คอลัมน์ : คนคาบสมุทรมลายู
โดย...จรูญ หยูทอง-แสงอุทัย
----------------------------------------------------------------------------------------
เสกสรรค์ ประเสริฐกุล นักคิด นักเขียน และนักต่อสู้เพื่อความเป็นธรรมในสังคม เคยกล่าวไว้ว่า
“ทุกแว่นแคว้นถิ่นฐาน ล้วนมีคนอยู่ประเภทหนึ่ง ซึ่งนับจำนวนไม่เคยมาก พวกเขาทุ่มเททุกอย่างเพื่อกอบกู้สังคมที่ตนเองสังกัด โดยไม่เคยนึกถึงความเหนื่อยยาก หรือแม้แต่ภยันตราย คนเหล่านั้นไม้ใช่ศาสดา แต่ถ้าถามถึงลักษณะร่วมกันพอจะระบุได้ว่า มีอยู่พอสมควร ที่สำคัญที่สุดคือ ทุกคนต้องมาใช้ชีวิตไถ่บาปที่เขาไม่ได้เป็นคนก่อ ต้องลำบากตรากตรำ และเสียสละต่างๆ เพื่อให้คนอื่นได้พ้นเคราะห์กรรม และได้รับคุณค่าแห่งชีวิตในราคาที่ถูกลง”
ขณะที่ ธีรยุทธ บุญมี นักคิด นักวิชาการ นักต่อสู้ร่วมสมัยกับ เสกสรรค์ ประเสริฐกุล เคยกล่าวว่า
“เอ็นจีโอ และกระบวนการชาวบ้าน ยังมีบทบาทในการสร้างแผนภูมิทางความรู้ คุณธรรม และอำนาจแก่สังคม ทำให้สังคมเกิดแผนที่ใหม่ทางปัญญา คุณธรรม และอำนาจ การต่อสู้ของเอ็นจีโอ และชาวบ้านเป็นหนึ่งในกระบวนการสำคัญของการสร้างบรรทัดฐาน และกลไกแก้ไขความขัดแย้งระหว่างเป้าหมาย อุดมการณ์ ซึ่งบางครั้งไม่อาจจะลงรอยกันได้ แต่ชาวบ้าน กลุ่มเอ็นจีโอที่ประสบความยากลำบาก เนื่องจากเป็นผู้ที่วิถีชีวิตถูกกระทบโดยตรง พยายามสรุป เก็บรับบทเรียนในการต่อสู้ และถูกวิจารณ์ว่าดื้อรั้น ไม่รับฟังความคิดเห็นของคนอื่น...
“รัฐบาลควรเก็บรับบทเรียน ไม่ใช่บทเล่ห์กระเท่ที่จะแยกสลาย บั่นทอนบทบาทในการทำหน้าที่ของเอ็นจีโอ เพราะถึงอย่างไร อนาคตของโลกก็คือ การก้าวไปสู่การเมืองใหม่...ไม่ใช่การเมืองเก่าในรูปโฉมใหม่เท่านั้น สำหรับสังคมไทยโดยทั่วไปก็ควรมองว่า การต่อสู้อันยากลำบากของเอ็นจีโอ และชาวบ้านในหลายกรณีที่ผ่านมา ได้มีส่วนยกระดับจิตใจของเราให้เคารพปัญหา และวิถีชีวิตของพวกเรา แต่ไม่ใช่ลดระดับจิตใจของเราไปดูหมิ่นดูแคลน ถากถาง ขาดแคลนความเอื้ออาทร...
