ASTVผู้จัดการสุดสัปดาห์ -นึกว่าจบไปตั้งแต่ปีที่แล้ว! กับกรณีที่ นายจารุพงศ์ เรืองสุวรรณ รัฐมนตรีว่าการกระทรวมหาดไทย (มท.1) ใส่เกียร์ถอยหลังแก้ร่าง พ.ร.บ.กำนัน-ผู้ใหญ่บ้านเหลือวาระ 5 ปี ในร่างพระราชบัญญัติเทศบาล (ฉบับที่ ..) พ.ศ. …. และร่างพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ (ฉบับที่ ..) พ.ศ. ….
โดยเฉพาะย้ำกับที่ประชุมพรรคเพื่อไทยว่า “ให้ถอนร่างดังกล่าว ออกทันที”
วันนี้ชัดเจนแล้วว่า รัฐบาลจะโยนให้กระทรวงมหาดไทยไปแก้ปัญหา “กำนัน-ผู้ใหญ่บ้าน” เอง
เพราะล่าสุดเมื่อวันอังคารที่ 27 ก.พ.ที่ผ่านมา ที่ทำเนียบรัฐบาล นายภักดีหาญส์ หิมะทองคำ รองโฆษกประจำสำนักนายกรัฐมนตรี แถลงผลการประชุม ครม.ว่า ที่ประชุม ครม.รับทราบรายงานผลการตรวจพิจารณา ร่าง พ.ร.บ.เทศบาล (ฉบับที่..) พ.ศ... และร่าง พ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่ (ฉบับที่..) พ.ศ.. รวม 2 ฉบับ ตามที่สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา เสนอ และมอบหมายให้กระทรวงมหาดไทย รับไปดำเนินการปรับปรุง พ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่ให้เหมาะสมต่อไป
ทั้งนี้หน่วยงานที่เกี่ยวจ้องรายงานว่าเนื่องจากอำนาจหน้าที่ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และนายอำเภอ ยังมีภารกิจที่แตกต่างกันอยู่ โดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีภารกิจในการพัฒนาท้องถิ่น และรักษาความสงบเรียบร้อยในท้องถิ่น ให้บริการประชาชนในเรื่องที่ได้รับมอบหมาย หรือที่มีกฎหมายกำหนด รวมทั้งวางกฎเกณฑ์ที่จำเป็นในชีวิตประจำวันของประชาชนในท้องถิ่น ส่วนนายอำเภอมีภารกิจในฐานะเป็นตัวแทนของรัฐบาลที่ต้องดูแลรักษาความปลอดภัย รักษาความสงบเรียบร้อยของประเทศ และประชาชน ซึ่งนายอำเภอจำเป็นที่จะต้องมีบุคลากรที่จะเชื่อมโยงระหว่างรัฐกับประชาชน เพื่อนำนโยบายของรัฐไปสู่ประชาชน แต่การจะจัดให้มีข้าราชการเพื่อไปดำเนินการดังกล่าวนั้น ย่อมสิ้นเปลืองงบประมาณ และขาดความเชื่อมโยงทางธรรมชาติระหว่างรัฐกับประชาชน ดังนั้นกำนัน และผู้ใหญ่บ้านที่มีอยู่จึงจำเป็นที่สุด และเป็นบุคคลที่เหมาะสมที่สุด จึงจำเป็นต้องมีกำนัน ผู้ใหญ่บ้านต่อไป แต่ต้องแก้ไขกฎหมายบางส่วน และต้องกำหนดอำนาจหน้าที่ให้ชัดเจน โดยให้มีบทบาทใหม่เป็นผู้ช่วยนายอำเภอ และต้องไม่ทับซ้อนสับสนกับการปกครองส่วนท้องถิ่น
ดังนั้นกฤษฎีกาจะได้นำข้อมูลเหล่านี้ไปปรับแก้ไขกันอีกครั้งหนึ่ง.
