โดย...อภินันท์ สิริรัตนจิตต์
(สาขาวิชาศึกษาทั่วไป คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยหาดใหญ่)
ฟังความจากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ คุณวรวัจน์ เอื้ออภิญญกุล ให้สัมภาษณ์วาทกรรมทางการศึกษา ซึ่งมีประเด็นร้อน ว่า “หากใครมีฐานะดี ก็จะมีสิทธิ์เลือกโรงเรียนดี ฉะนั้นใครมีฐานะดี อยากจะให้ลูกเข้าโรงเรียนดัง จึงพร้อมจะสนับสนุนโรงเรียนทำได้เต็มที่” สาระของประเด็นดังกล่าว ทำให้เชื่อมโยงตีความไปได้ว่า เป็นการชี้โพรงให้โรงเรียนสามารถได้รับเงินใต้โต๊ะ (แปะเจี๊ยะ) ได้อย่างเปิดเผย เพื่อเปิดโอกาสให้บุตรหลานของผู้มีฐานะการเงินดี มีช่องทางสูงกว่าคนอื่น เข้าเรียนในโรงเรียนเด่น ดี และดัง ได้อย่างสะดวกดาย โดยไม่ได้ใส่ใจว่า สิทธิทางการศึกษาขั้นพื้นฐานและความมุ่งหมายของการจัดการศึกษา ตามรัฐธรรมนูญและพ.ร.บ. การศึกษาแห่งชาติ พยายามจะลดช่องว่างด้านสิทธิพื้นฐานทางการศึกษาให้เกิด “ความรู้สึก” ว่า “เท่าเทียม” กันอย่างไร
ผู้เขียนพยายาม (แล้ว) ที่จะเข้าใจว่า ไอเดีย (Idea) คือ แนวคิดดังกล่าว เป็นการคิดนอกกรอบ ที่มองว่า ปัญหาการศึกษา คือ ปัญหาเรื่องของคนมีฐานะทางเงินดี ที่พยายามใช้สิทธิ (พิเศษ) เพื่อเอื้อประโยชน์ต่อการเข้าถึงคุณภาพการศึกษาที่ดี ให้กับคนมีฐานะดีด้วยกัน อาจจะมีผู้คัดค้านว่า คนไทยเป็นพวกค้านไปเสียหมดทุกอย่าง ยังไม่ทันทำนโยบายอะไร ก็มาขัดขวางกันเองเสียแล้ว
แต่หากคิดแบบกลับด้าน ผู้เขียนเห็นว่า สิ่งใดที่ส่อและบ่งบอกว่า สิ่งนั้นจะสร้างความเลวร้าย ความเสียหายต่อระบบและกลไกในการพัฒนาทรัพยากรบุคคลของชาติ ผ่านระบบการศึกษาที่มุ่งให้ค่านิยม หรือแนวคิดที่ไม่ดีงาม เป็นภัยคุกคามต่อเจตคติ ชีวิตบุคคลและสังคมส่วนรวม จำเป็นอย่างยิ่งจะต้องช่วยกันตรวจสอบ พูดจาสื่อสารและให้ความคิดเห็น เพื่อให้เกิดการ “ฉุกคิด” หรือ “เหลียวหลังกลับมาทบทวน” เพื่อสร้างมาตรการป้องกันดีกว่า มาแก้ปัญหาตามหลัง ประเภท “วัวหายล้อมคอก” ซึ่งสังคมไทยมักนิยมประเด็นหลังมากกว่า ผู้เขียนคิดเห็นว่า แทนที่จะออกมาสร้างวาทกรรมทางการศึกษา ควรจะเอาเวลาไปทบทวนบทบาท และหน้าที่ของกระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งเป็นองค์กรหลักของชาติ ในการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ของประเทศ ว่า
