คำว่า ประชาธิปไตย เป็นคำสมาสในภาษาสันสกฤต โดยการนำคำสองคำมาต่อกัน และมีความหมายเดียวคือระบอบการปกครองที่ประชาชนเป็นเจ้าของอำนาจ ตามนัยของคำสองคำซึ่งถูกนำมาต่อกันคือ ประชาหมายถึงประชาชนซึ่งเป็นพลเมืองของประเทศนั้น และคำว่า อธิปไตยหมายถึงความเป็นใหญ่ เมื่อรวมกันแล้วหมายถึงระบอบการปกครองที่ประชาชนเป็นใหญ่ หรือเป็นเจ้าของอำนาจนั่นเอง นี่คือหลักการหรือทฤษฎีการปกครอง
แต่ในทางปฏิบัติจะให้ประชาชนทุกคนในประเทศนั้นมาปกครองประเทศ ย่อมเป็นไปไม่ได้ เนื่องจากว่าในความเป็นจริงในระบอบการปกครอง ย่อมจะต้องแบ่งคนออกเป็น 2 ระดับชนชั้นคือ
1. ระดับผู้ปกครอง ซึ่งมีหน้าที่และความรับผิดชอบในการปกครองประเทศนั้น เพื่อให้เกิดความสงบเรียบร้อย และให้พลเมืองของประเทศอยู่กินตามอัตภาพ
2. ระดับใต้ปกครองหรือผู้ถูกปกครอง ซึ่งจะต้องเคารพกฎหมายและอยู่ภายใต้ระเบียบข้อบังคับต่างๆ ที่ฝ่ายปกครองนำมาใช้เพื่อเป็นเครื่องมือในการปกครอง
ด้วยเหตุดังกล่าวข้างต้น ในการปกครองในระบอบประชาธิปไตย จึงได้กำหนดขั้นตอน และวิธีการถ่ายโอนอำนาจในการปกครองจากประชาชนเจ้าของอำนาจไปสู่ชนชั้นปกครอง ซึ่งทำหน้าที่ในการออกกฎหมาย และใช้กฎหมายบริหารประเทศด้วยการเลือกตัวแทนเข้าไปทำหน้าที่ด้านนิติบัญญัติ และทำหน้าที่ปกครองประเทศแทนตน
ในขั้นตอนการถ่ายโอนอำนาจนี้เองที่ระบบการปกครองในระบอบประชาธิปไตยมีจุดบกพร่อง ทำให้ระบอบนี้ไม่เอื้อประโยชน์แก่ปวงชนเท่าที่ควรจะเป็นตามหลักการหรือทฤษฎีที่กำหนดไว้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศด้อยพัฒนา และในประเทศกำลังพัฒนาทั้งหลาย รวมทั้งประเทศไทยด้วย ทั้งนี้ด้วยเหตุปัจจัยดังนี้
1. ประชาชนส่วนใหญ่ของประเทศไม่รู้ ไม่เข้าใจในระบอบประชาธิปไตยดีพอ จึงทำการเลือกตั้งผู้แทนเพื่อใช้อำนาจแทนตัวเอง อันเป็นหัวใจของการปกครองในระบอบนี้ไม่เป็นไปโดยความบริสุทธิ์ยุติธรรม จะเห็นได้จากการซื้อสิทธิขายเสียง หรือใช้อิทธิพลโกงการเลือกตั้ง เป็นต้น
2. ผู้ลงสมัครรับเลือกตั้งเป็นผู้แทนปวงชนขาดคุณสมบัติในการเป็นตัวแทนที่ดี จะเห็นได้จากการที่มีผู้รับสมัครบางคนเป็นผู้มีอิทธิพลในท้องถิ่น ประกอบธุรกิจผิดกฎหมาย แต่ก็ยังได้รับเลือกเป็นผู้แทนปวงชน ทั้งบางคนได้รับตำแหน่งเป็นรัฐมนตรีก็มี
จากกรณีเช่นนี้ชี้ให้เห็นว่า ประชาชนไม่รู้หรือว่ารู้แต่ไม่สนใจว่าถ้าบุคคลเช่นนี้ได้รับเลือกเข้าไปเป็นตัวแทนแล้ว ประเทศชาติจะเสียหายมากน้อยแค่ไหนจากพฤติกรรมแสวงหาประโยชน์ของบุคคลประเภทนี้
