี้ “รัฐสภา” ย่อมชอบที่จะเดินหน้าลงมติแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ มาตรา 291 ในวาระที่ 3 ต่อไป และเมื่อพิจารณาเสร็จสิ้นแล้ว “ศาลรัฐธรรมนูญ” ก็ย่อมชอบที่จะใช้อำนาจตาม ข้อ 23 แห่งข้อกำหนดศาลรัฐธรรมนูญว่าด้วยวิธีพิจารณาฯ เพื่อ “จำหน่ายคำร้อง” ด้วยเหตุว่าประเด็นหรือวัตถุแห่งการพิจารณาตาม มาตรา 68 ได้สิ้นสุดไปแล้ว (ไม่ว่าการกระทำที่กล่าวอ้างจะเข้ากรณี มาตรา 68 หรือไม่)
ขั้นที่ 6 ทันทีที่ “รัฐธรรมนูญฉบับแก้ไขเพิ่มเติม” มีผลบังคับใช้ สมาชิกรัฐสภาต้องรักษาคำสัตย์ โดยดำเนินการแก้ไขรัฐธรรมนูญเพิ่มเติมอีกครั้งเฉพาะในส่วนที่เพิ่มให้ “ศาลรัฐธรรมนูญ” ได้มีโอกาสตรวจสอบร่างรัฐธรรมนูญที่ ส.ส.ร. จะได้ยกร่าง (เฉพาะประเด็นตามข้อเสนอลำดับขั้นที่ 2) ทั้งนี้โดยไม่เป็นการกระทบต่อกระบวนการอื่นที่เกี่ยวข้อง
ขั้นที่ 7 จากนั้นทุกฝ่ายควรร่วมกันเดินหน้าจรรโลง “กระบวนการยกร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่” ซึ่งพึงได้รับ “การตรวจสอบถ่วงดุลโดยปวงชนชาวไทย” อย่างเต็มที่ ไม่ว่าจะโดยกระบวนการขั้นตอนเลือกตั้ง ส.ส.ร. ไปจนถึงการเคารพ “วิจารณญาณทางประชาธิปไตย” ของปวงชนผู้ไปลงประชามติเพื่อแสดงเจตจำนงกำหนดอนาคตของตนเองในท้ายที่สุด
