ผมป่วยคราวนี้ต้องนอนโรงพยาบาลนานกว่าครั้งใดๆ แต่ไม่เป็นไรเพราะเคยเป็นเด็กนักเรียนประจำมาก่อนถึง 11 ปี และเมื่อไปเป็นผู้บังคับการโรงเรียนวชิราวุธฯ ก็ต้องเข้าไปนอนในโรงเรียนเช่นกัน การเป็นโรคหัวใจและโรคไตวายเรื้อรังนั้น ต้องถูกเจาะร่างกายจนเจ็บปวดและอักเสบ นอนไม่หลับ เวลาจะนอนบนเตียงที่สูงและแคบ ทำให้ต้องค้นหาจุดหรือมุมที่เหมาะสมอยู่ตลอดเวลา
ในขณะที่ยังหามุมไม่ได้นั้นก็จะกระสับกระส่ายและมีความทุกข์ เมื่อพบแล้วก็จะสบายและใช้จุดนั้นเป็นมุมที่มีความสงบได้ จะว่าไปแล้วชีวิตของคนเราทุกคนก็คือการแสวงหามุมของตนนั่นเอง ดังนั้น การค้นพบมุมคือการปรับตัวของคนเรา เมื่อเป็นเช่นนี้ คนเราควรจะหามุมไว้หลายๆ มุม นั่นคือการมีทางเลือกหลายๆ ทางในชีวิต มีมากเท่าไรก็ยิ่งดีเท่านั้น ผมเองพบว่าเราไม่ได้มีมุมเดียวในชีวิต แม้แต่การนอนอยู่ในที่แคบๆ ก็พบว่าหากขยับตัวให้เหมาะ ก็จะพบจุดที่เราสบาย
การที่คนเราอยู่ร่วมกันในสังคม แต่ละคนก็มีมุมที่ต่างกัน ทำอย่างไรเราจะให้คนในสังคมอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุขโดยมีมุมที่มีความสุขได้ เรื่องนี้เป็นหน้าที่ของรัฐบาลด้วยที่จะหาหนทางในการหาจุดร่วมที่มีขอบเขตกว้างขวางพอที่จะให้ทุกคนมีที่ยืนในสังคม
ชีวิตของมนุษย์เราคือการแสวงหามุมที่ว่านี้ มุมของพระพุทธเจ้าคือปรินิพพาน หรือการดับทุกข์ แต่สำหรับเราซึ่งเป็นสัตว์โลกที่เวียนว่ายตายเกิดอยู่ทุกวัน การไม่เบียดเบียนกันและไม่เอารัดเอาเปรียบกันสามารถทำได้ด้วยการยอมรับในทางเลือกของผู้อื่น ระบอบประชาธิปไตยจึงเน้นความสำคัญของความแตกต่างหลากหลาย และอิสระเสรีในการกำหนดชะตาชีวิตของตนเอง ความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในสังคมไทยเราเป็นผลมาจากการมีความคิดเห็นที่ไม่ลงรอยกัน บางคนหามุมที่อยู่ของตนมานานก็ยังไม่พบ บางคนได้พบมุมของตนหลายมุมด้วยกัน ทำให้ชีวิตของเขามีหลายมิติทำให้เกิดทางเลือกที่จะแสวงหาความสุขได้ดีกว่าผู้อื่น การปฏิรูปครั้งนี้โดยเนื้อแท้ก็คือการแสวงหาทางเลือกหรือมุมหลายๆ มุมให้เป็นอาณาบริเวณใหญ่ที่สามารถรองรับความแตกต่างหลากหลายได้
ถ้าเรามองบุคคลสำคัญในอดีต เช่น ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ท่านพบมุมของท่านคือความเป็นปราชญ์ ท่านจึงมีความสุขด้วยการตอบสารพันปัญหาให้พวกเราทุกวัน ท่านอาจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ ค้นพบมุมสงบของท่านในธรรมะและความสมถะ ส่วนพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ มีท่าทางที่สงบเสงี่ยม สง่างาม พูดน้อย มุมของท่านเป็นมุมของรัฐบุรุษ หากจะดูผู้นำในยุคหลังๆ เช่น พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร เขาคงหามุมของเขาในการเป็นนักธุรกิจระดับโลก แต่ก็ยังเป็นไปไม่ได้ในที่สุด ผมเชื่อว่ามุมของ พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร ก็คงเป็นมุมเดียวกับ ดร.บวรศักดิ์ อุวรรณโณ คือการเป็นพ่อที่ดีนั่นเอง
ในการสัมมนาของสภาปฏิรูป คุณประสาร มฤคพิทักษ์ ได้ให้สมาชิกบอกลักษณะของประธานสั้นๆ และให้ประธานมอบรางวัลแก่ผู้ที่ตอบถูกใจที่สุด คุณเนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ได้เป็นผู้ชนะ โดยพูดถึงอาจารย์เทียนฉายว่า “เผาตัวเองเพื่อเปล่งแสง” สำหรับคุณทัศนา บัวทอง นั้น ชอบคำที่สมาชิกให้สมญาตัวเองว่า “เป็นหญิงแกร่ง” นี่แสดงว่าบุคคลเหล่านี้ต่างมีมุมของตนเองที่ผู้อื่นได้เห็นและยอมรับ
มาดูพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา กันบ้าง ผมเห็นการค้นพบมุมของท่านเหมือนกัน นั่นคือมุมของโพเดียม ไมโครโฟน และกล้องทีวี เวลาท่านพูดดูท่านมีความสุขและดูเหมือนว่าท่านสามารถควบคุมสถานการณ์ได้ในฐานะนายกรัฐมนตรี แต่อย่าลืมว่าในสังคมเรานั้น ต้องการเสรีภาพในความหลากหลายตามความคิดเห็น เราจึงมีมุมหลายๆ มุม สำหรับคนที่จะยืนอยู่ในฐานะพลเมืองที่มีความเท่าเทียมกัน
