สำหรับการถ่ายภาพเส้นแสงดาวหรือที่มักเรียกกันว่า “Star trails” นั้น หลายๆ คนอาจเคยถ่ายภาพดาวหมุนในทางทิศเหนือ โดยการหาตำแหน่งจุดหมุนหรือขั้วเหนือของท้องฟ้าทางทิศเหนือนั้น สามารถใช้กลุ่มดาวค้างคาว กลุ่มดาวหมีใหญ่ หรือแม้แต่กลุ่มดาวนายพรานในการชี้ตำแหน่งไปยังดาวเหนือ (Polaris) ได้ ซึ่งเราก็จะเห็นดาวเหนือสว่างเป็นดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุด บริเวณขั้วเหนือของท้องฟ้าได้ง่ายๆ (คอลัมน์การถ่าย Star trails ทางทิศเหนือ ตามลิงค์ http://astv.mobi/A9U53QN)
ส่วนในคอลัมน์นี้ ผมจะแนะนำการถ่าย Star trails ในทางทิศใต้กันบ้าง เนื่องจากในบางสถานที่ในการถ่ายดาวนั้นเราอาจไม่สามารถถ่ายดาวในทางทิศเหนือได้ หรือบางสถานที่ทิศที่มีวิวธรรมชาติที่สวยงามก็ไม่ได้อยู่ทางทิศเหนือ ดังเช่นภาพตัวอย่างข้างต้นที่ผมถ่ายมานั้น เป็นภาพสถานที่ท่องเที่ยวอันโด่งดังของภาคเหนือ คือพระมหาธาตุนภเมทนีดลและพระมหาธาตุนภพลภูมิสิริ ยอดดอยอินทนนท์ ซึ่งทิศที่จะสามารถถ่ายภาพบริเวณพระมหาธาตุฯ ได้สวยนั้นคือทิศใต้
ดังนั้น วันนี้ผมจะแนะนำเทคนิคและวิธีการถ่ายภาพ Star trails ทางทิศใต้ ว่าจะสามารถหาจุดหมุนได้อย่างไร รวมทั้งปัญหาและอุปสรรคในการถ่ายภาพทางทิศนี้อย่างไร มาเริ่มกันเลยครับ
กลุ่มดาวนำทางขั้วฟ้าใต้
ในการขั้วใต้นั้น หาลำบากกว่าทิศเหนือ เพราะไม่มีดาวใดประจำอยู่ตำแหน่งขั้วใต้ของ ทรงกลมท้องฟ้า เลย ดังนั้นในการหาตำแหน่งเราจึงจำเป็นต้องใช้กลุ่มดาวที่ช่วยชี้หาทิศใต้แทน สำหรับกลุ่มดาวสำคัญที่สามารถช่วยชี้หาทิศใต้ มีอยู่ 2 กลุ่มดาวหลักๆ โดยมีช่วงเวลาและวิธีการสังเกตดังนี้
1. กลุ่มนายพราน เป็นกลุ่มดาวในฤดูหนาว ที่สามารถใช้เป็นกลุ่มดาวนำทางช่วยชี้หาทิศใต้ คนไทยเห็นเป็นกลุ่มดาวเต่า และกลุ่มดาวไถ โดยในช่วงหัวค่ำของฤดูหนาวเราสามารถใช้กลุ่มดาวนายพรานในการช่วยชี้หาทิศใต้ได้ โดยใช้ทิศทางของดาบนายพรานที่ชี้ลงล่างเป็นแนวนำทางไปยังทิศใต้ ดังภาพตัวอย่างด้านล่าง
2. กลุ่มดาวกางเขนใต้ เป็นอีกกลุ่มดาวสำคัญที่ช่วยชี้หาทิศใต้ ซึ่งคนไทยเรียกกลุ่มดาวกางเขนใต้ว่า ดาวว่าวปักเป้า โดยในฤดูหนาว-ฤดูร้อนจะเห็นกลุ่มดาวกางเขนใต้ในตอนดึก แต่ในฤดูฝนจะเห็นในตอนหัวค่ำ ลักษณะสำคัญของกลุ่มดาวนี้ประกอบด้วย ดาวฤกษ์ เพียง 4 ดวง แต่มีดาวสว่างมากอันดับต้นถึง 2 ดวง คือ Acrux และ Bcrux (Mimosa) ซึ่งดวงดาวล้างสุดของดาวกางเขนใต้จะชี้ไปทางทิศใต้ ดังภาพตัวอย่างด้านล่าง
เทคนิคและวิธีการ
1. หาจุดหมุนของขั้วฟ้าใต้ : สิ่งแรกสำหรับการถ่ายดาวหมุน Star trails ทางทิศใต้ คือการหาจุดหมุนของขั้วฟ้าใต้ให้ได้ก่อน เพื่อจะสามารถจัดวางองค์ประกอบภาพได้อย่างสมบูรณ์ โดยทางทิศใต้ ในช่วงดึกของฤดูหนาวนี้ ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ผมถ่ายภาพ ผมใช้ใช้กลุ่มดาวกางเขนใต้ เป็นตัวชี้ตำแหน่งขั้วใต้ได้ ดังตัวอย่างด้านล่าง
2. อย่าใช้รูรับแสงกว้าง เนื่องจากทางทิศใต้ เป็นทิศทางของแนวทางช้างเผือกที่จะมีกลุ่มดาวต่างๆ รวมทั้งกระจุกดาวมากมาย ดังนั้นในการถ่ายภาพเพื่อต้องการนำมาสร้างเป็น ภาพดาวหมุน แล้วหล่ะก็ ผมแนะนำว่าไม่ควรใช้รูรับแสงที่กว้างมากเกินไป เพราะจะทำให้ถ่ายภาพติดดาวมามากเกินไป เมื่อนำมาต่อจะเจอปัญหาภาพที่มีเส้นดาวติดกันมาก จนเกิด ปัญหามัวเร่ (Moire) ได้ง่าย ดังภาพตัวอย่างด้านล่าง
