ผู้จัดการสุดสัปดาห์ - คงจะไม่เป็นการวิตกจริตเกินไป หากจะยกประเด็นตรุษจีนนี้ ทริปการเดินทางครั้งใหญ่ที่สุดในโลกสามพันล้านทริป กำลังจะแพร่กระจายไวรัสมรณะโคโรนา อย่างไม่สามารถหยุดยั้งได้
จากรายงานล่าสุด มีผู้ติดเชื้อไวรัสโคโรนาป่วยเสียชีวิตอย่างน้อย 17 คน นับตั้งแต่ตรวจพบผู้ติดเชื้อคนแรกในเมืองอู่ฮั่นเมื่อวันที่ 31 ธันวาคม โดยเวลานี้มีรายงานผู้ติดเชื้อมากกว่า 500 เคส และส่วนใหญ่อยู่ในเมืองอู่ฮั่น เมืองเอกของมณฑลหูเป่ย ซึ่งเจ้าหน้าที่ของมณฑลบอกว่าเฉพาะในมณฑลหูเป่ยเพียงแห่งเดียว พบผู้ติดเชื้ออย่างน้อย 444 ราย
ส่วนเมืองหลักต่างๆในนั้นรวมถึงปักกิ่ง เซี่ยงไฮ้และฉงชิ่ง ก็มีรายงานผู้ติดเชื้อเช่นกัน เช่นเดียวกับในมณฑลต่างๆในทางภาควันออกเฉียงเหนือ, ภาคกลางและภาคใต้ของจีน
ขณะนี้นอกจากจีนแล้ว ยังพบผู้ติดเชื้อซึ่งพิสูจน์ยืนยันแล้วทั้งในไทย ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ ไต้หวัน มาเก๊า สหรัฐฯ ออสเตรเลีย และฮ่องกง
หลักการควบคุมและป้องกันโรคที่ทราบกันเป็นสากลนั้น มีส่วนที่ต้องพิจารณาทั้งกฎหมายระหว่างประเทศ และในประเทศ ที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันและควบคุมโรค ไม่ว่าจะเป็นกลวิธีในการป้องกัน ควบคุมโรค การคัดกรองหรือตรวจจับผู้ต้องสงสัยว่าป่วย การหยุดยั้ง/ สกัดกั้น การติดตามผู้สัมผัส การแยกกัก การกักกัน การทำลายเชื้อ รวมกระทั่งการทำลายแมลง/ สัตว์นำโรค
และด้วยกรณีที่ได้รับการยืนยันผู้ติดเชื้อแพร่กระจายออกไปนอกประเทศ ยิ่งทำให้มีความกังวลว่าการเดินทางครั้งมโหฬารตรุษจีนสุดสัปดาห์นี้ มีองค์ประกอบที่จะเป็นเหตุให้เกิดการระบาดใหญ่ทั่วโลก
จะเป็นการรุนแรงไปหรือไม่ที่จะกล่าวหรือคาดการณ์ว่า อู่ฮั่น อยู่ในสถานะที่อาจจะเหมือนต้องปิดเมือง เพราะทุกเที่ยวบินจากที่นี่กำลังแพร่กระจายไวรัสไปทั่วโลก
วันเสาร์นี้นับเป็นวันแรกของการเฉลิมฉลองปีใหม่จีน คนจีนหลายร้อยล้านคนจะเดินทางกลับบ้านในประเทศจีน รวมถึงเดินทางท่องเที่ยวต่างประเทศ ผ่านทางเครื่องบิน รถไฟ เรือข้ามฟาก และทางรถยนต์ ไม่ต่ำกว่า 3,000 ล้านทริป
ในชั้นแรกเริ่ม เจ้าหน้าที่ของจีนได้เชื่อมโยงการระบาดของไวรัสเมื่อเดือนที่แล้วกับตลาดอาหารทะเลในเมืองอู่ฮั่น ขณะที่ล่าสุดทีมผู้เชี่ยวชาญระดับสูงของคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติจีน ออกมายืนยันว่า เชื้อไวรัสโคโรนา (coronavirus) สายพันธุ์ใหม่สามารถติดต่อจากคนสู่คนได้ พร้อมเปิดเผยถึงการติดเชื้อในหมู่บุคลากรทางการแพทย์
จงหนานซาน ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบทางเดินหายใจชื่อดัง ระบุว่าการติดเชื้อ 2 กรณีในมณฑลกว่างตงถูกยืนยันแล้วว่าเป็นการส่งผ่านจากคนสู่คน
