ในช่วงนี้คงต้องบอกว่าเป็นช่วงฤดูแห่งการดูดาวก็คงไม่ผิดอะไร ส่วนตัวผมช่วงนี้จริงๆ ก็อยากออกไปถ่ายภาพดวงดาว หรือทางช้างเผือกเหมือนกันคนอื่นๆ แต่งานในช่วงนี้แต่ละวันในช่วงเย็นต้องให้บริการวิชาการทางดาราศาสตร์ เช่น การบรรยายความรู้เนื้อหาดาราศาสตร์ การจัดกิจกรรมค่ายดาราศาสตร์ และการจัดการจัดกิจกรรมดูดาวในภาคกลางคืนเกือบทุกวัน ซึ่งแต่ละครั้งในการจัดกิจกรรมนั้น สิ่งหนึ่งที่สามารถนำมาใช้ประกอบกับการบรรยายได้เป็นอย่างดีก็คือ “ภาพถ่าย” นั่นเองครับ
ใช่แล้วครับวันนี้ผมจะมาพูดถึงการถ่ายภาพเพื่อประกอบกับการบรรยายความรู้ทางดาราศาสตร์ เนื้อหาในคอลัมน์นี้อาจดูเหมาะกับครูหรือคนที่จะเป็นวิทยากรในการบรรยายเนื้อหาความรู้และปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์ได้เป็นอย่างดี ซึ่งผมเองก็ใช้วิธีการถ่ายภาพนี้มาร่วมกับการนำเสนอถ่ายทอดเนื้อหาอยู่บ่อยครั้ง และในการถ่ายภาพเพื่อประกอบการบรรยายนั้น เราก็แค่เพียงถ่ายภาพสัก 1-2 ภาพแบบง่ายๆ ก็สามารถสร้างคำอธิบายจากภาพถ่ายได้มากกว่าการบรรยายปากเปล่า เพราะภาพถ่ายสามารถแทนคำพูดได้นับพันคำ
การที่เราต้องการให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรมทางดาราสาสตร์ได้เห็นถึงรายละเอียดต่างๆ ของวัตถุท้องฟ้า ปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์ หรือแม้แต่การแสดงการหมุนของโลกนั้น ด้วยปากเปล่าคงยากจะอธิบาย หรือด้วยตาเปล่าก็คงยากที่จะมองเห็น ดังนั้นการถ่ายภาพก็เป็นอีกเทคนิคหนึ่งที่สามารถนำมาใช้ประกอบการบรรยายได้เป็นอย่างดี โดยผมจะขอเล่าถึงประสบการณ์ในช่วงที่ผ่านมาว่า เราจะสามารถนำเอาเทคนิคการถ่ายภาพดวงดาว หรือท้องฟ้ามุมกว้างมาใช้ควบคู่กับการบรรยายในเนื้อหาอะไรกันบ้าง
1. การถ่ายภาพแสงจักรราศี (Zodiacal Light)
ในการบรรยายเรื่องการถ่ายภาพแสงจักรราศี (Zodiacal Light) นั้น หลายครั้งที่เราอธิบายว่าแสงดังกล่าวจะมีลักษณะเป็นแสงเรืองจางๆ รูปสามเหลี่ยม ที่ปรากฏบนท้องฟ้ายามค่ำคืนหลังจากที่แสงสนธยาของตะวันตกดินลับฟ้าไปแล้ว โดยปรากฏอยู่ในแนวเส้นสุริยะวิถี ก็มักจะมีอยู่หลายๆคนที่มองไม่ออกว่า แสงดังกล่าวเป็นรูปสามเหลี่ยมอย่างไร หรืออยู่ตรงไหน การถ่ายภาพให้ดูและอธิบายหลังกล้องดิจิตอล ก็ถือเป็นอีกวิธีการหนึ่งที่ทำให้คนทั่วไปสามารถเห็นภาพและเข้าใจได้ง่ายและเร็วมากขึ้น
***เทคนิคการถ่ายภาพแสงจักรราศี ตามลิงค์ http://goo.gl/Vca21v
<>2. การถ่ายภาพเส้นแสงดาว (Star trails)
ในการบรรยายเรื่องโลกหมุนรอบตัวเองในทิศทางทวนเข็มนาฬิกา จากทิศตะวันตกมาทิศตะวันออก โดยจากมุมมองจากโลก เมื่อมองไปยังขั้วเหนือของท้องฟ้าเราจะสามารถสังเกตเห็นดาวทุกดวงโคจรหมุนรอบดาวเหนืออย่างช้าๆ ซึ่งการถ่ายภาพโดยการตั้งกล้องถ่ายภาพทิ้งไว้ประมาณ 5-10 นาทีก็จะสามารถแสดงให้เห็นถึงการเคลื่อนที่ของดาวที่โคจรหมุนรอบดาวเหนือได้แล้ว
