ห้องสนทนา : ‘พิภพ ธงไชย’ กับความรักหลากแง่มุม

ปัจจุบัน ชื่อ ‘พิภพ ธงไชย’ เป็นที่รู้จักกันอย่างกว้างขวางในฐานะ 1 ใน 5 แกนนำพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย ที่ผ่านมาคนส่วนใหญ่รู้จักเขาในฐานะเอ็นจีโอ นักเคลื่อนไหวที่ทำงานเพื่อสังคมมากว่า 30 ปี แต่จะมีกี่คนที่รู้ว่าภายใต้ท่าทีที่แข็งกร้าว หัวใจของผู้ชายคนนี้กลับเต็มเปี่ยมไปด้วยความรัก
อีกทั้งความรักของเขายังมีหลากหลายแง่มุม ทั้งความรักต่อเพื่อนมนุษย์ โดยเขาได้ก่อตั้งมูลนิธิเด็กและโรงเรียนหมู่บ้านเด็ก เพื่อให้การช่วยเหลือและให้การศึกษาแก่เด็กๆที่ด้อยโอกาส ความรักที่มีต่อโลก โดยที่ผ่านมา พิภพเป็นเอ็นจีโอ(NGO) ที่ทำงานด้านสิ่งแวดล้อมมานานนับสิบปี ความรักชาติ ซึ่งเขาแสดงออกชัดเจน ด้วยการเข้าร่วมกับพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตยในการต่อสู้กับนักการเมือง ที่ทุจริตคอร์รัปชั่นและโกงกินบ้านเมือง และความรักที่มีให้แก่ครอบครัว ซึ่งผู้ชายคนนี้ได้ดูแลภรรยาคู่ชีวิต และลูกชายทั้งสองเป็นอย่างดีมาตลอด
และนี่คือความในใจที่ ‘พิภพ ธงไชย’ มีต่อความรักอันหลากหลายในชีวิต

• อาจารย์เป็นผู้ก่อตั้งโรงเรียนหมู่บ้านเด็กมาตั้งแต่ปี 2521 อะไรเป็นแรงบันดาลใจให้ทำเรื่องนี้คะ
ในส่วนของโรงเรียนหมู่บ้านเด็กนั้นเกิดจากแนว คิดที่อยากจะทำโรงเรียนที่เหมาะกับเด็ก เพราะผมมองว่าโรงเรียนในเมืองไทยเนี่ยหลักสูตรและระเบียบปฏิบัติต่างๆไม่ได้เหมาะสมกับเด็ก แต่เด็กต้องปรับตัวให้เข้ากับโรงเรียน โรงเรียนกำหนดหลักสูตรและระเบียบกฎเกณฑ์ โดยไม่ได้คำนึงความแตกต่างของเด็กแต่ละคน ทั้งที่ในความเป็นจริงนั้นเด็กๆมีความแตกต่างกันทั้งอารมณ์ ความรู้สึก สมอง ความจำ และการพัฒนาทั้งด้านร่างกายและจิตใจ
ครูมักจะวางเป้าหมายไว้แล้วว่าโตขึ้นเด็กต้องไปเป็นนั่นเป็นนี่ ทั้งที่อาจจะไม่ใช่สิ่งที่เด็กต้องการ เด็กต้องเรียนในหลายๆวิชาที่ไม่มีความจำเป็นและไม่เหมาะกับกับความถนัดหรือศักยภาพของเขา ส่งผลให้ศักยภาพของเขาถูกทำลายไปโดยไม่รู้ตัว แต่ถ้าเด็กคนไหนมีความสามารถตรงกับหลักสูตรและเป้าหมายที่โรงเรียนกำหนดไว้คือต้องการให้เด็กเอ็นทรานซ์เข้าเรียนในมหาวิทยาลัย เช่น เด็กสามารถ เรียนคณิตศาสตร์ได้เก่ง เรียนภาษาได้เก่ง เรียนวิทยาศาสตร์ได้เก่ง ก็จะเดินไปตามแนวทางที่โรงเรียนวางไว้ แต่สำหรับเด็กที่ไม่ถนัดด้านคณิตศาสตร์ แต่ถนัดด้านดนตรี ศิลปะ หรือสังคมศาสตร์ ก็จะไม่มีทางเลือก จำต้องเรียนคณิตศาสตร์ตามที่โรงเรียนกำหนดไปเรื่อยๆ ในทางกลับกันถ้าเด็กๆ ได้เรียนในสิ่งที่เขาชอบเขาก็จะเรียนได้ดี
นอกจากนั้นยังมีความเชื่อสืบต่อกันมาว่าครูต้องมีลักษณะของการแสดงอำนาจ และเด็กต้องกลัวครู ถ้าเด็กคนไหนช่างพูด ช่างเถียง ช่างถาม ก็มักถูกครูดุ ว่าเป็นเด็กแก่แดด เด็กดีต้องฟังและทำตามที่ครูบอก เท่านั้น