โดยสรุปคือ ครม.เห็นด้วยให้คงกำนันและผู้ใหญ่บ้านไว้ต่อไป แต่ต้องมีการแก้กฎหมายบางส่วน และกำหนดอำนาจหน้าที่กำนันและผู้ใหญ่บ้านให้ชัดเจน
สอดคล้องกับเรื่องที่ “สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา” (สคก.) แทงหนังสือกลับมายัง สำนักนายกรัฐมนตรี
“โยนมหาดไทย ยกเลิกกำนัน-ผู้ใหญ่บ้าน เป็นผู้ช่วยนายอำเภอ”
หนังสือดังกล่าว ระบุว่า สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา(สคก.) ได้เสนอให้ครม.รับทราบผลการตรวจพิจารณาร่างพระราชบัญญัติเทศบาล (ฉบับที่ ..) พ.ศ. …. และร่างพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ (ฉบับที่ ..) พ.ศ. …. รวม 2 ฉบับ ตามที่สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา (สคก.) เสนอ และมอบหมายให้กระทรวงมหาดไทย (มท.) รับไปดำเนินการปรับปรุงพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ฯ ให้เหมาะสมต่อไป
คณะกรรมการกฤษฎีกา คณะที่1 รายงานว่าเนื่องจากข้อกฎหมายเกี่ยวกับการยกเลิกตำแหน่งกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน แพทย์ประจำตำบล สารวัตรกำนัน และผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน ที่กำหนดไว้ในพ.ร.บ.เทศบาลและพ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่ มีบทบัญญัติที่ขัดกัน
โดยที่พ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่(ฉบับที่12) พ.ศ. 2552ระบุว่าการยกเลิกจะทำไม่ได้ แต่พ.ร.บ.เทศบาล พ.ศ. 2496มีบทบัญญัติในเรื่องเดียวกันว่า การให้กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ฯลฯ ต้องพ้นจากตำแหน่งและหน้าที่ในเขตท้องถิ่นที่ได้รับการยกฐานะเป็นเทศบาลเมืองหรือเทศบาลนคร โดยให้อำนาจหน้าที่ตามที่กำหนดไว้ในกฎหมายว่าด้วยลักษณะปกครองท้องที่หรือกฎหมายอื่น ให้เป็นอำนาจหน้าที่ของนายกเทศมนตรี
ซึ่งกระทรวงมหาดไทย(มท.)รายงานว่าหลายพื้นที่ที่ยกเลกตำแหน่งกำนัน ผู้ใหญ่บ้านฯลฯ ไปแล้ว แต่ก็มีการเรียกร้องให้มีอีก เนื่องจากท้องถิ่นที่จัดตั้งหรือยกฐานะขึ้นเป็นเทศบาลเมืองหรือเทศบาลนคร ไม่มีความพร้อม จึงจำเป็นต้องมีกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน เป็นผู้ช่วยเหลือนายอำเภอ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของราชการบริหารส่วนภูมิภาคและเพื่อไม่ให้มีปัญหาขัดกันกันในบทบัญญัติติของกฎหมาย
จึงควรให้มีการเขียนบทบัญญัติของกฎหมายรองรับว่าหาดรมว.มหาดไทยเห็นว่าจำเป็นที่จะต้องมีตำแหน่งกำนัน ผู้ใหญ่บ้านฯลฯ ในเขตท้องที่หรือท้องถิ่นที่ไม่มี ให้ประกาศให้มีได้ แต่ทางสคก.ได้ส่งเรื่องให้คณะกรรมการกฤษฎีกา คณะที่1พิจารณาแล้วมีความเห็นว่าการปรับปรุงอำนาจให้ยกฐานะกำนัน ผู้ใหญ่บ้านเป็นผู้ช่วยเหลือนายอำเภอ ตามม.27 ของพ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่ พ.ศ.2551 เป็นทิศทางที่เหมาะสมแล้ว