***เทคนิคการถ่ายภาพเส้นแสงดาว ตามลิงค์ http://goo.gl/k8mfyT
3. การถ่ายภาพวัตถุในห้วงอวกาศลึก (Deep sky Object)
ในการบรรยายเรื่องวัตถุท้องฟ้าในห่วงอวกาศลึกนั้น นอกจากการให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรมดูดาวได้มองดูวัตถุท้องฟ้าต่างๆ ผ่านกล้องโทรทรรศน์ เช่น เนบิวลาสว่างใหญ่ในกลุ่มดาวนายพราน ซึ่งเป็นกลุ่มเมฆหมอกของฝุ่น แก๊ส และพลาสมาในอวกาศ โดยภาพที่ปรากฏในกล้องโทรทรรศน์จะมีลักษณะเป็นเพียงกลุ่มแก๊สสีขาวๆ จางๆ เท่านั้น หากเราใช้การถ่ายภาพร่วมประกอบการอธิบายก็จะสามารถสร้างความตื่นตาตื่นใจการการดูดาวได้เป็นอย่างดี
***เทคนิคการถ่ายภาพกลุ่มดาว ตามลิงค์ http://goo.gl/H46QKp
4. การถ่ายภาพกลุ่มดาวกับทางช้างเผือก (Constellation and Milky Way)
ในภาพดังกล่าว ด้วยตาเปล่านั้นเราไม่สามารถมองเห็นรายละเอียดต่างๆ ของแนวทางช้างเผือกได้เหมือนกับในภาพ และประกอบกับในภาพนั้นช่วงเวลาที่ผมถ่ายภาพตรงบริเวณใจกลางทางช้างเผือกก็ยังมีแสงของดวงจันทร์มารบกวน ซึ่งเป็นดวงจันทร์เสี้ยวในช่วงข้างแรม 13 ค่ำ ทำให้ด้วยตาเปล่าเราจะเห็นแนวทางช้างเผือกได้เพียงรางๆเท่านั้น แต่ในการถ่ายภาพนั้น ก็ทำให้คณะครูได้เห็นรายละเอียดของทางช้างเผือกสามารถสร้างความตื่นเต้นในการจัดกิจกรรมดูดาวในช่วงเช้าได้เช่นกัน
***เทคนิคการถ่ายภาพทางช้างเผือก ตามลิงค์ http://goo.gl/SOk3Og
จากตัวอย่างภาพถ่ายข้างต้นก็เป็นเพียงส่วนหนึ่งของการนำเอาเทคนิคการถ่ายภาพท้องฟ้าไปใช้ร่วมการการบรรยายเนื้อหาความรู้ทางดาราศาสตร์ ซึ่งสามารถนำไปใช้ประกอบการจัดกิจกรรมการดูดาวได้เป็นอย่างดี เห็นอย่างนี้แล้วช้าอยู่ทำไม ออกไปถ่ายดาวกันเถอะครับคุณครู
เกี่ยวกับผู้เขียน
ศุภฤกษ์ คฤหานนท์
สำเร็จการศึกษาครุศาสตรบัณฑิต สาขาฟิสิกส์ จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ และครุศาสตรมหาบัณฑิต สาขาเทคโนโลยีและการสื่อสาร จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่
ปัจจุบันเป็นหัวหน้างานบริการวิชาการทางดาราศาสตร์ สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน) หรือ สดร., เคยทำวิจัยเรื่อง การทดสอบค่าทัศนวิสัยท้องฟ้าบริเวณสถานที่ก่อสร้างหอดูดาวแห่งชาติ มีประสบการณ์ในฐานะวิทยากรอบรมการดูดาวเบื้องต้น และเป็นวิทยากรสอนการถ่ายภาพดาราศาสตร์ในโครงการประกวดภาพถ่ายดาราศาสตร์ ประจำปี 2554 ของ สดร.ในหัวข้อ “มหัศจรรย์ภาพถ่ายดาราศาสตร์ในเมืองไทย”
“คุณค่าของภาพถ่ายนั้นไม่เพียงแต่ให้ความงามด้านศิลปะ แต่ทุกภาพยังสามารถอธิบายด้วยหลักการทางวิทยาศาสตร์ได้อีกด้วย”
อ่านบทความ ศุภฤกษ์ คฤหานนท์ ทุกวันจันทร์ที่ 1 และ 3 ของเดือน