• แล้วโรงเรียนหมู่บ้านเด็กมีแนวทางในการแก้ปัญหาเหล่านี้อย่างไรคะ
ผมก็มาคิดว่าหากจะทำโรงเรียนให้เหมาะกับเด็กก็ต้องอยู่บนพื้นฐานของความรักและการให้เสรีภาพแก่เด็กๆ ซึ่งจะส่งผลให้เด็กกล้าแสดงออกและมีความเป็นตัวของตัวเอง การที่ครูให้ความรักแก่เด็กก็จะทำให้เราเข้าใจในตัวพวกเขา และการที่เราจะรู้ว่าเด็กแต่ละคนมีศักยภาพและความถนัดในด้านไหน เราก็ต้องให้เสรีภาพแก่เขาก่อนเพื่อให้เขากล้าแสดงตัวตนออกมา อีกทั้งเราต้องให้ความรักความเข้าใจ รวมถึงเข้าใจเรื่องจิตวิทยาเด็กด้วย โดยโครงการนี้เราจะเน้นไปที่เด็กยากจน เด็กด้อยโอกาส เด็กกำพร้า และเด็กที่ครอบครัวแตกแยกเป็นหลัก ซึ่งเด็กนักเรียนที่นี่เรียนฟรีหมด คือรายได้ของเราจะมาจากเงินบริจาค

• ทราบว่าโรงเรียนนี้เน้นให้นักเรียนทุกคนถือศีล 5
ครับ.. แต่ไม่ใช่เฉพาะนักเรียนนะ ครูและบุคลากรของโรงเรียนทุกคน ไม่ว่าจะเป็นนักการภารโรง คนงาน ช่าง รวมถึงทุกคนในครอบครัวของพวกเขาก็ต้องมีศีล 5 ด้วย ห้ามเล่นการพนัน ห้ามสูบบุหรี่ คือเราใช้ศีล 5 เป็นตัวกำกับความประพฤติของแต่ละคน เพราะศีล 5 จะเป็นข้อปฏิบัติที่ช่วยให้ความสัมพันธ์ของผู้คนในสังคมเป็นปกติ เช่น ถ้าเราไม่ดื่มเหล้าเราก็ไม่ขาดสติ ซึ่งเป็นต้นเหตุของการทะเลาะวิวาทและอุบัติเหตุต่างๆ ถ้าเราไม่ฆ่าสัตว์ตัดชีวิตก็ไม่มีการเบียดเบียน ไม่ใช้ความรุนแรงทำลายล้างกัน ผมเชื่อว่าถ้าทุกคนมีศีล 5 เป็นตัวกำกับ ปัญหาทุกอย่างก็ลดลง และถ้าถึงขั้นเคร่งครัดในศีล 5 ประเทศไทยก็ไม่จำเป็นต้องมีทหารตำรวจ เพราะไม่มีใครทำผิดกฎหมาย
ดังนั้นโรงเรียนของเราจึงใช้ศีล 5 เป็นตัวกำกับ ใครทำผิดศีล 5 เราก็มีบทลงโทษ เช่น ถูกตัดเงินเดือน ถ้าผิดร้ายแรงก็ถึงขั้นถูกไล่ออก คือที่เรายึดศีล 5เพราะเห็นว่าเป็นข้อปฏิบัติที่องค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าท่านคิดค้นขึ้นมา และทุกคนก็เห็นว่าสิ่งนี้เป็นสิ่งดี อย่างไรก็ตามไม่ได้หมายความทุกคนในโรงเรียนหมู่ บ้านเด็กจะปฏิบัติตามศีล 5 ได้ทั้งหมดนะ ก็อาจจะมีบ้างที่นอกลู่นอกทาง