3. ระบบควบคุมการเลือกตั้งไม่รอบคอบและรัดกุมพอที่จะป้องกันมิให้นักการเมืองประเภทนักธุรกิจการเมืองหลุดรอดเข้าไปสู่ฐานอำนาจ โดยอาศัยการซื้อเสียงในหลายรูปแบบ มีทั้งใช้เงินซื้อโดยตรงโดยผ่านทางหัวคะแนนไปจนถึงการซื้อเสียงล่วงหน้า โดยสัญญาว่าจะให้โน่นให้นี่ถ้าได้รับเลือก ครั้นได้รับเลือกแล้วหาโอกาสถอนทุนโดยการแสวงหาประโยชน์ในทางมิชอบเพื่อถอนทุนที่จ่ายไปแถมพ่วงกำไรเท่าที่ทำได้
4. จำนวนพรรคการเมืองมีมากเกินไป จึงทำให้จำนวนเสียงที่ได้รับเลือกกระจายกันไปตามพรรคต่างๆ จึงเป็นการยากที่จะทำให้พรรคใดพรรคหนึ่งได้เสียงข้างมากโดยเด็ดขาด เป็นช่องทางให้นายทุนพรรคการเมืองกว้านซื้อเสียงโดยรวมพรรคเล็กๆ เข้าด้วยกัน เป็นเหตุให้เกิดการผูกขาดทางการเมืองโดยกลุ่มทุนกลายเป็นเผด็จการทางรัฐสภา ดังที่เกิดขึ้นแล้วเมื่อมีการเลือกตั้งในปี พ.ศ. 2544 และตามมาด้วยการคอร์รัปชันเชิงนโยบายเกิดขึ้นมากมายชนิดไม่เคยมีมาก่อนในวงการเมืองไทย
5. การที่พรรคการเมืองมีมากตามข้อ 4 นอกจากจะเกิดการรวมพรรค และเป็นเผด็จการรัฐบาลที่ประกอบด้วยหลายพรรคโดยมีพรรคใหญ่เป็นแกนนำ และมีพรรคขนาดเล็กเป็นส่วนประกอบ ทำให้รัฐบาลขาดเอกภาพ และพรรคแถมต้องคอยเอาใจพรรคเล็ก จึงปล่อยให้มีการแสวงหาประโยชน์ในทางมิชอบ ด้วยความจำยอมด้วยเกรงว่าจะไม่ได้เสียงสนับสนุนในการออกกฎหมาย และในกรณีถูกฝ่ายค้านอภิปรายไม่ไว้วางใจ ดังที่ได้เกิดขึ้นหลายครั้งในยุคที่พรรคแกนนำต้องง้อพรรคเล็กด้วยความจำยอม
6. เมื่อรัฐบาลในระบอบประชาธิปไตยอ่อนแอ และมีการทุจริตเกิดขึ้น ประชาชนที่ติดตามการเมือง และรู้เท่าทันได้ออกมาขับไล่ทำให้บ้านเมืองวุ่นวาย ไร้เสถียรภาพ เป็นเหตุให้กองทัพจำต้องเข้ามาโค่นล้มรัฐบาล และปกครองประเทศด้วยระบบเผด็จการซึ่งได้เกิดขึ้นหลายครั้ง ในทำนองเดียวกันนี้ นับตั้งแต่มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 เป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน และนี่ก็เป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่ทำให้การปกครองในระบอบประชาธิปไตยในประเทศไทยไม่ก้าวไกลเท่าที่ควรจะเป็น
เหตุปัจจัยทั้ง 6 ประการดังกล่าวข้างต้น ล้วนแล้วแต่เกิดจากคนเป็นเหตุ มิใช่เกิดจากพรรค
