โมเดลจัดการ "พลาสติกกำพร้า" จาก YOLO - Zero Waste Your Life มุ่งลดขยะพลาสติกสู่หลุมฝังกลบ เป็นการจัดการขยะพลาสติกที่ระบบทั่วไปไม่รับ ซาเล้งไม่ซื้อ ล่าสุดเน้นการสร้างรายได้และอาชีพให้ชุมชน กำลังขยายผู้คนสายกรีนเข้าร่วมกระบวนการแก้ปัญหาขยะพลาสติก ตามแนวทางเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy)
บริษัท ซีโร่ เวสท์ โยโล จำกัด หรือ YOLO วิสาหกิจเพื่อสังคมสายกรีน ในฐานะผู้เชี่ยวชาญด้าน “พลาสติกกำพร้า” และการจัดการขยะต้นทาง เพื่อลดปริมาณขยะพลาสติกสู่หลุมฝังกลบ ภารกิจหลัก คือการรับบริจาคขยะพลาสติก, คัดแยก, และนำเข้าสู่กระบวนการผลิตซ้ำ (upcycling) เพื่อสร้างผลิตภัณฑ์ใหม่ รวมถึงการส่งต่อเครื่องจักรและองค์ความรู้ให้ชุมชนจัดการขยะเองได้
กระบวนการของโยโล คือการนำพลาสติกกำพร้าที่ได้รับบริจาคมาล้าง ตาก แยกประเภท บด และหลอมด้วยเครื่องจักรออกมาเป็นชิ้นงานที่หลากหลาย อาทิ จานรองแก้ว กระเบื้อง โคมไฟ ไม้เทียม จานสี เป็นต้น เพื่อขายให้กับลูกค้าที่ต้องการสินค้ารักษ์โลก
• กระบวนการอัพไซเคิล ต่ออายุขยะกำพร้า
นางเกศทิพย์ หาญณรงค์ ผู้ก่อตั้งและซีอีโอ บริษัท ซีโร่ เวสท์ โยโล จำกัด หรือ YOLO เผยว่า คำว่า “YOLO” มาจาก “You Only Live Once” เราเกิดมามีชีวิตเดียวเพราะฉะนั้นต้องใช้ให้คุ้มค่า และจากปัญหาขยะพลาสติกของประเทศไทย ที่เกิดขึ้นประมาณปีละ 2 ล้านตัน สามารถนำกลับมารีไซเคิลได้เพียง 5 แสนตัน แล้วอีก 1.5 ล้านตันเป็นพลาสติกอะไร? ไปจบลงที่ไหน?
แต่แรกเริ่ม YOLO ดิฉันอยากแก้ไขปัญหาขยะพลาสติกแบบครบวงจร ซึ่งเป็นแนวทางสำคัญของเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) และเห็นว่าขยะพลาสติกกำพร้า จุดจบมักไปอยู่ที่หลุมฝังกลบ และตกค้างอยู่ในสิ่งแวดล้อมโดยเฉพาะในแหล่งน้ำอย่างแม่น้ำ และมหาสมุทร
สำหรับพลาสติกกำพร้า หรือพลาสติกที่ไม่สามารถรีไซเคิลได้ในระบบปกติ ด้วยการนำไปผ่านกระบวนการอัพไซเคิล (Upcycling) เพื่อสร้างมูลค่าใหม่ แบ่งตามประเภท ดังนี้
✅ HDPE เช่น ขวดนม / ขวดนมเปรี้ยว / แก้วโยเกิร์ต / ฝาขวด / ขวดแชมพู สบู่ น้ำยาต่าง ๆ
✅ PP เช่น แก้วเครื่องดื่มที่มีลักษณะขาวขุ่น กล่องใส่อาหารใส ขาว หรือสีแบบที่ใส่ไมโครเวฟหรือแช่แข็งได้ ช้อน ส้อม มีดพลาสติกแบบนิ่ม