• นอกจากเรื่องศีลธรรมแล้วทางโรงเรียนยังให้ความสำคัญกับเรื่องอะไรอีกคะ
ที่ผ่านมาผมทำเรื่องเด็กกับสิ่งแวดล้อมมาตลอด อย่างในโรงเรียนหมู่บ้านเด็กเราก็จะจัดสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการพัฒนาการของเด็ก ที่ดินทั้ง 200 ไร่จะเต็มไปด้วยต้นไม้ ตัวอาคารจะไม่ได้ตั้งเรียงเป็นแถวเหมือนค่ายทหาร แต่จะตั้งแบบกระจัดกระจายเหมือน กับบ้านที่อยู่ในชุมชน ทั้งนี้เพื่อไม่ให้มีลักษณะของอำนาจนิยม คือการสร้างอาคารของโรงเรียนทั่วไปจะมีลักษณะของอำนาจนิยม การวางท่าทีของครูก็มีลักษณะอำนาจนิยม ความสัมพันธ์ของครูกับเด็กก็มีลักษณะของอำนาจนิยม แต่โรงเรียนของเราไม่ต้อง การให้มีบรรยากาศเช่นนั้น เราพยายามสร้างบรรยากาศของเสรีภาพ ให้ความเสมอภาค และภราดรภาพ สิ่งเหล่านี้คือหัวใจของประชาธิปไตยซึ่งเป็นเรื่องหนึ่งที่เราให้ความสำคัญ โดยเรามีสภาโรงเรียนซึ่งเปิดโอกาสให้เด็กได้ถกเถียงและแลกเปลี่ยนความเห็นกัน
เราปฏิเสธไม่ได้ว่าสิ่งที่อยู่รอบๆตัวเด็กเป็นตัวหล่อหลอมให้เด็กโตมาเป็นคนดีหรือเลว ต่อให้เราอบรมเด็กดีแค่ไหนแต่ถ้าสถานศึกษาถูกรายล้อมไปด้วยร้านเหล้า ในสังคมเต็มไปด้วยซ่องโสเภณี หนัง หรือละครที่เด็กๆดู ก็มีแต่เรื่องอิจฉาริษยาเต็มไปหมด แล้วเราจะให้เด็กเติบโตเป็นคนดีก็คงเป็นไปได้ยาก การจัดสิ่งแวดล้อมที่ดีให้แก่เด็กจึงเป็นสิ่งที่เราไม่ควรละเลย อย่างที่โรงเรียนหมู่บ้านเด็กเราจะไม่ให้เด็กๆดูรายการที่มีลักษณะยั่วยุหรือละครแนวอิจฉาริษยาเลย จริงๆแล้วธรรมชาติของมนุษย์มีความ อิจฉาริษยา มีความกลัว และมีลักษณะของการใช้อำนาจอยู่แล้ว สังคมไม่จำเป็นต้องไปเติมสิ่งเหล่านี้ เข้าไปอีก ดังนั้นการจัดการศึกษาให้แก่เด็กๆเราควรจะลดสิ่งเหล่านี้ลง แต่ให้ความรัก ความเข้าใจ และให้ เสรีภาพแก่พวกเขาแทน

• ดูเหมือนอาจารย์จะมีความรักให้มนุษยชาติ โดยไม่เลือกว่าเขาเป็นใครมาจากไหน
ที่จริงมนุษย์เราก็ควรจะเป็นเช่นนั้นนะ (ยิ้ม) เพราะประเทศต่างๆเพิ่งจะมาเกิดขึ้นเมื่อ 1,000 กว่าปีมานี้เอง แต่มนุษย์เราเกิดมาเป็นหมื่นๆปีแล้ว ดังนั้นเราควรรักมนุษยชาติมากกว่ารักชาติ คือต้องรักมนุษยชาติเป็นตัวตั้ง และต้องรักมนุษยชาติทุกเผ่าพันธุ์ ไม่ใช่รักคนไทย แต่เกลียดคนลาวคนเขมร ชื่นชมคน กรุงเทพฯ แต่ดูถูกคนเหนือ คนอีสาน เราไปสร้างค่านิยมผิดๆ อย่างละครทีวีก็มักเขียนบทให้คนอีสาน เป็นคนรับใช้ แล้วให้คนที่เป็นลูกครึ่งเป็นพระเอกนางเอก ซึ่งสิ่งเหล่านี้ทำให้เกิดการดูถูกคนต่างจังหวัด

