บทความพิเศษ : สารเสริมอาหาร กินมากไป – น้อยไป... อันตราย!!

จากความรู้ที่ว่า เกลือแร่และวิตามิน มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อร่างกาย รวมทั้งผลจากการโฆษณาถึงคุณวิเศษของสารอาหารบางชนิดต่อร่างกาย ทำให้ผู้ที่รักสุขภาพจำนวนมากเข้าใจคลาดเคลื่อนว่า ยิ่งได้รับสารเหล่านี้ในปริมาณมาก ร่างกายยิ่งแข็งแรง ห่างไกลโรคภัย ดังนั้น เนื่องจากความสะดวกและเพื่อให้ได้สารเหล่านั้นในปริมาณสูง ผู้รักสุขภาพจำนวนมากนิยมซื้อผลิตภัณฑ์เกลือแร่ วิตามิน หรือสารอาหารจำเพาะบางชนิดในรูปเม็ด ซึ่งมีราคาสูง มารับประทานแทนการกินอาหารที่เป็นแหล่งของสารดังกล่าวตามธรรมชาติ

แต่สิ่งใดที่สุดโต่งไปด้านใดด้านหนึ่งย่อมไม่เป็นผลดี เกลือแร่ วิตามิน และสารอาหารบางชนิด หากขาดไปจะเกิดเป็นผลเสียต่อร่างกาย แต่ในอีกด้านหนึ่งหากได้รับในปริมาณที่มากเกินไปก็ย่อมส่งผลเสียต่อร่างกายได้เช่นกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากผู้บริโภคนั้นๆ มีความป่วยไข้อื่นๆอยู่แล้ว

ผลของสารเหล่านี้ต่อร่างกาย สามารถสรุปเพื่อเป็นข้อมูลแก่ผู้บริโภคโดยคร่าวๆ ได้ดังนี้

• บี 12 (Cobalamin)

แหล่งที่มีตามธรรมชาติ : ตับ เนื้อ สัตว์ปีก ไข่ ปลา ถั่ว
ประโยชน์และหน้าที่การทำงาน : การสร้างเม็ดเลือดแดง เมตาโบลิซึมของกรดไขมัน และกรดอมิโน
ผลของการขาด : อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย ความจำเสื่อม เหน็บชา โลหิตจาง
ผลข้างเคียงหากได้รับในปริมาณที่สูงเกินไป : ไม่มีรายงานชัดเจน แต่อาจทำให้กรดยูริกเพิ่มขึ้น จึงควรระวังในผู้ป่วยโรคเกาต์

• ซี (Ascorbic acid)

แหล่งที่มีตามธรรมชาติ : ผัก ผลไม้
ประโยชน์และหน้าที่การทำงาน : เสริมสร้างภูมิคุ้มกัน ต้านอนุมูลอิสระ สุขภาพกระดูกและฟัน
ผลของการขาด : โรคลักปิดลักเปิด จุดเลือดใต้ผิวหนัง เหนื่อยง่าย ปวดกล้ามเนื้อ ปวดข้อ
ผลข้างเคียงหากได้รับในปริมาณที่สูงเกินไป : เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดนิ่วในไต และโรคเกาต์

• ดี (Calciferol, Ergosterol)

แหล่งที่มีตามธรรมชาติ : ตับ น้ำมันตับปลา ไข่ เนย นม
ประโยชน์และหน้าที่การทำงาน : เสริมสร้างกระดูกและระบบภูมิคุ้มกัน
ผลของการขาด : โรคกระดูกอ่อนในเด็กและผู้ใหญ่ ฟันผุ ความต้านทานโรคน้อยลง
ผลข้างเคียงหากได้รับในปริมาณที่สูงเกินไป : ปวดศีรษะ คลื่นไส้อาเจียน ระดับแคลเซียมในเลือดสูงเกินไป เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดนิ่วในไต

• ซีลีเนียม (Se, Selenium)

แหล่งที่มีตามธรรมชาติ : เนื้อสัตว์ เครื่องในสัตว์ เช่น ตับ ไต หัวใจ ปลา ไข่ กระเทียม เห็ด หัวหอม มะเขือเทศ
ประโยชน์และหน้าที่การทำงาน : การสร้างฮอร์โมนของต่อมไทรอยด์ ต้านอนุมูลอิสระ
ผลของการขาด : ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ แก่ก่อนวัย เม็ดเลือดแดงเปราะ กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ หัวใจล้มเหลว
ผลข้างเคียงหากได้รับในปริมาณที่สูงเกินไป : ทำลายตับ กล้ามเนื้อหัวใจอ่อนแรง ผลต่อระบบประสาท ท้องร่วง ผมร่วง เล็บเปราะ ผิวหนังบวมแดง ลอก