เจิงกวง หัวหน้านักระบาดวิทยาประจำศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคแห่งชาติจีนและสมาชิกทีมผู้เชี่ยวชาญ เผยว่าการระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่สามารถถูกยับยั้งได้ หากเร่งดำเนินการ
เขาชี้ว่า จำนวนผู้ป่วยรายใหม่ที่เพิ่มขึ้นในปัจจุบันชี้ให้เห็นว่าการแพร่ระบาดยังอยู่ในช่วงเริ่มต้น
อย่างไรก็ตาม ปักกิ่ง เซี่ยงไฮ้ และมณฑลกวางตุ้งตอนใต้ ล้วนพบผู้ติดเชื้อแล้ว การที่พบผู้ติดเชื้อเพิ่มขึ้นทุกวัน คือสัญญาณว่าท้องถิ่นไม่สามารถป้องกันควบคุมการแพร่กระจายได้
การอยู่ใน “ช่วงเริ่มต้น” การระบาด ย่อมหมายถึงเชื้อยังมีสิทธิ์กลายพันธุ์ได้อย่างรุนแรงและรวดเร็ว
ผู้ติดเชื้อทุกคนก็อาจกลายสถานะเป็นผู้ติดเชื้อที่ “แพร่กระจายเชื้ออย่างรวดเร็ว” (super-spreaders) หรือแพร่เชื้อไวรัสสู่ผู้คนจำนวนมาก ซึ่งในอดีตความรุนแรงของโรคซาร์สนั้น ก็เกิดจากการแพร่กระจายระดับนี้ ระดับที่ประมาณว่า 1 คน แพร่เชื้อไปได้อีกอย่างน้อย 8 คน ไม่ว่าเขาจะไปจับสัมผัสอะไร ลูกบิด กดปุ่มลิฟท์ ฯลฯ
ไวรัสโรคซาร์สในปี 2545-2546 ซึ่งเริ่มต้นในประเทศจีนและมีผู้เสียชีวิต 770 ราย แพร่กระจายไปยังประเทศต่าง ๆ เนื่องจากการรวมกันของผู้แพร่กระจายระดับสูง เพียงไม่กี่รายที่เดินทางระหว่างประเทศ
ไวรัสมรณะใหม่นี้ จำนวนผู้ติดเชื้อเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วหลายเท่าตัว จากปลายเดือนธ.ค. ที่ 25 คน...หลังปีใหม่ 50 คน...จนเกิน 200 คนในสุดสัปดาห์ที่ผ่านมา ล่าสุด ทางการจีนยืนยันมากกว่า 300 รายแล้ว ยังมีผู้ต้องสงสัยอีก 54 คนป่วยด้วยโรคสายพันธุ์ใหม่และอีกประมาณ 1,000 คนกำลังอยู่ในระหว่างการเฝ้าสังเกตอาการ
ขณะที่ผู้เชี่ยวชาญต่างชาติคาดว่า น่าจะมีผู้ติดเชื้อเฉพาะที่เมืองอู่ฮั่นมากกว่า 1,400 คน มากกว่าตัวเลขของทางการ
ที่แน่ชัดคือ มีผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพอย่างน้อย 15 คน เป็นผู้ติดเชื้อแล้ว
จงคาดการณ์ว่า จำนวนผู้ป่วยโรคปอดอักเสบในช่วงวันหยุดเทศกาลตรุษจีนจะเพิ่มสูงขึ้น อย่างไรก็ดี เขาแสดงความมั่นใจว่าจะสามารถควบคุมการแพร่กระจายของไวรัสได้ พร้อมเสริมว่าการระบาดของโรคซาร์ส ในปี 2546 จะไม่เกิดขึ้นซ้ำรอยอีกครั้ง
จงระบุเพิ่มเติมว่า “เราใช้เวลาเพียง 2 สัปดาห์ในการระบุเชื้อไวรัสโคโรนา” และกล่าวว่าจีนจะไม่ได้รับผลกระทบทางสังคมและเศรษฐกิจรุนแรงเหมือนเมื่อ 17 ปีก่อน เนื่องจากระบบการตรวจสอบและกักกันที่มีคุณภาพของประเทศ