• ในส่วนของงานด้านสิ่งแวดล้อมที่ทำมีอะไร บ้างคะ
ผมต่อสู้เรื่องป่า คัดค้านการดำเนินการของโรงงาน อุตสาหกรรมที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ป้องกันไม่ให้มีการบุกรุกทำลายป่า ไม่ให้มีการสร้างเขื่อน และโรงงานอุตสาหกรรมในจุดที่จะส่งผลกระทบต่อป่าไม้และชุมชน ซึ่งในส่วนของการต่อสู้เรื่องสิ่งแวดล้อมนั้นผมเพิ่งมาเริ่มทำเมื่อปี 2540 โดยร่วมกับกลุ่ม อนุรักษ์ จ.กาญจนบุรี คือแต่เดิมผมทำโรงเรียนหมู่บ้านเด็ก ซึ่งในโรงเรียนผมก็ทำเรื่องสิ่งแวดล้อมด้วย ผมทำให้เด็กๆเห็นว่าต้นไม้เนี่ยะถ้าเราไม่ไปตัดมัน มันก็จะขึ้นเอง ป่ามันจะฟื้นตัวเอง มนุษย์ควรจะ แทรกแซงสิ่งแวดล้อมและธรรมชาติให้น้อยที่สุด

• ขณะที่ทำงานเพื่อเด็กและสิ่งแวดล้อมนั้น อาจารย์ก็ร่วมต่อสู้ทางการเมือง ต่อสู้กับการ ทุจริตคอร์รัปชั่นไปด้วย
ครับ.. ผมสู้กับความไม่ถูกต้องมาตั้งแต่ 14 ตุลาฯ 2516, 6 ตุลาฯ 2519, พฤษภาทมิฬ จนถึงการต่อสู้ของพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย ซึ่งเริ่มมาตั้งแต่ปี 2549 โดยหลังจากที่คุณสนธิ ลิ้มทองกุล ถูกบีบให้ยุติการจัดรายการเมืองไทยรายสัปดาห์ และมาจัดสัมมนาที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ที่สวนลุมพินี จนมีแนวร่วมมากขึ้นและเกิดเป็นพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย ซึ่งก่อตั้งขึ้นเพื่อต่อสู้กับความไม่ถูกต้องของรัฐบาลพรรคไทยรักไทย
ตอนนั้นก็มีความเห็นร่วมกันว่าควรจะมีตัวแทนจากหลายฝ่ายเข้ามาช่วยกันทำงาน มีการพูดคุยกันว่าจะมีแกนนำกี่คน มาจากส่วนไหนบ้าง สุดท้ายก็มาสรุปที่ 5 คน โดยมาจากตัวแทนของภาคแรงงาน ก็คือคุณสมศักดิ์ โกศัยสุข ตัวแทนจากนักวิชาการคืออาจารย์สมเกียรติ พงษ์ไพบูลย์ ตัวแทนจากสื่อมวลชนคือคุณสนธิ ลิ้มทองกุล ตัวแทนจากกองทัพธรรมคือ พล.ต.จำลอง ศรีเมือง และตัวแทนจากองค์กรพัฒนาเอกชน หรือ NGO ซึ่งก็คือผม และมีคุณสุริยะใส กตะศิลา เลขาคณะกรรมการรณรงค์เพื่อประชาธิปไตย(ครป.) เป็นผู้ประสานงาน จากนั้นก็ทำงานร่วมกันมาเรื่อย