ในขณะที่ยังหามุมไม่ได้นั้นก็จะกระสับกระส่ายและมีความทุกข์ เมื่อพบแล้วก็จะสบายและใช้จุดนั้นเป็นมุมที่มีความสงบได้ จะว่าไปแล้วชีวิตของคนเราทุกคนก็คือการแสวงหามุมของตนนั่นเอง ดังนั้น การค้นพบมุมคือการปรับตัวของคนเรา เมื่อเป็นเช่นนี้ คนเราควรจะหามุมไว้หลายๆ มุม นั่นคือการมีทางเลือกหลายๆ ทางในชีวิต มีมากเท่าไรก็ยิ่งดีเท่านั้น ผมเองพบว่าเราไม่ได้มีมุมเดียวในชีวิต แม้แต่การนอนอยู่ในที่แคบๆ ก็พบว่าหากขยับตัวให้เหมาะ ก็จะพบจุดที่เราสบาย
การที่คนเราอยู่ร่วมกันในสังคม แต่ละคนก็มีมุมที่ต่างกัน ทำอย่างไรเราจะให้คนในสังคมอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุขโดยมีมุมที่มีความสุขได้ เรื่องนี้เป็นหน้าที่ของรัฐบาลด้วยที่จะหาหนทางในการหาจุดร่วมที่มีขอบเขตกว้างขวางพอที่จะให้ทุกคนมีที่ยืนในสังคม
ชีวิตของมนุษย์เราคือการแสวงหามุมที่ว่านี้ มุมของพระพุทธเจ้าคือปรินิพพาน หรือการดับทุกข์ แต่สำหรับเราซึ่งเป็นสัตว์โลกที่เวียนว่ายตายเกิดอยู่ทุกวัน การไม่เบียดเบียนกันและไม่เอารัดเอาเปรียบกันสามารถทำได้ด้วยการยอมรับในทางเลือกของผู้อื่น ระบอบประชาธิปไตยจึงเน้นความสำคัญของความแตกต่างหลากหลาย และอิสระเสรีในการกำหนดชะตาชีวิตของตนเอง ความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในสังคมไทยเราเป็นผลมาจากการมีความคิดเห็นที่ไม่ลงรอยกัน บางคนหามุมที่อยู่ของตนมานานก็ยังไม่พบ บางคนได้พบมุมของตนหลายมุมด้วยกัน ทำให้ชีวิตของเขามีหลายมิติทำให้เกิดทางเลือกที่จะแสวงหาความสุขได้ดีกว่าผู้อื่น การปฏิรูปครั้งนี้โดยเนื้อแท้ก็คือการแสวงหาทางเลือกหรือมุมหลายๆ มุมให้เป็นอาณาบริเวณใหญ่ที่สามารถรองรับความแตกต่างหลากหลายได้
ถ้าเรามองบุคคลสำคัญในอดีต เช่น ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ท่านพบมุมของท่านคือความเป็นปราชญ์ ท่านจึงมีความสุขด้วยการตอบสารพันปัญหาให้พวกเราทุกวัน ท่านอาจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ ค้นพบมุมสงบของท่านในธรรมะและความสมถะ ส่วนพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ มีท่าทางที่สงบเสงี่ยม สง่างาม พูดน้อย มุมของท่านเป็นมุมของรัฐบุรุษ หากจะดูผู้นำในยุคหลังๆ เช่น พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร เขาคงหามุมของเขาในการเป็นนักธุรกิจระดับโลก แต่ก็ยังเป็นไปไม่ได้ในที่สุด ผมเชื่อว่ามุมของ พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร ก็คงเป็นมุมเดียวกับ ดร.บวรศักดิ์ อุวรรณโณ คือการเป็นพ่อที่ดีนั่นเอง
ในการสัมมนาของสภาปฏิรูป คุณประสาร มฤคพิทักษ์ ได้ให้สมาชิกบอกลักษณะของประธานสั้นๆ และให้ประธานมอบรางวัลแก่ผู้ที่ตอบถูกใจที่สุด คุณเนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ได้เป็นผู้ชนะ โดยพูดถึงอาจารย์เทียนฉายว่า “เผาตัวเองเพื่อเปล่งแสง” สำหรับคุณทัศนา บัวทอง นั้น ชอบคำที่สมาชิกให้สมญาตัวเองว่า “เป็นหญิงแกร่ง” นี่แสดงว่าบุคคลเหล่านี้ต่างมีมุมของตนเองที่ผู้อื่นได้เห็นและยอมรับ
มาดูพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา กันบ้าง ผมเห็นการค้นพบมุมของท่านเหมือนกัน นั่นคือมุมของโพเดียม ไมโครโฟน และกล้องทีวี เวลาท่านพูดดูท่านมีความสุขและดูเหมือนว่าท่านสามารถควบคุมสถานการณ์ได้ในฐานะนายกรัฐมนตรี แต่อย่าลืมว่าในสังคมเรานั้น ต้องการเสรีภาพในความหลากหลายตามความคิดเห็น เราจึงมีมุมหลายๆ มุม สำหรับคนที่จะยืนอยู่ในฐานะพลเมืองที่มีความเท่าเทียมกัน