ดังนั้น ประชาชนผู้เป็นเจ้าของอำนาจที่แท้จริง โดยเฉพาะผู้มีสิทธิออกเสียงเลือกตั้งจะต้องได้รับการศึกษา และอบรมให้รู้และเข้าใจหลักการปกครองในระบอบประชาธิปไตย เพื่อให้การเลือกตั้งเป็นไปด้วยความบริสุทธิ์ยุติธรรม และได้คนดี คนเก่งเข้าไปเป็นตัวแทน
แต่ในทางปฏิบัติจะให้ประชาชนทุกคนในประเทศนั้นมาปกครองประเทศ ย่อมเป็นไปไม่ได้ เนื่องจากว่าในความเป็นจริงในระบอบการปกครอง ย่อมจะต้องแบ่งคนออกเป็น 2 ระดับชนชั้นคือ
1. ระดับผู้ปกครอง ซึ่งมีหน้าที่และความรับผิดชอบในการปกครองประเทศนั้น เพื่อให้เกิดความสงบเรียบร้อย และให้พลเมืองของประเทศอยู่กินตามอัตภาพ
2. ระดับใต้ปกครองหรือผู้ถูกปกครอง ซึ่งจะต้องเคารพกฎหมายและอยู่ภายใต้ระเบียบข้อบังคับต่างๆ ที่ฝ่ายปกครองนำมาใช้เพื่อเป็นเครื่องมือในการปกครอง
ด้วยเหตุดังกล่าวข้างต้น ในการปกครองในระบอบประชาธิปไตย จึงได้กำหนดขั้นตอน และวิธีการถ่ายโอนอำนาจในการปกครองจากประชาชนเจ้าของอำนาจไปสู่ชนชั้นปกครอง ซึ่งทำหน้าที่ในการออกกฎหมาย และใช้กฎหมายบริหารประเทศด้วยการเลือกตัวแทนเข้าไปทำหน้าที่ด้านนิติบัญญัติ และทำหน้าที่ปกครองประเทศแทนตน
ในขั้นตอนการถ่ายโอนอำนาจนี้เองที่ระบบการปกครองในระบอบประชาธิปไตยมีจุดบกพร่อง ทำให้ระบอบนี้ไม่เอื้อประโยชน์แก่ปวงชนเท่าที่ควรจะเป็นตามหลักการหรือทฤษฎีที่กำหนดไว้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศด้อยพัฒนา และในประเทศกำลังพัฒนาทั้งหลาย รวมทั้งประเทศไทยด้วย ทั้งนี้ด้วยเหตุปัจจัยดังนี้
1. ประชาชนส่วนใหญ่ของประเทศไม่รู้ ไม่เข้าใจในระบอบประชาธิปไตยดีพอ จึงทำการเลือกตั้งผู้แทนเพื่อใช้อำนาจแทนตัวเอง อันเป็นหัวใจของการปกครองในระบอบนี้ไม่เป็นไปโดยความบริสุทธิ์ยุติธรรม จะเห็นได้จากการซื้อสิทธิขายเสียง หรือใช้อิทธิพลโกงการเลือกตั้ง เป็นต้น
2. ผู้ลงสมัครรับเลือกตั้งเป็นผู้แทนปวงชนขาดคุณสมบัติในการเป็นตัวแทนที่ดี จะเห็นได้จากการที่มีผู้รับสมัครบางคนเป็นผู้มีอิทธิพลในท้องถิ่น ประกอบธุรกิจผิดกฎหมาย แต่ก็ยังได้รับเลือกเป็นผู้แทนปวงชน ทั้งบางคนได้รับตำแหน่งเป็นรัฐมนตรีก็มี
จากกรณีเช่นนี้ชี้ให้เห็นว่า ประชาชนไม่รู้หรือว่ารู้แต่ไม่สนใจว่าถ้าบุคคลเช่นนี้ได้รับเลือกเข้าไปเป็นตัวแทนแล้ว ประเทศชาติจะเสียหายมากน้อยแค่ไหนจากพฤติกรรมแสวงหาประโยชน์ของบุคคลประเภทนี้