✅ PS เช่น ขวดยาคูลท์ , ช้อน ส้อม มีด, กล่องอาหารบางกรอบ
✅ PLA แก้วกาแฟไบโอพลาสติกยี่ห้ออินทนิลและ TRUE Coffee เท่านั้น
✅ LDPE เช่น หลอดโฟมล้างหน้า หลอดครีม หลอดน้ำตาเทียม และบรรจุภัณฑ์รีฟิลประเภทที่เป็นแบบยืดได้และไม่มีสีเงินข้างใน
โดยสรุปแล้ว ขยะพลาสติกจะแบ่งเป็น 3 ส่วน คือ 1) ส่วนที่สามารถนำไปรีไซเคิลได้ เราจะส่งกลับในระบบรีไซเคิลใหญ่ 2) ส่วนที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ ส่งไปเป็นวัตถุดิบในการผลิตสินค้าของ YOLO 3) ส่วนที่ไม่มีใครรับจริงๆ กำพร้าในกำพร้า จะนำไปเผาเป็นพลังงาน เช่นส่งขยะกำพร้าไปให้ N15 Technology เผาทำลายอย่างถูกวิธีในโรงงานที่มีการควบคุมมลพิษ หรือส่งไปทำเป็นถนนหรืออิฐ
ต่อจากนั้นกระบวนการทำงานของโยโลยังต่อยอดอัพไซเคิลจากพลาสติกมูลค่าต่ำสู่แบรนด์ดีไซด์ระดับโลก อย่างแบรนด์ไทย PIPATCHARA ที่หลายคนรู้จัก นอกจากจะช่วยตอบโจทย์การคัดแยกขยะเพื่อสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืนแล้ว ยังเป็นการเพิ่มมูลค่า (อัพไซเคิล) และช่วยส่งเสริมรายได้ในชุมชนได้อีกด้วย
• โมเดลการผลิตด้วยเครื่องจักรรีไซเคิลขนาดเล็กของ YOLO
เธอบอกว่าปัจจุบันขยะส่วนใหญ่ถูกส่งไปหลุมเทกอง เราทราบว่าหลุมเทกองเริ่มเต็มมากขึ้นเรื่อยๆ ประเทศไทยไม่สามารถทำสงครามขยายอาณาเขตได้แล้ว พื้นที่ประเทศก็มีอยู่เท่าเดิม เราคงขุดหลุมเพื่อฝังขยะไปเรื่อยๆ ไม่ได้ แนวโน้มของประเทศคือการสร้างโรงเผาขยะเพื่อเปลี่ยนขยะไปเป็นพลังงาน
แต่คำถามคือ ทุกวันนี้เราไม่ได้แยกขยะมาจากต้นทาง เมื่อขนขยะไปเข้าโรงเผาขยะขนาด 500 ตันต่อวัน แต่ต้องมาเสียเวลาในกระบวนการแยกขยะ การทำให้ขยะแห้ง ทำให้กำลังการผลิตเหลือเพียง 300 ตันต่อวัน มันเกิดค่าเสียโอกาสไปเท่าไหร่ YOLO จึงอยากทำโมเดลที่มีจุดคัดแยกขยะหลายๆ จุด เพื่อแยกสิ่งที่วนกลับเข้ารีไซเคิลในระบบใหญ่ สิ่งที่นำไปใช้ประโยชน์ต่อได้ในอุตสาหกรรมใหญ่ และขยะที่เหลือจะต้องไม่ถูกนำไปบวกกับค่าน้ำมันในการขน เราจึงเสนอทางเลือกในการทำรีไซเคิลผ่านเครื่องจักรขึ้นมา แต่มูลค่ามันจะเพิ่มขึ้นได้ ต้องทำงานร่วมกับมหาวิทยาลัย ภาคเอกชน ภาครัฐ ที่จะเป็นปลายน้ำว่าขยะที่เหลือจากชุมชนจะสามารถนำไปทำอะไรได้บ้าง