โดยการชุมนุมเคลื่อนไหวของพันธมิตรฯนั้นมี 2ช่วง คือช่วงปี 2549 ซึ่งเราเริ่มตั้งแต่รายการเมืองไทยรายสัปดาห์ถูกยุบ จนถึงการปฏิวัติ 19 กันยาฯ จากนั้นก็มาเริ่มชุมนุมอีกครั้งในปี 2551 จนกระทั่งศาล รัฐธรรมนูญมีคำสั่งให้ยุบพรรคเพื่อไทยเราจึงสลายการชุมนุม
แต่ปัจจุบันแม้จะมีรัฐบาลชุดใหม่เกิดขึ้นและไม่ มีการชุมนุมของพันธมิตรฯ แต่แนวร่วมพันธมิตรฯทั่วประเทศก็ยังอยู่ เรายังคงติดตามตรวจสอบการทำงานของรัฐบาลและหากมีสิ่งที่ไม่ถูกต้องเกิดขึ้นเราก็พร้อมที่จะออกมารวมตัวกันใหม่
• ดูแล้วบทบาทความรักชาติจะเสี่ยงกว่าการทำงานเพื่อเด็กและสิ่งแวดล้อม
ผมว่ามันจำเป็นต้องทำนะเพราะตอนนั้นเรารู้สึกว่านักการเมืองกำลังจะทำให้เราเสียชาติ คือคนไทยจะหมดความเป็นชาติ จะกลายเป็นเพียงพนักงานบริษัท คำว่าระบอบประชาธิปไตยจะเป็นเพียงรูปแบบ ที่ไม่มีความหมายในทางปฏิบัติ มีการเปลี่ยนผู้ว่าราชการจังหวัด เปลี่ยนปลัดกระทรวง ซึ่งเป็นข้าราชการ ไปเป็นซีอีโอซึ่งมีรูปแบบเหมือนพนักงานบริษัท เปลี่ยนคำว่าข้าราชการไปเป็นพนักงานของรัฐ มีความ คิดถึงขั้นจะเปลี่ยนธงชาติไทยด้วยซ้ำ ซึ่งสิ่งเหล่านี้ทำให้เราหมดความเป็นชาติ เพราะฉะนั้นกระแสที่จะต่อสู้เพื่อให้ความเป็นชาติกลับคืนมามันก็เลยกลายเป็นประเด็นหนึ่งของพันธมิตร
เหตุผลสำคัญอีกประการหนึ่งคือนักการเมืองพยายามจะทำลายสถาบันกษัตริย์ ซึ่งเป็นสิ่งเรายอมไม่ได้ พันธมิตรฯทุกคนจึงออกมาร่วมกันปกป้องสถาบัน นอกจากนั้นรัฐบาลของพ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร ก็มีปัญหาการทุจริตคอร์รัปชั่นอย่างมโหฬาร ซึ่งปัญหาทั้ง 3 ประการมาจากการสั่งการของคุณทักษิณ ดังนั้นการ เคลื่อนไหวของพันธมิตรฯจึงพุ่งเป้าไปที่คุณทักษิณ นอกจากจะคัดค้านการกระทำอันมิชอบของรัฐบาลที่ผ่านมาแล้ว การต่อสู้ของพันธมิตรฯยังพัฒนาไปถึงขั้นที่จะสร้างการเมืองใหม่ ซึ่งจะไปล้างระบอบการมืองเก่าที่ถูกทุนนิยมสามานย์เข้าครอบงำ โดยแนวคิดการเมืองใหม่จะเปิดโอกาสให้ประชาชนทุกภาคส่วนเข้ามีส่วนร่วมในการบริหารจัดการประเทศ ดังนั้น การชุมนุมของพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตยในช่วงที่ผ่านมา จึงเป็นการแสดงความรักของ ทุกภาคส่วนที่เข้ามาร่วมกันต่อสู้เพื่อปกป้องประเทศชาติและสถาบัน