“รัฐบาลควรระวังการใช้อำนาจเบ็ดเสร็จ ล่อแหลม หมิ่นเหม่ ขัดรัฐธรรมนูญ และหลักจริยธรรม โดยเฉพาะข้าราชการให้ระวังละเมิดสิทธิส่วนบุคคล”
เอ็นจีโอไทย ถือกำเนิดมานานหลายทศวรรษ ถ้านับสภากาชาดไทยด้วยก็เกือบศตวรรษแล้ว ปัจจุบันประเทศไทยมีองค์กรแบบเอ็นจีโอประมาณ ๕,๐๐๐ องค์กร ไม่ว่าจะเป็นมูลนิธิราชประชานุเคราะห์ในพระบรมราชูปถัมภ์ ที่ทรงตั้งขึ้นเพื่อช่วยเหลือพี่น้องประชาชนที่ประสบอุทกภัยที่แหลมตะลมพุก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ปี ๒๕๐๕ มูลนิธิชัยพัฒนาตามพระราชดำริ สมาคมวางแผนครอบครัวแห่งประเทศไทย สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน ฯลฯ
บทบาทหน้าที่สำคัญของเอ็นจีโอ คือ ทำให้คนด้อยโอกาส คนยากคนจนได้รู้จักคิด มีส่วนช่วยตนเอง และสามารถพึ่งตนเองได้ และในประเทศด้อยพัฒนา แต่อวดดีอย่างประเทศไทย เอ็นจีโอทำหน้าที่ตรวจสอบการบริหารจัดการ และการดำเนินโยบายของรัฐบาลที่ส่งผลกระทบต่อประชาชน
ในประเทศที่พัฒนาแล้ว เอ็นจีโอจะทำหน้าที่ควบคู่ไปกับรัฐบาล ในกิจการที่รัฐบาลอยากทำ แต่ทำได้ไม่ดีกว่าภาคประชาสังคม หรือภาคประชาชน แต่ในประเทศด้อยพัฒนา เอ็นจีโอจะถูกผลักให้เป็นปฏิปักษ์ต่ออำนาจรัฐ และถูกกล่าวหาจากรัฐบาลใจแคบ สื่อด้อยพัฒนา และรับใช้อำนาจรัฐ ประชาชนที่คล้อยตามผู้มีอำนาจ ฯลฯ ว่า เอ็นจีโอเป็นกลุ่มคนที่ขัดขวางการพัฒนา ค้านทุกเรื่อง รับเงินจากต่างประเทศมาล้มรัฐบาล ทำให้เสียบรรยากาศในการลงทุน
เอ็นจีโอมีอยู่ในทุกประเทศ ยิ่งประเทศที่พัฒนาแล้วองค์กรเหล่านี้ก็จะมีมากมาย และมีขนาดใหญ่ขึ้นด้วย เพราะแสดงถึงการมีส่วนร่วมของประชาชนในการขับเคลื่อนสังคมที่ชัดเจน และยอดเยี่ยมที่สุด โดยเฉพาะประเทศเสรีนิยมประชาธิปไตย
องค์กรเหล่านี้ดำเนินการโดยไม่แสวงหาผลกำไร เป็นงานที่ต้องเสียสละ เสี่ยงเป็นเสี่ยงตาย และทำด้วยจิตอาสา ไม่มีผลตอบแทน กลุ่มคนที่เข้ามาทำงานมีความหลากหลายอาชีพ หลากหลายชนชั้น
หน้าที่อีกประการหนึ่งของเอ็นจีโอที่สำคัญ คือ การรวมตัวของภาคประชาชน หรือประชาสังคม เพื่อต่อรอ งหรือคานอำนาจต่อรัฐบาลของประเทศ หรือองค์กรภาคธุรกิจ โดยเฉพาะกับรัฐบาล เอ็นจีโอจะคอยสอดส่อง และตรวจตราการใช้อำนาจรัฐให้เป็นไปเพื่อสาธารณประโยชน์อย่างแท้จริง
ในประเทศไทยมี “คณะกรมการประสานงานองค์กรพัฒนาเอกชน (กป.อพช.)” ทั้งส่วนกลาง และในภาคต่างๆ แต่ละปีจะมีการประชมสัมมนาเพื่อเลือกประธานและคณะกรรมการ พร้อมทั้งกำหนดแนวทางในการขับเคลื่อนในปีต่อๆ ไป
แต่รัฐด้อยพัฒนา สื่อด้อยพัฒนา และประชาชนด้อยพัฒนาล้าหลัง พยายามตัดตอน บั่นทอนความชอบธรรมของเอ็นจีโอ องค์กรที่ทำหน้าที่ตรวจสอบการทำงานของรัฐบาล ทุกองค์กร ทั้งๆ ที่ในระบอบประชาธิปไตยนั้นการตรวจสอบต้องดำเนินไปควบคู่กับการทำงานของรัฐ
แต่รัฐไทยไม่ต้องการ ใครก็ตามที่เสนอความคิดเห็นแตกต่างไปจากรัฐบาล มักจะถูกตอบโต้ด้วยวิธีการที่รุนแรง และผลักให้เป็นปฏิปักษ์ขัดขวางความเจริญก้าวหน้าของประเทศชาติ ทำให้เสียภาพลักษณ์ กระทบการลงทุนจากต่างประเทศเสมอ
ไหนบอกว่าเรากำลังจะก้าวไปสู่ความเป็นประชาธิปไตย เราจะเป็นประชาธิปไตยแบไหนกัน ประชาธิปไตยสายพันธุ์ใหม่อย่างนั้นหรือ?