1) ทำอย่างไร ให้คุณภาพการศึกษามีมาตรฐานเท่าเทียมกัน 2) ทำอย่างไรให้การกระจายอำนาจในการบริหารการศึกษา ตอบสนองสภาพจริงตามบริบทของพื้นที่ 3) ทำอย่างไร ให้เด็กไทย (ส่วนใหญ่) เกิดการเรียนรู้ด้วยตนเองเป็นอุปนิสัย 4) แก้ปัญหาเรื่องการติดเกม ติดเทคโนโลยีออนไลน์ (รวมถึงที่จะติดแท็บเล็ต) อย่างไร 5) จะดูแลข้าราชการ พนักงาน ครูเอกชน บุคลากรทางการศึกษา สังกัด สอศ. สกอ. สพฐ. สช. เป็นต้น ให้เป็นทรัพยากรทรงคุณค่าอย่างมืออาชีพ
6) จะเกี่ยวข้องกับ สมศ.หรือ สทศ.อย่างไร ให้พัฒนาระบบการตรวจสอบประเมินคุณภาพ หรือการทดสอบผลการเรียน ให้เป็นไปทิศทางเดียวกันกับ กระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งปัจจุบันเดินไปคนละทาง 7) จะสร้างอัตลักษณ์ด้านคุณลักษณะของบัณฑิตไทยในระดับอุดมศึกษาอย่างไรให้เด่นชัด ในเวทีประชาคมอาเซียน ที่มุ่งเดินหน้ากันอย่างเมามันขณะนี้ 8) จะบูรณาการแผนงานของกระทรวงศึกษาธิการ ที่ต้องสัมพันธ์กับกระทรวงอื่น เช่น วัฒนธรรม กีฬา การพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ เทคโนโลยี เกษตร เป็นต้น เพื่อพัฒนาการเรียนรู้ผ่านการศึกษาแบบองค์รวม และ 9) แก้ปัญหาความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา อย่างจริงจัง แบบไม่ผลาญงบประมาณแผ่นดินจากรายได้ของผู้เสียภาษีอากร ไปกับนโยบายวัตถุนิยมที่มีผลฉาบฉวยต่อคุณภาพการศึกษาของบุคคลแบบชั่วคราว เป็นต้น เหล่านี้น่าจะเป็นภารกิจที่ควรทบทวนก่อน
อย่าหาว่าไป “สอนหนังสือสังฆราช” หากพยายามสร้างค่านิยมใหม่ ซึ่งเป็นภัยต่อระบบการตัดสินใจ การตัดสินด้านค่านิยม คุณธรรมหรือความถูกต้อง เช่น ให้มองว่าการทุจริตคอร์รัปชันเป็นเรื่องปกติ หรือการโกงกินน้อยๆ เป็นเรื่องธรรมดาเหล่านี้ให้เกิดขึ้นมีในบุคคล จะกลายเป็นการสร้างวัฒนธรรม การตัดสินบุคคลแบบค่านิยมทางวัตถุซึ่งจะมองข้ามคุณค่าทางจิตใจ อันเป็นเป้าหมายสำคัญในระดับหนึ่งของผลการจัดการศึกษา แต่ทว่า ยังขยับตัว ทิศทางหรือแนวนโยบายวิธีทำงานในแวดวงการศึกษา โดยบอกว่า เป็นความคิดนอกกรอบที่ขาดความใส่ใจ “ประเด็นละเอียดอ่อน” แล้ว ผู้เขียนเห็นว่า ผู้อำนวยการสร้างภาพยนตร์แห่งการศึกษาที่มีคุณภาพ คือ ผู้พยายามจะทำลายคุณภาพการศึกษาเสียเอง ซึ่งผลกระทบที่เกิดขึ้น อาจเป็นความรับผิดชอบที่มากเกินกว่าที่บุคคลหนึ่งจะรับไหว เพราะนั่นเป็นผลผลิตของการคิดนอกกรอบของผู้ร่วมสร้างทรัพยากรบุคคลต่อประเทศชาตินี้ด้วย
ทิ้งทวนตอนท้าย ด้วยความคิดแบบคนชนบท ว่า ถ้าจะทำสิ่งที่ไม่ถูกต้อง ให้ถูกต้อง หรือถ้าจะนำของที่อยู่ใต้ดินให้ขึ้นมาอยู่บนดิน เช่น หวยใต้ดิน แปะเจี๊ยะใต้ดิน ส่วยใต้โต๊ะใต้ดิน เป็นต้น สิ่งที่น่าจะเหมาะสมและมีประโยชน์มากที่สุด คือ (หัว) มัน เพราะมัน มีคุณประโยชน์ มีคุณค่าทุกส่วนตั้งแต่หัวยันยอดใบ ไม่มีโทษและให้โทษต่อใครเลย