3. ถ่ายนานขึ้น และลด ISO ต่ำลง : จากการลดรูรับแสงให้แคบลด แต่ไม่ควรแคบมากจนเกินไป ควรใช้ค่ารูรับแสงประมาณ f/4.0-6.3 น่าจะดีที่สุด เพราะหากแคบมาไปเมื่อนำภาพเส้นแสงดาวมาต่อกัน อาจจะมีรอยต่อที่ไม่สนิทกันจนเกิดเป็นช่องว่างระหว่างเฟรมได้ รวมทั้งลดค่าความไวแสง ISO ให้ต่ำลง และตั้งเวลาถ่ายให้นานขึ้นเพื่อให้กล้องสามารถเก็บรายละเอียดของฉากหน้า ในขณะเดียวกันกล้องก็จะค่อยๆเก็บแสงดาวที่ไม่มากจนเกินไป
4. ถ่ายภาพแบบต่อเนื่อง (Continuous) : โดยควรใช้สายลั่นชัตเตอร์แบบที่สามารถตั้งเวลาถ่ายภาพแบบต่อเนื่องได้ เพื่อให้สามารถถ่ายภาพในแต่ละภาพได้นานมากกว่า 30 วินาที และใช้เวลาอย่างน้อย 2-3 ชั่วโมงเพื่อให้ได้ภาพเส้นแสงดาวโค้งเป็นวงกลมยาวๆ
5. ปิดระบบ Long Exposure Noise Reduction : เพื่อไม่ให้กล้องถ่ายภาพ Dark Frame ให้กล้องสามารถถ่ายภาพต่อเนื่องไปเรื่อยๆ และไม่ทำให้เส้นแสงดาวขาดหายไป
6. การปรับโฟกัสที่ระยะอินฟินิตี้ : โดยปิดระบบออโต้โฟกัสของเลนส์รวมทั้งปิดระบบกันสั่นของเลนส์ ซึ่งในการโฟกัสนั้น สามารถใช้ดาวสว่างในการช่วยในการโฟกัสร่วมกับระบบแสดงภาพหลังกล้อง Live view เพื่อให้ได้ภาพดาวคมชัดที่สุด
7. ถ่ายด้วยรูปแบบไฟล์เป็น RAW format : เพื่อที่จะสามารถนำมาปรับเปลี่ยนแก้ไขภาพเพิ่มเติมในภายหลังได้อย่างยืดหยุ่นกว่าไฟล์แบบ JPEG
8. ต่อภาพด้วยโปรแกรม StarStax ซึ่งใช้ได้ทั้งกับระบบปฏิบัติการ Windows และ Mac iOS ดาวน์โหลดได้ที่ http://www.markus-enzweiler.de/software/software.html
ทิ้งท้ายก่อนจบ ช่วงนี้ก็เป็นช่วงที่เราสามารถถ่ายภาพเส้นแสงดาวได้ดีที่สุด เพราะถือเป็นช่วงฤดูหนาวท้องฟ้ามักจะใสเคลียร์ และหลังจากช่วงช่วงดึก จนถึงเกือบรุ่งเช้าหากใครถ่ายได้นานจนถึงช่วงใกล้รุ่งเช้า ในทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ก็จะสามารถถ่ายภาพแนวทางช้างเผือกในแนวนอนเป็นของแถมได้อีกด้วยนะครับ
เกี่ยวกับผู้เขียน
ศุภฤกษ์ คฤหานนท์
สำเร็จการศึกษาครุศาสตรบัณฑิต สาขาฟิสิกส์ จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ และครุศาสตรมหาบัณฑิต สาขาเทคโนโลยีและการสื่อสาร จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่
ปัจจุบันเป็นเจ้าหน้าที่สารสนเทศทางดาราศาสตร์ สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน) หรือ สดร., เคยทำวิจัยเรื่อง การทดสอบค่าทัศนวิสัยท้องฟ้าบริเวณสถานที่ก่อสร้างหอดูดาวแห่งชาติ มีประสบการณ์ในฐานะวิทยากรอบรมการดูดาวเบื้องต้น และเป็นวิทยากรสอนการถ่ายภาพดาราศาสตร์ในโครงการประกวดภาพถ่ายดาราศาสตร์ ประจำปี 2554 ของ สดร.ในหัวข้อ “มหัศจรรย์ภาพถ่ายดาราศาสตร์ในเมืองไทย”
“คุณค่าของภาพถ่ายนั้นไม่เพียงแต่ให้ความงามด้านศิลปะ แต่ทุกภาพยังสามารถอธิบายด้วยหลักการทางวิทยาศาสตร์ได้อีกด้วย”
อ่านบทความ ศุภฤกษ์ คฤหานนท์ ทุกวันจันทร์ที่ 1 และ 3 ของเดือน
คลิกอ่านเพิ่มเติม >> How To Photograph Star Trails – We Show How Easy It Can Be To Capture Your First Star Trail Photo