• แมกนีเซียม (Mg, Magnesium)

แหล่งที่มีตามธรรมชาติ : เนื้อสัตว์ ปลา เมล็ดทานตะวัน ถั่วเมล็ดแห้ง ผักใบเขียว มันฝรั่ง นมและผลิตภัณฑ์นม
ประโยชน์และหน้าที่การทำงาน : การสร้างกระดูกและฟัน การเผาผลาญอาหาร การดูดซึมเกลือแร่อื่นๆ การส่งสัญญาณประสาท และการหดตัวของกล้ามเนื้อ
ผลของการขาด : ตะคริว แขนขาชา กล้ามเนื้ออ่อนแรง กระวนกระวาย หัวใจเต้นผิดจังหวะ กล้ามเนื้อหัวใจตาย
ผลข้างเคียงหากได้รับในปริมาณที่สูงเกินไป : ท้องร่วง กระทบการทำงานของไต ในบางกรณีอาจถึงขั้นหายใจติดขัด

• สังกะสี (Zn, Zinc)

แหล่งที่มีตามธรรมชาติ : หอยนางรม เนื้อสัตว์ ผลิตภัณฑ์นม
ประโยชน์และหน้าที่การทำงาน : เสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกันและการสมานแผล มีผลต่อการทำงานของการดูดซึมวิตามิน
ผลของการขาด : เติบโตช้า เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ ต่อมลูกหมากโต โลหิตจาง ผมร่วง กล้ามเนื้ออ่อนแรง ผิวหนังอักเสบ ภูมิคุ้มกันบกพร่อง
ผลข้างเคียงหากได้รับในปริมาณที่สูงเกินไป : ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน ลดระดับ HDL-โคเลสเตอรอล (โคเลสเตอรอลชนิดดี) โลหิตจางและเม็ดเลือดขาวต่ำ

• ไอโอดีน (I, Iodine)

แหล่งที่มีตามธรรมชาติ : ปลาและอาหารทะเล เกลือทะเล
ประโยชน์และหน้าที่การทำงาน : การสร้างฮอร์โมนของต่อมไทรอยด์
ผลของการขาด : โรคคอพอก และเด็กมีพัฒนาการช้า หูหนวก การทำงานของกล้ามเนื้อผิดปกติ
ผลข้างเคียงหากได้รับในปริมาณที่สูงเกินไป : หัวใจเต้นผิดปกติ กระวนกระวาย ในกรณีรุนแรงอาจเกิดโรคคอพอก ตาโปน หรือโรคเกรฟส์ (Graves, disease)

• โพลีฟีนอล (Polyphenol)

แหล่งที่มีตามธรรมชาติ : ผลไม้ที่มีผิวสีแดง หรือม่วง องุ่นแดง บลูเบอร์รี่ ไวน์แดง
ประโยชน์และหน้าที่การทำงาน : ต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบ ผลยืดอายุสัตว์ทดลอง (แต่ไม่มีรายงานยืนยัน ว่าจะให้ผลคล้ายคลึงกันในคน)
ผลของการขาด : ไม่มีรายงานชัดเจน
ผลข้างเคียงหากได้รับในปริมาณที่สูงเกินไป : อาจมีผลต่อไต และการดูดซึมธาตุเหล็ก

• โอเมก้า-3 (Omega-3)

แหล่งที่มีตามธรรมชาติ : ปลา ปู กุ้ง จากทะเล น้ำมันปลา ถั่วเหลือง น้ำมันอัลมอนต์ น้ำมันวอลนัท
ประโยชน์และหน้าที่การทำงาน : ลดอาการจากโรคความดันโลหิตสูง และโรครูมาตอยด์ ช่วยพัฒนาการเซลล์สมอง
ผลของการขาด : โรคของหัวใจ และหลอดเลือดหัวใจ ผลต่อพัฒนาการของสมอง
ผลข้างเคียงหากได้รับในปริมาณที่สูงเกินไป : ผลต่อการแข็งตัวของเลือด หัวใจเต้นผิดปกติ

(จากเรื่อง มัชฌิมาปฏิทา(น) ของสารเสริมอาหาร
โดย ชลัท ศานติวรางคณา สถาบันโภชนาการมหาวิทยาลัยมหิดล)

(จาก นิตยสารธรรมลีลา ฉบับที่ 152 สิงหาคม 2556 โดย กองบรรณาธิการ)