“การพบการติดเชื้ออย่างรวดเร็ว การวินิจฉัย การรักษา และการกักกัน ยังคงเป็นวิธีควบคุมการระบาดของโรคที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด” จงหนานซาน ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบทางเดินหายใจ กล่าว
ดังนี้ มาตรการตอบสนองการแพร่ระบาดระหว่างประเทศคือสิ่งเร่งด่วนสำคัญที่สุด นั่นคือ ตั้งจุดคัดกรองที่สนามบินทั่วโลก แต่นั่นก็ยังเป็นเพียงการป้องกันการแพร่ระหว่างประเทศเท่านั้น
เวลานี้ ที่ “ไต้หวัน” ประธานาธิบดี ไช่ อิงเหวิน ของไต้หวัน ประกาศห้ามกรุ๊ปทัวร์จากอู่ฮั่นเดินทางเข้าไต้หวัน ท่ามกลางกระแสการระบาดของไวรัสที่คล้ายโรคซาร์ส โดยในการแถลงข่าวฉุกเฉินที่ทำเนียบประธานาธิบดี ผู้นำไตต้หวันได้ระบุว่า การแบนครั้งนี้จะมีการขยายให้ครอบคลุมพื้นที่อื่นๆ ของจีนในอนาคตด้วย หากมีความเสี่ยงในการแพร่ระบาดของโคโรนาไวรัสดังกล่าว ที่ตอนนี้สามารถติดต่อกันจากคนสู่คนได้
ไช่บอกว่า ทางกระทรวงคมนาคมได้ขอให้ธุรกิจท่องเที่ยวในไต้หวันหยุดการจัดตั้งกรุ๊ปทัวร์พาชาวไต้หวันไปเที่ยวอู่ฮั่นด้วย
ส่วน “มาเก๊า” ที่พบป่วยที่มีอาการปอดอักเสบจากเชื้อไวรัสโรนาสายพันธุ์ใหม่เป็นรายแรก ได้มีคำสั่งให้ผู้ที่เดินทางจากจีนแผ่นดินใหญ่เข้าสู่มาเก๊าจำเป็นต้องกรอกเอกสารสำแดงสถานะสุขภาพ เช่นเดียวกับ “เกาหลีเหนือ” ที่เตรียม ปิดรับนักท่องเที่ยวต่างชาติทั้งหมดชั่วคราวเพื่อป้องกันโคโรนาไวรัส
ขณะที่ นายชินโซ อาเบะ นายกรัฐมนตรีญี่ปุ่น และบรรดารัฐมนตรีที่เกี่ยวข้อง ได้หารือกันเกี่ยวกับการสกัดกั้นการแพร่ระบาดของไวรัสปอดอักเสบจากเมืองอู่ฮั่น ประเทศจีน โดยให้เจ้าหน้าที่คัดกรองจะคัดกรองผู้คนที่เดินทางมาจากพื้นที่เสี่ยงต่าง ๆ อย่างละเอียด เพื่อป้องกันไม่ให้ไวรัสดังกล่าวเข้ามาสู่ญี่ปุ่น
และเมื่อมีการยืนยันว่ามีผู้ป่วยต้องสงสัย จะมีการนำส่งตัวอย่างทั้งหมดให้สถาบันโรคติดเชื้อแห่งชาติของญี่ปุ่นตรวจสอบ โดยเจ้าหน้าที่จะคอยเฝ้าติดตามผู้คนที่มีการติดต่ออย่างใกล้ชิดกับผู้ติดเชื้อไวรัสนี้
ทั้งนี้ รัฐบาลญี่ปุ่นจะร่วมมือกับประเทศอื่น ๆ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และรวบรวมข้อมูลจากองค์การอนามัยโลกและองค์กรสาธารณสุขอื่น ๆ และจะมีการรายงานข้อมูลใหม่ที่เกี่ยวกับไวรัสนี้ ให้กับสาธารณชนทราบโดยทันที
สำหรับประเทศไทย เมื่อวันที่ 22 มกราคมที่ผ่านมา นายอนุทิน ชาญวีรกูล รองนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) แถลงข่าว ว่า ขณะนี้ประเทศไทยยืนยันผู้ติดเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 หรือไวรัสอู่ฮั่น จำนวน 4 ราย ส่วนอีก 1 รายเป็นคนไทยที่ไปเที่ยวอู่ฮั่น
