“ของเล่น” บางอย่างนอกจากจะให้ความสนุกสนานเพลิดเพลินแล้ว ยังแฝงทักษะวิทยาศาสตร์ให้เก่ผู้เล่นได้อย่างไม่รู้ตัว โดยเฉพาะการสังเกตและแก้ปัญหา ทักษะสำคัญอันดับต้นๆ สำหรับคนอยากเก่งวิทย์
SuperSci สัปดาห์นี้ พามาเล่นสนุกกับของเล่นภูมิปัญญา หน้าตาประหลาดอย่าง “พญาลืมงาย” ของเล่นทำง่าย แต่เอาชนะไม่ง่าย กันที่พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ องค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ (อพวช.) คลอง 5 จ.ปทุมธานี
น.ส.ธวัลรัตน์ ธรรมศักดิ์ นักวิชาการ อพวช. กล่าวว่า พญาลืมงายเป็นของเล่นภูมิปัญญาไทย ที่สร้างขึ้นด้วยวิธีการง่ายๆ จากไม้และเชือก เป็นของเล่นฝึกสมองและสมาธิสำหรับเด็กๆ แต่ก็ใช้เป็นของเล่นคลายเครียดสำหรับผู้ใหญ่ได้เช่นกัน
“พญาลืมงาย” เกิดจากการสมาสคำไทยและคำล้านนาเข้าด้วยกัน “งาย” ในภาษาล้านนา แปลว่า เช้า ส่วน “พระยา” ในภาษาไทยแปลว่า เจ้าเมือง ประวัติมีอยู่ว่า มีผู้ประดิษฐ์เกมส์นี้ถวายเจ้าเมือง ท่านเล่นแล้วสนุกมาก ไม่ยอมวาง จนลืมกินข้าวเช้า จึงเป็นที่มาของชื่อว่า พญาลืมงาย นักวิชาการ อธิบาย
ส่วนวิธีการเล่น นักวิชาการ อพวช. เผยว่า แต่ละคนจะมีวิธีการทำที่ไม่เหมือนกัน ไม่มีถูกผิด เพียงแค่ต้องนำลูกปัด 2 เม็ดมาอยู่ในเชือกด้านเดียวกันให้ได้ โดยไม่มีการลอดไม้หรือแก้เชือก เมื่อทำสำเร็จแล้วก็นำลูกปัดกลับมาไว้ด้านเดียวกันให้ได้อีกครั้ง จึงจะชนะ
“เคล็บลับของพญาลืมงาย คือการสังเกตปม และเส้นทางของเชือกกับลูกปัด ซึ่งวิธีที่ง่ายที่สุดจะเริ่มจาก การดึงเชือกวงตรงกลาง > เอาลูกปัดใส่ปมแรก > จับเชือกเส้นคู่ที่อยู่ด้านหน้า > ดึงปมที่อยู่ด้านหลังขึ้นมาด้านหน้า >
จะเห็นวงสองวง > ให้เอาลูกปัดลอดข้ามมาตามเส้นเชือกทั้งสองปม > ค่อยๆ คลายเชือกตามปม เพียงเท่านี้ลูกปัดก็จะลอดมาอยู่ฝั่งเดียวกันได้” นักวิชาการ อพวช.เฉลยหนึ่งในวิธีแก้พญาลืมงาย
ท้ายสุด นักวิชาการ อพวช. กล่าวทิ้งท้ายด้วยว่า พญาลืมงายไม่ได้เป็นเพียงของเล่นจากภูมิปัญญาที่ใช้ฝึกสมาธิหรือใช้เล่นสนุกเพื่อฆ่าเวลาเท่านั้น แต่ยังเป็นของเล่นภูมิปัญญาที่สอดแทรกวิทยาศาสตร์เข้ามาในรูปแบบของการแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบอีกด้วย เพราะนอกจากจะต้องใช้การสังเกตและความจำที่ดีแล้ว พญาลืมงายยังเป็นแบบอย่างของการลองผิดลองถูกที่ดี ซึ่งเป็นอีกหนึ่งปัจจัยจำเป็นในการทำงานของนักวิทยาศาสตร์อีกด้วย
ทุกคนสามารถประดิษฐ์พญาลืมงายแบบง่ายๆ ไว้เล่นที่บ้านได้เพียงแค่มี ไม้เสียบบาร์บีคิว เชือกยาว ลูกปัดขนาดเล็ก-ใหญ่ กาว และกรรไกร โดยเริ่มจากการทำปมที่บริเวณกึ่งกลางของไม้ จากนั้นร้อยลูกปัดลงไปทั้ง 2 ด้าน แล้วผูกปลายเชือกที่ปลายทั้ง 2 ด้วยเงื่อนตาย ประกบไม้บาร์บีคิวอีกอันด้านบน แล้วปิดหัวท้ายไม้แหลมด้วยลูกปัดทากาว เป็นอันเสร็จ
*******************************