• การเคลื่อนไหวเพื่อประเทศชาติ ทำให้ต้องปะทะกับนักการเมืองและผู้มีอิทธิพล เรื่องนี้ครอบครัวเป็นห่วงบ้างไหมคะ
การต่อสู้ทุกอย่างมันก็ต้องมีความเสี่ยงไม่มากก็น้อย แต่พันธมิตรฯพยายามใช้หลักสันติ อหิงสา ซึ่ง ก็เป็นพื้นฐานของความรัก คือเราจะไม่ดูถูกคนที่ไม่เห็นด้วยกับเรา ใช้ความเมตตา ใช้ความรัก สันติ อโหสิ อหิงสา มากำกับการเคลื่อนไหวในครั้งนี้ เราประกาศชัดเจนว่าจะไม่ใช้ความรุนแรง เพราะเราเชื่อมั่นว่าจะไม่มีการเสียเลือดเนื้อถ้าทั้ง 2 ฝ่ายยืนอยู่บนหลักของ อหิงสาและสันติวิธี
ทั้งนี้เรามีจุดยืนว่ายุทธศาสตร์การเคลื่อนไหวของเราก็คือมุ่งไปสู่การปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข และเป็นระบอบประชาธิปไตยที่เป็นประชาธิปไตยจริงๆ คือสามารถตรวจสอบนักการเมืองได้ ภาคประชาชนมีความเข้มแข็งและมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการ ไม่ใช่เป็นเรื่องของนักการเมืองฝ่ายเดียว การเมืองใหม่เป็นการเมืองที่สะอาด เป็นการเมืองที่ลดการเอาเปรียบซึ่งกันและกัน
ผมว่าความรักชาติมันก็ต้องเริ่มจากการรู้จักรักตัวเอง รักครอบครัว รักคนรอบข้าง รักชุมชน จากนั้น จึงขยายไปสู่ความรักชาติ เมื่อเรารักชาติได้มันก็ขยาย ไปสู่ความรักที่มีต่อมวลมนุษยชาติ ที่สำคัญเราต้องรักแบบไม่เห็นแก่ตัว ต้องลดการเอารัดเอาเปรียบ แต่ตัวเราลดความเอารัดเอาเปรียบคนเดียวไม่พอ เราต้องผลักดันให้คนอื่นลดความเอารัดเอาเปรียบด้วย สังคมจึงจะดีได้

• อาจารย์ทำงานเพื่อสังคมเยอะมาก มีเวลาให้กับครอบครัวหรือคะ
มีครับ ผมก็ไม่ได้ทำงานเยอะอะไรนะ แต่ละวันก็ทำงานแค่ 8 ชั่วโมงเท่านั้น ครอบครัวผมเขาก็เป็นคน ที่ทำงานมาด้วยกัน คือผมทำโรงเรียนหมู่บ้านเด็ก ภรรยา (รัชนี ธงไชย) ก็เป็นผู้อำนวยการโรงเรียน ก็อยู่ด้วยกันตลอด จริงๆแล้วผมไม่ได้ทุ่มเทเวลาให้กับ งานหรือภาคสังคมจนเสียสมดุล ผมก็ทำงานวันละ 8 ชั่วโมงเหมือนคนอื่นๆ แต่บางวันก็อาจเกินๆไปบ้าง แต่ไม่ว่าจะทำงานดึกดื่นยังไงผมกลับบ้านทุกคืนนะ สมัยหนุ่มๆ ช่วงที่ทำงานหนังสือพิมพ์อาจมีบ้างที่บางครั้งต้องปิดต้นฉบับและนอนค้างที่โรงพิมพ์
ผมกับภรรยาเข้าใจกันดีเพราะรู้จักกันมาตั้งแต่สมัยเป็นนักศึกษา เขาก็เห็นการทำงานของผมมาตั้งแต่ต้น ส่วนลูกชายทั้ง 2 คนเขาไม่ได้เป็นเอ็นจีโอ คนโตเป็นนักฝึกอบรม ส่วนคนเล็กเป็นช่างภาพ แต่เรื่อง งานของผมนี่เขาก็ไม่เคยขัด คือเขาเติบโตมากับการทำงานของผม ตอนเขายังเล็กๆครอบครัวเราก็ไปไหน ด้วยกันตลอด เขาเรียนที่โรงเรียนหมู่บ้านเด็กด้วย ช่วงที่ชุมนุมพันธมิตรฯ ภรรยาผมก็มาร่วมชุมนุมด้วย เขาก็มาอยู่ในทำเนียบทุกวัน ลูกๆก็มาดูแลมาเป็นการ์ดให้ พวกศิษย์เก่าจากโรงเรียนหมู่บ้านเด็กก็มาร่วมชุมนุมด้วยนะ แต่ตอนนี้ครอบครัวผมแตกกะสานซ่านเซ็น (หัวเราะร่วน) คือต่างคนต่างก็มีภาระหน้าที่การงาน อยู่กันคนละทิศละทาง แต่ก็ไม่ได้มีปัญหาอะไร