3. ระบบควบคุมการเลือกตั้งไม่รอบคอบและรัดกุมพอที่จะป้องกันมิให้นักการเมืองประเภทนักธุรกิจการเมืองหลุดรอดเข้าไปสู่ฐานอำนาจ โดยอาศัยการซื้อเสียงในหลายรูปแบบ มีทั้งใช้เงินซื้อโดยตรงโดยผ่านทางหัวคะแนนไปจนถึงการซื้อเสียงล่วงหน้า โดยสัญญาว่าจะให้โน่นให้นี่ถ้าได้รับเลือก ครั้นได้รับเลือกแล้วหาโอกาสถอนทุนโดยการแสวงหาประโยชน์ในทางมิชอบเพื่อถอนทุนที่จ่ายไปแถมพ่วงกำไรเท่าที่ทำได้
4. จำนวนพรรคการเมืองมีมากเกินไป จึงทำให้จำนวนเสียงที่ได้รับเลือกกระจายกันไปตามพรรคต่างๆ จึงเป็นการยากที่จะทำให้พรรคใดพรรคหนึ่งได้เสียงข้างมากโดยเด็ดขาด เป็นช่องทางให้นายทุนพรรคการเมืองกว้านซื้อเสียงโดยรวมพรรคเล็กๆ เข้าด้วยกัน เป็นเหตุให้เกิดการผูกขาดทางการเมืองโดยกลุ่มทุนกลายเป็นเผด็จการทางรัฐสภา ดังที่เกิดขึ้นแล้วเมื่อมีการเลือกตั้งในปี พ.ศ. 2544 และตามมาด้วยการคอร์รัปชันเชิงนโยบายเกิดขึ้นมากมายชนิดไม่เคยมีมาก่อนในวงการเมืองไทย
5. การที่พรรคการเมืองมีมากตามข้อ 4 นอกจากจะเกิดการรวมพรรค และเป็นเผด็จการรัฐบาลที่ประกอบด้วยหลายพรรคโดยมีพรรคใหญ่เป็นแกนนำ และมีพรรคขนาดเล็กเป็นส่วนประกอบ ทำให้รัฐบาลขาดเอกภาพ และพรรคแถมต้องคอยเอาใจพรรคเล็ก จึงปล่อยให้มีการแสวงหาประโยชน์ในทางมิชอบ ด้วยความจำยอมด้วยเกรงว่าจะไม่ได้เสียงสนับสนุนในการออกกฎหมาย และในกรณีถูกฝ่ายค้านอภิปรายไม่ไว้วางใจ ดังที่ได้เกิดขึ้นหลายครั้งในยุคที่พรรคแกนนำต้องง้อพรรคเล็กด้วยความจำยอม
6. เมื่อรัฐบาลในระบอบประชาธิปไตยอ่อนแอ และมีการทุจริตเกิดขึ้น ประชาชนที่ติดตามการเมือง และรู้เท่าทันได้ออกมาขับไล่ทำให้บ้านเมืองวุ่นวาย ไร้เสถียรภาพ เป็นเหตุให้กองทัพจำต้องเข้ามาโค่นล้มรัฐบาล และปกครองประเทศด้วยระบบเผด็จการซึ่งได้เกิดขึ้นหลายครั้ง ในทำนองเดียวกันนี้ นับตั้งแต่มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 เป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน และนี่ก็เป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่ทำให้การปกครองในระบอบประชาธิปไตยในประเทศไทยไม่ก้าวไกลเท่าที่ควรจะเป็น
เหตุปัจจัยทั้ง 6 ประการดังกล่าวข้างต้น ล้วนแล้วแต่เกิดจากคนเป็นเหตุ มิใช่เกิดจากพรรค
ดังนั้น ประชาชนผู้เป็นเจ้าของอำนาจที่แท้จริง โดยเฉพาะผู้มีสิทธิออกเสียงเลือกตั้งจะต้องได้รับการศึกษา และอบรมให้รู้และเข้าใจหลักการปกครองในระบอบประชาธิปไตย เพื่อให้การเลือกตั้งเป็นไปด้วยความบริสุทธิ์ยุติธรรม และได้คนดี คนเก่งเข้าไปเป็นตัวแทน