ทั้งนี้ หลังพบผู้เข้าเกณฑ์สอบสวนโรคที่ต่างจังหวัด กระทรวงสาธารณสุขได้สั่งการให้ปฏิบัติ 5 มาตรการดังต่อไปนี้คือ 1.ให้มีการเปิดศูนย์ปฏิบัติการฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุขเพื่อรองรับสถานการณ์ไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 ทั้งในระดับกรม กระทรวง เขตสุขภาพ และสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด (สสจ.) เพื่อเตรียมพร้อมบุคลากร ทรัพยากร ยา และเวชภัณฑ์ และช่องทางการประสานงานการเฝ้าระวังและรายงานข้อมูล 2.การเฝ้าระวัง ให้บริการทางการแพทย์และสาธารณุข ให้ดำเนินการตามมาตรการที่กรมควบคุมโรคกำหนดอย่างเคร่งครัด ทั้งการสอบสวนโรค การคัดกรองโรค การตรวจทางแล็บ 3.จังหวัดที่มีสนามบินและท่องเที่ยว ให้บูรณาการและประสานงานอย่างใกล้ชิด และ 4.จัดระบบเฝ้าระวังให้มีการรายงานข้อมูล 24 ชั่วโมง หรือรายงานทันทีที่พบผู้ป่วย และหากมีความจำเป็นต้องให้ข่าวขอให้ปรึกษามายังส่วนกลางเพื่อให้ข้อมูลไปในทางเดียวกัน
ทั้งนี้ หัวหน้าขององค์การอนามัยโลกได้พิจารณาแล้วว่า การระบาดครั้งนี้ควรได้รับการประกาศให้เป็นกรณีฉุกเฉินระดับโลก เช่นการระบาดของโรคอีโบล่าในแอฟริกาตะวันตก เมื่อปี 2557 การระบาดในคองโก และการระบาดของซิก้าในอเมริกากลางปี 2559
แต่ที่น่ากลัวกว่าคือทุกวันนี้ ทั่วโลกล้วนไปมาหาสู่กับจีน จึงต่างกับสถานการณ์ของแอฟริกา หรือ อเมริกากลาง
ด้านองค์การอนามัยโลก ยังไม่ได้ประกาศคำแนะนำการ จำกัดการเดินทางท่องเที่ยวหรือการค้าไปมาหาสู่กับจีน (ซึ่งก็คือเกือบทั่วโลก)
ดร. เจเรมี ฟาร์รา ผู้เชี่ยวชาญชั้นนำผู้อำนวยการของ Wellcome Trust องค์กรการกุศลด้านการวิจัยชีวการแพทย์ ที่ตั้งอยู่ในกรุงลอนดอน กล่าวว่า “เรื่องนี้น่ากังวลอย่างยิ่ง” เขาเตือน “การแพร่เชื้อจากบุคคลสู่คนได้รับการยืนยัน และตามที่คาดไว้นั้น จะพบจำนวนผู้ป่วยติดเชื้อเพิ่มมากขึ้นแบบทวีคูณอย่างรวดเร็วทั่วประเทศจีนและในประเทศอื่น ๆ”
หลายๆ คนวิตกว่า สถานการณ์จริงอาจเลวร้ายกว่าข่าวที่รู้กัน สำนักข่าวของทางการจีนเองก็เริ่มรายงานข่าวไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่เพิ่มขึ้นอย่างชัดเจน หลังจากก่อนหน้านี้มีเพียงข่าวจาก หน่วยสาธารณสุขเมืองอู่ฮั่นเท่านั้น
ในรายงานข่าว ยังระบุตำแหน่งของสีจิ้นผิง คือ ประธานาธิบดีจีน, เลขาธิการใหญ่คณะกรรมการกลางพรรคคอมมิวนิสต์จีน และประธานคณะกรรมาธิการทหารส่วนกลาง สะท้อนถึงการใช้อำนาจทั้งหมดที่มี (ผู้นำรัฐ ผู้นำพรรค และผู้นำกองทัพ) เพื่อควบคุมสถานการณ์
แม้ว่าครั้งนี้ จีนจะออกมาเปิดเผยสถานการณ์อย่างรวดเร็วไม่ปกปิดเหมือนสมัยโรคซาร์สระบาด เมื่อ 17 ปีก่อน แต่อย่างไรก็ตาม การควบคุมโรคระบาดในวันนี้ยากกว่าครั้งโรคซาร์สมาก เพราะการคมนาคมที่รวดเร็วทั้งรถไฟความเร็วสูงและเครื่องบิน ทำให้การแพร่โรคระบาดมี “ความเร็วสูง” ตามไปด้วย