• แสดงว่ามีอุดมการณ์ตรงกัน
อย่าเรียกว่าอุดมการณ์เลยครับ แค่เราได้ทำในสิ่งที่เราอยากทำ บางคนอาจมองว่าเหนื่อยแล้วไม่ได้ อะไร แต่ผมว่ามันได้นะ เราได้ทำในสิ่งที่ตัวเองรัก แล้วเราก็มีเงินเดือนตามปกติ ถึงจะไม่ได้มากมายอะไรแต่ก็ถือว่าพออยู่ได้

• แล้วยึดหลักอะไรในการครองเรือนคะ
ก็ใช้ความรักและความเข้าใจครับ ลดความเห็นแก่ตัวลง คือปกติมนุษย์ทุกคนก็มีความเห็นแก่ตัว แต่เราต้องพยายามลดตรงนี้ลง ผมจะไม่ครอบงำลูกๆนะ ผมถือว่าถ้าเราเป็นครอบครัวที่อบอุ่น มีสิ่งแวดล้อมที่ดี เด็กเขาก็จะซึมซับสิ่งเหล่านี้และเติบโตขึ้นเป็นคนดีโดยที่เราไม่ต้องบังคับ ผมว่าปัญหาของคนเราล้วนมาจากการเลี้ยงดูที่ผิดๆ จึงเกิดความเห็นผิดขึ้น และทำความผิดมากขึ้นเรื่อยๆ เพราะมนุษย์เรามีศักยภาพทั้งในการทำความดีที่สูงสุดและทำความเลวที่ต่ำสุด ซึ่งล้วนเกิดจากสิ่งแวดล้อม และการเลี้ยงดูทั้งสิ้น
อย่างที่บอกแล้วว่ามนุษย์เรามีกิเลสตัณหาอยู่ในตัวอยู่แล้วเพราะฉะนั้นสิ่งแวดล้อมที่อยู่รอบตัวเขาต้อง ไม่ไปเติมสิ่งเหล่านี้เข้าไปอีก และต้องลดตัวกิเลส ตัณหาลง ซึ่งสิ่งที่จะไปลดกิเลสตัณหาก็คือศีล สมาธิ และปัญญา ซึ่งผมจะไม่ได้สอนลูกๆตรงๆนะ แต่จะทำ ให้เขาเห็นมากกว่า แล้วเขาก็จะซึมซับไปเอง

• อยากให้อาจารย์ฝากข้อคิดมุมมองเรื่องความรักให้แก่หนุ่มสาวในปัจจุบัน เพราะกระแสวาเลนไทน์ใกล้เข้ามาแล้ว
ผมว่าเราควรมีความรักให้เพื่อนมนุษย์ทุกคนไม่ใช่เฉพาะในฐานะคนรักเท่านั้น และมีความรักให้ ตลอดเวลา ไม่ใช่เฉพาะวันวาเลนไทน์เท่านั้น ซึ่งแนว คิดของทุกศาสนา ก็มีพื้นฐานมาจากความรักทั้งนั้น ดังนั้นเราไม่จำเป็นต้องยึดติดว่าต้องให้ความรักแก่กันในวันที่ 14 กุมภาพันธ์ ผมว่ากระแสวันวาเลนไทน์ ในปัจจุบันเป็นเพียงเครื่องมือของทุนนิยมที่จะแสวง หากำไรจากการขายสินค้าและบริการต่างๆ เท่านั้น
.......
ความรักอันหลากหลายซึ่งเต็มเปี่ยมอยู่ในหัวใจ ของ ‘พิภพ ธงชัย’ มาตลอดระยะเวลาอันยาวนานนั้น ได้หล่อหลอมให้จิตใจของเขางดงามและแข็งแกร่ง เพราะความรักที่เขามี มิใช่ความรักที่เจือด้วยกิเลส หากแต่เป็นความรักที่เปี่ยมไปด้วยเมตตาและความเสียสละอย่างแท้จริง

(จากหนังสือธรรมลีลา ฉบับที่ 99 ก.พ. 52 โดยจินตปาฏิ)