(สาขาวิชาศึกษาทั่วไป คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยหาดใหญ่)
ฟังความจากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ คุณวรวัจน์ เอื้ออภิญญกุล ให้สัมภาษณ์วาทกรรมทางการศึกษา ซึ่งมีประเด็นร้อน ว่า “หากใครมีฐานะดี ก็จะมีสิทธิ์เลือกโรงเรียนดี ฉะนั้นใครมีฐานะดี อยากจะให้ลูกเข้าโรงเรียนดัง จึงพร้อมจะสนับสนุนโรงเรียนทำได้เต็มที่” สาระของประเด็นดังกล่าว ทำให้เชื่อมโยงตีความไปได้ว่า เป็นการชี้โพรงให้โรงเรียนสามารถได้รับเงินใต้โต๊ะ (แปะเจี๊ยะ) ได้อย่างเปิดเผย เพื่อเปิดโอกาสให้บุตรหลานของผู้มีฐานะการเงินดี มีช่องทางสูงกว่าคนอื่น เข้าเรียนในโรงเรียนเด่น ดี และดัง ได้อย่างสะดวกดาย โดยไม่ได้ใส่ใจว่า สิทธิทางการศึกษาขั้นพื้นฐานและความมุ่งหมายของการจัดการศึกษา ตามรัฐธรรมนูญและพ.ร.บ. การศึกษาแห่งชาติ พยายามจะลดช่องว่างด้านสิทธิพื้นฐานทางการศึกษาให้เกิด “ความรู้สึก” ว่า “เท่าเทียม” กันอย่างไร
ผู้เขียนพยายาม (แล้ว) ที่จะเข้าใจว่า ไอเดีย (Idea) คือ แนวคิดดังกล่าว เป็นการคิดนอกกรอบ ที่มองว่า ปัญหาการศึกษา คือ ปัญหาเรื่องของคนมีฐานะทางเงินดี ที่พยายามใช้สิทธิ (พิเศษ) เพื่อเอื้อประโยชน์ต่อการเข้าถึงคุณภาพการศึกษาที่ดี ให้กับคนมีฐานะดีด้วยกัน อาจจะมีผู้คัดค้านว่า คนไทยเป็นพวกค้านไปเสียหมดทุกอย่าง ยังไม่ทันทำนโยบายอะไร ก็มาขัดขวางกันเองเสียแล้ว
แต่หากคิดแบบกลับด้าน ผู้เขียนเห็นว่า สิ่งใดที่ส่อและบ่งบอกว่า สิ่งนั้นจะสร้างความเลวร้าย ความเสียหายต่อระบบและกลไกในการพัฒนาทรัพยากรบุคคลของชาติ ผ่านระบบการศึกษาที่มุ่งให้ค่านิยม หรือแนวคิดที่ไม่ดีงาม เป็นภัยคุกคามต่อเจตคติ ชีวิตบุคคลและสังคมส่วนรวม จำเป็นอย่างยิ่งจะต้องช่วยกันตรวจสอบ พูดจาสื่อสารและให้ความคิดเห็น เพื่อให้เกิดการ “ฉุกคิด” หรือ “เหลียวหลังกลับมาทบทวน” เพื่อสร้างมาตรการป้องกันดีกว่า มาแก้ปัญหาตามหลัง ประเภท “วัวหายล้อมคอก” ซึ่งสังคมไทยมักนิยมประเด็นหลังมากกว่า ผู้เขียนคิดเห็นว่า แทนที่จะออกมาสร้างวาทกรรมทางการศึกษา ควรจะเอาเวลาไปทบทวนบทบาท และหน้าที่ของกระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งเป็นองค์กรหลักของชาติ ในการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ของประเทศ ว่า
1) ทำอย่างไร ให้คุณภาพการศึกษามีมาตรฐานเท่าเทียมกัน 2) ทำอย่างไรให้การกระจายอำนาจในการบริหารการศึกษา ตอบสนองสภาพจริงตามบริบทของพื้นที่ 3) ทำอย่างไร ให้เด็กไทย (ส่วนใหญ่) เกิดการเรียนรู้ด้วยตนเองเป็นอุปนิสัย 4) แก้ปัญหาเรื่องการติดเกม ติดเทคโนโลยีออนไลน์ (รวมถึงที่จะติดแท็บเล็ต) อย่างไร 5) จะดูแลข้าราชการ พนักงาน ครูเอกชน บุคลากรทางการศึกษา สังกัด สอศ. สกอ. สพฐ. สช. เป็นต้น ให้เป็นทรัพยากรทรงคุณค่าอย่างมืออาชีพ