และโดยเฉพาะในช่วงตรุษจีน ซึ่งเป็นเวลาที่คนจีนต่างคนต่างเดินทางกันทั่วแผ่นดินใหญ่ (และทั่วโลก)
ดร. เจเรมี ฟาร์รา ผู้เชี่ยวชาญฯ กล่าวว่า “ด้วยการเดินทางเป็นส่วนสำคัญของปีใหม่จีน ความกังวลยิ่งจะต้องอยู่ในระดับสูงสุด” เขากล่าวเสริมว่า “ข้อกังวลที่สำคัญคือ เราไม่รู้เลยว่าใครป่วยถ้าไม่ได้ตรวจด้วยกล้องคัดกรองผู้ป่วย ซึ่งเป็นกล้องถ่ายภาพรังสีความร้อน(อินฟราเรด) หรือเครื่องวัดอุณหภูมิรายคน เพราะผู้ติดเชื้อที่อยู่ในช่วงแพร่เชื้อได้ อาจมีอาการเพียงเล็กน้อยเท่านั้นหรืออาจไม่มีอาการจาม ไอ น้ำมูกเลย แม้แต่ตัวผู้ติดเชื้อเองก็ไม่รู้ตัวด้วย”
“นี่คือการพรางแฝงตัวของไวรัสโคโรนา ที่อาจส่งผลกับขอบเขตการกระจายที่ไม่อาจคาดเดาได้”
ที่ผ่านมา โลกยังไม่มีใครเคยเจอปรากฏการณ์การแพร่กระจายไวรัสตัวใหม่ มากับคนจำนวนมากที่เดินทางไปมา และนั่นคือสิ่งที่จะเกิดขึ้นในประเทศจีนในช่วงตรุษจีนนี้
การติดเชื้ออาจเกิดจากการเบียดเสียดใกล้กัน การนั่งในรถแท็กซี่ การยื่นส่งเงิน ธนบัตร การพักอาศัยในโรงแรม การใช้ลิฟท์ ลูกบิดประตูห้องน้ำสาธารณะ ทุกอย่างเป็นไปได้หมด
“วิธีเดียวที่จะหยุดมันได้ คือการหมั่นทำความสะอาดร่างกายที่เป็นจุดสัมผัส และระยะทางสังคม - อยู่ห่างจากผู้คน และสังเกตคอยอาการของตนเอง” ดร. เจเรมี ฟาร์รา ผู้เชี่ยวชาญฯ กล่าว
และเมื่อวันที่ 23 มกราคม 2563 ที่ผ่านมา ทางการเมืองอู่ฮั่น มณฑลหูเป่ย ประกาศปิดเมืองตั้งแต่ 10.00น. ตามเวลาท้องถิ่น หรือ 08.00น. ตามเวลาไทย โดยสถานีรถไฟและสนามบินจะถูกปิดให้บริการ รถประจำทาง รถไฟใต้ดิน เรือเฟอร์รี และรถโดยสารทางไกลก็จะหยุดให้บริการชั่วคราว เพื่อควบคุมการแพร่กระจายของเชื้อโคโรนาไวรัส สายพันธุ์ใหม่
ทั้งนี้ เที่ยวบิน และรถไฟที่มีกำหนดจะออกเดินทางจากอู่ฮั่นจะถูกยกเลิกทั้งหมดเป็นการชั่วคราวเพื่อลดความเสี่ยงของการแพร่กระจายของเชื้อไวรัสชนิดใหม่ รัฐบาลท้องถิ่นของอู่ฮั่นระบุ รวมทั้งมีการยกเลิกกิจกรรมต่างๆที่อาจมีผู้เข้าร่วมจำนวนมากและเกมการแข่งขันฟุตบอลระดับนานาชาติถูกย้ายไปยังสถานที่แห่งใหม่ พวกนักเดินทางถูกเรียกร้องให้อยู่ห่างจากเมืองแห่งนี้ ขณะที่ประชากรเมืองอู่ฮั่นได้รับคำแนะนำมิให้เดินทางออกจากเมืองโดยไม่มีเหตุผลอันควร
“ถ้าไม่มีความจำเป็น เราขอแนะนำคนทั่วไปว่าอย่าเพิ่งมาเมืองอู่ฮั่น” จ้าว เซียนหวัง นายกเทศมนตรีเมืองอู่ฮั่น บอกกับซีซีทีวี สถานีโทรทัศน์แห่งรัฐ
นี่ถือเป็นสถานการณ์ฉุกเฉินด้านสาธารณสุขระหว่างประเทศที่น่าสะพรึงกลัวแห่งทศวรรษเลยทีเดียว.