ในระบบการผลิตของ YOLO เครื่องจักรที่ใช้จะเป็นเครื่องจักรขนาดเล็กที่ชุมชนใช้ได้ ใช้ไฟบ้านปกติ เริ่มจากการนำขยะพลาสติกมาเข้าเครื่องบดพลาสติกขนาดเล็ก กำลังการผลิตอยู่ที่ 10 – 15 กิโลกรัมต่อชั่วโมงเท่านั้น จากนั้นนำพลาสติกที่บดแล้วไปเข้าเครื่องหลอมเป็นแบบฉีดแนวนอน ออกมาเป็นเส้น สามารถนำไปทำเป็นหวายเทียมได้ และมีเครื่องหลอมเป็นแบบฉีดแนวตั้งผ่านแม่พิมพ์ อยากได้แม่พิมพ์แบบไหนสามารถทำได้เลย เครื่องนี้ YOLO สร้างขึ้นมาเพื่อรองรับ SMEs ปกติแม่พิมพ์อุตสาหกรรมจะมีราคาเริ่มต้นที่ชิ้นละ 300,000 บาท ในขณะที่แม่พิมพ์ของ YOLO เริ่มต้นที่ 7,000 บาท สามารถสร้างชิ้นงานได้ในลักษณะที่ลองตลาดจำนวน 500 – 1,000 ชิ้น ถ้าตลาดตอบรับดีค่อยยกระดับไปเป็นอุตสาหกรรมใหญ่ นอกจากนี้มีเครื่องหลอมแนวตั้งสำหรับชิ้นงานที่มีขนาดใหญ่ขึ้นมา เช่น กระถางต้นไม้ แผ่นกระเบื้อง โดยพลาสติกที่ใช้จะเป็นพลาสติกชนิด HDPE LDPE PP PS และล่าสุดได้ทดลอง PLA ด้วย
• ผลิตภัณฑ์จากพลาสติกรีไซเคิลที่ YOLO นำเข้าสู่ตลาด
เธอเล่าว่า เริ่มจากพื้นฐานง่ายสุดเข้าพิมพ์ง่ายๆ เป็นกระถางต้นไม้เล็กๆ หรือจานรองแก้วจากฝาขวด ขวดนม และกล่องอาหาร ต่อมาเป็นการฉีดให้เป็นเส้นออกมา เพื่อทำเป็นหวายเทียมหรือ Filament สำหรับเครื่องพิมพ์สามมิติ โดยใช้วัตถุดิบจากแก้วกาแฟ PLA ถึงแม้ว่า PLA จะเป็นพลาสติกชีวภาพที่ย่อยสลายได้ แต่ PLA จะย่อยสลายในสภาวะจำเพาะ ซึ่งถ้าทิ้งในธรรมชาติปกติจะย่อยสลายยาก เป็นปัญหาการจัดการขยะ YOLO จึงรับมาทดลองทำผลิตภัณฑ์ที่กล่าวมา อีกทางก็คือนำ PLA มาอัดขึ้นรูปเป็นจานรองแก้วหรือกระถางเช่นกัน ก็ออกมาสวยทีเดียว เพราะมีความโปร่งแสงในตัว สุดท้ายเป็นกระเป๋าแบรนด์ไทยชื่อ PIPATCHARA
ประเทศไทยมีปริมาณขยะพลาสติกจำนวนมาก โดยในปี 2567 มีปริมาณขยะพลาสติกเกิดขึ้น 2.88 ล้านตัน แต่มีการนำกลับมาใช้ประโยชน์เพียง 25% เท่านั้น ปัญหาขยะพลาสติกส่วนใหญ่เกิดจากพลาสติกแบบใช้ครั้งเดียวทิ้ง ซึ่งมีปริมาณมากถึง 36% ของพลาสติกที่ผลิตทั้งหมดในประเทศ การจัดการขยะพลาสติกยังเป็นความท้าทาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งการจัดการขยะพลาสติกที่รั่วไหลลงสู่ทะเล ซึ่งส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศและห่วงโซ่อาหาร