6) จะเกี่ยวข้องกับ สมศ.หรือ สทศ.อย่างไร ให้พัฒนาระบบการตรวจสอบประเมินคุณภาพ หรือการทดสอบผลการเรียน ให้เป็นไปทิศทางเดียวกันกับ กระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งปัจจุบันเดินไปคนละทาง 7) จะสร้างอัตลักษณ์ด้านคุณลักษณะของบัณฑิตไทยในระดับอุดมศึกษาอย่างไรให้เด่นชัด ในเวทีประชาคมอาเซียน ที่มุ่งเดินหน้ากันอย่างเมามันขณะนี้ 8) จะบูรณาการแผนงานของกระทรวงศึกษาธิการ ที่ต้องสัมพันธ์กับกระทรวงอื่น เช่น วัฒนธรรม กีฬา การพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ เทคโนโลยี เกษตร เป็นต้น เพื่อพัฒนาการเรียนรู้ผ่านการศึกษาแบบองค์รวม และ 9) แก้ปัญหาความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา อย่างจริงจัง แบบไม่ผลาญงบประมาณแผ่นดินจากรายได้ของผู้เสียภาษีอากร ไปกับนโยบายวัตถุนิยมที่มีผลฉาบฉวยต่อคุณภาพการศึกษาของบุคคลแบบชั่วคราว เป็นต้น เหล่านี้น่าจะเป็นภารกิจที่ควรทบทวนก่อน
อย่าหาว่าไป “สอนหนังสือสังฆราช” หากพยายามสร้างค่านิยมใหม่ ซึ่งเป็นภัยต่อระบบการตัดสินใจ การตัดสินด้านค่านิยม คุณธรรมหรือความถูกต้อง เช่น ให้มองว่าการทุจริตคอร์รัปชันเป็นเรื่องปกติ หรือการโกงกินน้อยๆ เป็นเรื่องธรรมดาเหล่านี้ให้เกิดขึ้นมีในบุคคล จะกลายเป็นการสร้างวัฒนธรรม การตัดสินบุคคลแบบค่านิยมทางวัตถุซึ่งจะมองข้ามคุณค่าทางจิตใจ อันเป็นเป้าหมายสำคัญในระดับหนึ่งของผลการจัดการศึกษา แต่ทว่า ยังขยับตัว ทิศทางหรือแนวนโยบายวิธีทำงานในแวดวงการศึกษา โดยบอกว่า เป็นความคิดนอกกรอบที่ขาดความใส่ใจ “ประเด็นละเอียดอ่อน” แล้ว ผู้เขียนเห็นว่า ผู้อำนวยการสร้างภาพยนตร์แห่งการศึกษาที่มีคุณภาพ คือ ผู้พยายามจะทำลายคุณภาพการศึกษาเสียเอง ซึ่งผลกระทบที่เกิดขึ้น อาจเป็นความรับผิดชอบที่มากเกินกว่าที่บุคคลหนึ่งจะรับไหว เพราะนั่นเป็นผลผลิตของการคิดนอกกรอบของผู้ร่วมสร้างทรัพยากรบุคคลต่อประเทศชาตินี้ด้วย
ทิ้งทวนตอนท้าย ด้วยความคิดแบบคนชนบท ว่า ถ้าจะทำสิ่งที่ไม่ถูกต้อง ให้ถูกต้อง หรือถ้าจะนำของที่อยู่ใต้ดินให้ขึ้นมาอยู่บนดิน เช่น หวยใต้ดิน แปะเจี๊ยะใต้ดิน ส่วยใต้โต๊ะใต้ดิน เป็นต้น สิ่งที่น่าจะเหมาะสมและมีประโยชน์มากที่สุด คือ (หัว) มัน เพราะมัน มีคุณประโยชน์ มีคุณค่าทุกส่วนตั้งแต่หัวยันยอดใบ ไม่มีโทษและให้โทษต่อใครเลย
