แม่ฮ่องสอน - จนท.สิ่งแวดล้อมภาคที่ 1 (สคพ.1) เร่งล่องเรือเก็บตัวอย่างน้ำ-ตะกอนดินสาละวิน..หลังชาวบ้านทั้งลุ่มน้ำผวาสารพิษปนเปื้อน เผย Test Kit เบื้องต้นระบุสารหนูยังอยู่ในเกณฑ์ แต่ต้องรอผลแล็บ คาดปลายเดือนนี้รู้ผล
นายวรศักดิ์ พานทอง นายอำเภอแม่สะเรียง เปิดเผยว่า ตลอดสัปดาห์ที่ผ่านมากระแสข่าวพบสารเคมีปนเปื้อนในลำน้ำ “สาละวิน” ที่ไหลผ่านพื้นที่แนวชายแดนด้านอำเภอแม่สะเรียง และสบเมย จ.แม่ฮ่องสอน ได้สร้างความกังวลอย่างกว้างขวาง ทั้งในหมู่ประชาชนที่อาศัยอยู่ริมฝั่งแม่น้ำและผู้ติดตามสถานการณ์สิ่งแวดล้อมทั่วประเทศ ต่างเรียกร้องจากสังคมได้สะท้อนไปยังหน่วยงานภาครัฐให้เร่งตรวจสอบข้อเท็จจริง-เปิดเผยผลการทดสอบที่ถูกต้อง โปร่งใส และเชื่อถือได้
เพื่อสร้างความมั่นใจต่อความปลอดภัยในการใช้น้ำจากสายน้ำสำคัญแห่งนี้ ซึ่งเป็นทั้งแหล่งน้ำเพื่อการอุปโภคบริโภค และเป็นหัวใจของระบบนิเวศท้องถิ่นที่หล่อเลี้ยงชีวิตของผู้คนสองฝั่งแดนไทย‐เมียนมามาอย่างยาวนาน
แม่น้ำสาละวินเป็นสายน้ำใหญ่ที่ไหลผ่านเขตแดนจังหวัดแม่ฮ่องสอน โดยมีระยะทางรวมประมาณ 127 กิโลเมตร แบ่งเป็นช่วงที่ไหลผ่านอำเภอแม่สะเรียงราว 101 กิโลเมตร และอำเภอสบเมยประมาณ 26 กิโลเมตร สายน้ำนี้ไม่เพียงเป็นเส้นแบ่งเขตแดนธรรมชาติ หากแต่เป็นแหล่งน้ำหล่อเลี้ยงชีวิต การเกษตร และวิถีชุมชนสองฝั่งประเทศมายาวนาน
ความคืบหน้าล่าสุด กรมควบคุมมลพิษได้มอบหมายให้สำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 1 (สคพ.1) ลงพื้นที่ตรวจสอบและเก็บตัวอย่างน้ำและตะกอนดินจากจุดที่มีการรายงานข่าว โดยมุ่งเน้นในพื้นที่ตอนล่างของลำน้ำ เช่น บริเวณบ้านท่าตาฝั่ง ตำบลแม่ยวม อำเภอแม่สะเรียง และบางจุดในเขตอำเภอสบเมย (บ้านแม่สามแลบ) ซึ่งเป็นปลายทางของแม่น้ำก่อนจะไหลออกนอกประเทศ แต่ก็ถือเป็นจุดที่มีความสำคัญ เพราะมีชุมชนอาศัยหนาแน่น และเป็นจุดผ่อนปรนการค้าชายแดนอีกด้วย
หลังจากเก็บตัวอย่างแล้ว เจ้าหน้าที่ได้ดำเนินการเตรียมตัวอย่างที่ สคพ.1 ในช่วงสุดสัปดาห์ และส่งไปยังกรมควบคุมมลพิษในวันจันทร์ที่ 10 พฤศจิกายน 2568 ผลการวิเคราะห์คาดว่าจะทราบได้เร็วที่สุดภายในวันศุกร์ที่ 21 พฤศจิกายน 2568 ส่วนตัวอย่างตะกอนดิน จำเป็นต้องใช้เวลานานกว่า เนื่องจากต้องผ่านกระบวนการทำให้แห้งสนิทและวิเคราะห์อย่างละเอียด ซึ่งจะมีการประกาศผลอย่างเป็นทางการอีกครั้งเมื่อเสร็จสิ้น
อย่างไรก็ตาม ระหว่างวันที่ 4-7 พฤศจิกายน 2568 ที่ผ่านมาได้มีการใช้ชุดทดสอบ Test Kit ตรวจสารหนู ผลการตรวจพบสารหนูในระดับที่ยังอยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน แต่เพื่อความมั่นใจ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะลงพื้นที่เก็บตัวอย่างเพิ่มเติมระหว่างวันที่ 12-14 พฤศจิกายน 2568 เพื่อส่งไปยังศูนย์วิเคราะห์ของกรมควบคุมมลพิษ โดยคาดว่าผลจากห้องปฏิบัติการจะแล้วเสร็จภายในหนึ่งสัปดาห์หลังจากส่งตัวอย่างถึงศูนย์
ส่วนด้านตอนเหนือของลำน้ำสาละวิน ซึ่งยังคงมีพื้นที่ลำน้ำอีกเกือบ 100 กิโลเมตร นับแต่เขต ต.แม่ยวม-ต.แม่คง ไปจนถึง ดอยผาตั้ง อ.แม่สะเรียง ซึ่งอยู่ในเขตอนุรักษ์และรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสาละวิน ซึ่งยังไม่ถูกเก็บตัวอย่างน้ำอย่างครอบคลุม โดยหน่วยงานที่เกี่ยวข้องอยู่ระหว่างเตรียมแผนการลงพื้นที่เพิ่มเติมเพื่อให้การตรวจสอบมีข้อมูลครบถ้วนและชัดเจนในทุกช่วงของสายน้ำ
สำหรับปัจจัยการปนเปื้อนหรือแหล่งที่มาของสารพิษโลหะหนัก นอกเหนือข้อมูลที่สื่อนำเสนอเกี่ยวกับเหมืองแร่แล้ว คือ กิจกรรมร่อนทองในพื้นที่ฝั่งเมียนมา ซึ่งแม้จะเป็นวิถีดั้งเดิมที่สืบทอดมานาน แต่ยังไม่สามารถยืนยันได้แน่ชัดว่าในปัจจุบันมีการใช้สารเคมีหรือโลหะหนัก เช่น ปรอท หรือไซยาไนด์ ในกระบวนการร่อนทองหรือไม่ ซึ่งต้องดำเนินการตรวจพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์เพื่อให้ได้ผลที่ชัดเจนต่อไป
ประเด็นนี้จึงจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือระหว่างหน่วยงานของทั้งสองประเทศ เพื่อเก็บข้อมูล วิเคราะห์ และติดตามร่วมกันอย่างเป็นระบบ เพื่อให้ได้ข้อเท็จจริงที่เป็นวิทยาศาสตร์ และนำไปสู่แนวทางแก้ไขอย่างยั่งยืน