อีกทั้งมีความเห็นว่า เรื่องความซ้ำซ้อนของอำนาจหน้าที่ตำแหน่งกำนัน ผู้ใหญ่กับนายอำเภอและ องค์การปกครองส่วนท้องถิ่น(อปท.) มีมากขึ้น โดยเฉพาะเมื่อท้องถิ่นมีการพัฒนา ทางอปท. เข้ามามีบทบาทกำหนดนโยบายบริหารกิจการ จัดสรรงบประมาณ แต่ภารกิจเชื่อมโยงรัฐกับประชาชนของนายอำเภอก็ยังมีอยู่ ดังนั้นจึงเหมาะสมที่จะให้กำนัน ผู้ใหญ่บ้านทำหน้าที่ในส่วนนี้อยู่
และเห็นว่าการที่ มท.เสนอให้แก้ไขพ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่ฯ เพื่อยืนยันให้คงมีตำแหน่งกำนัน ผู้ใหญ่บ้านเป็นการขัดแย้งกับแนวทางพัฒนาการปกครองท้องถิ่นที่ อปท.มีอำนาจตามที่กฎหมายกำหนด จึงควรจะมีการแก้ไขพ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่ฯ อย่างเป็นระบบ เพื่อให้สอดคล้องกับวิวัฒนาการของการบริหาราชการแผ่นดินที่เปลี่ยนแปลง
เมื่อย้อนไปดูต่างประเทศ
อย่างสหรัฐอเมริกา จะมีผู้รักษากฎหมายหลักๆมี 2 อย่าง ไม่เหมือนกับไทย
ประกอบด้วย Cop กับ Sheriff ที่มีอำนาจเหมือนกัน
1.Cop (Police) ตำรวจจะมีเฉพาะเมืองที่ตั้งหน่วยงานตำรวจขึ้นมาส่วนใหญ่ จะเป็นเมืองใหญ่ๆ แบ่งงานกันเป็นเขตๆ
2. Sheriff นายอำเภอ จะอยู่ในส่วนเมืองที่ไม่ได้ตั้งสำนักงานตำรวจขึ้นมา เป็นของท้องถิ่น เมืองเล็กๆ อาจมี Sheriff 6-7 คน เป็นผู้รักษากฎหมาย
คิดว่า กำนันผู้ใหญ่บ้าน คงจะมีหน้าที่แบบ Sheriff ก็เป็นไปได้หรืออาจจะทำงานเอกสารแทนไม่ถึงกลับต้องไปทำหน้าที่แบบตำรวจ โดยอาจจะอยู่ในงานสายปกครองบริหาร แทนนายอำเภอไม่ต้องเดินทางไปไกล ๆ
อีกด้านที่ต้องจับตาดูในประชุมสภาผู้แทนราษฎร จะมีการพิจารณาร่างพ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่ (ฉบับที่...) พ.ศ.... ที่คณะกรรมาธิการวิสามัญฯพิจารณาเสร็จแล้ว ในวันที่ 28 ก.พ.นี้
เรื่องนี้ นายศุภชัย ใจสมุทร ส.ส.บัญชีรายชื่อ รองเลขาธิการพรรคภูมิใจไทย เปิดเผยภายหลังการประชุมพรรคถึงกรณีที่ประชุมสภาผู้แทนราษฎร จะมีการพิจารณาร่างพ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่ (ฉบับที่...) พ.ศ.... ที่คณะกรรมาธิการวิสามัญฯพิจารณาเสร็จแล้ว
ซึ่งมีการแก้ไขสาระสำคัญคือการดำรงตำแหน่งของกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ให้มีวาระคราวละ 5 ปี จากเดิมที่ให้อยู่ในวาระได้จนเกษียณอายุราชการ 60 ปี ซึ่งพรรคภูมิใจไทยโดยนายชวรัตน์ ชาญวีรกูล อดีตหัวหน้าพรรคภูมิใจไทยและอดีตรมว.มหาดไทย ได้แสดงจุดยืนในเรื่องนี้อย่างชัดเจนว่า กำนัน ถือเป็นเจ้าพนักงานปกครอง เป็นผู้ช่วยนายอำเภอ ซึ่งทำงานใกล้ชิดกับประชาชนมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5
ดังนั้นกำนันจึงไม่ควรมีวาระในการดำรงตำแหน่ง แต่ใครก็ตามเมื่อรับเลือกตั้งเข้ามาก็ควรจะอยู่จนเกษียณอายุ 60 ปี ดังนั้นเมื่อร่างพ.ร.บ.ฉบับนี้เข้าสู่การพิจารณาของสภาผู้แทนราษฎร โดยมีการแก้ไขวาระการดำรงตำแหน่งของกำนัน
พรรคภูมิใจไทยมีมติที่จะไม่ยกมือสนับสนุนร่างพ.ร.บ.ฉบับนี้อย่างแน่นอน
ดังนั้นเรื่องนี้ ยังอีกยาว! เพราะกระทรวงมหาดไทยและกฤษฎีกา จะต้องกลับไปตีความเอง ในเรื่องความเห็นที่จะให้ กำนัน-ผู้ใหญ่บ้าน มาเป็นผู้ช่วยนายอำเภอ แถมข้อเสนอของกรรมาธิการแก้ไขพ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่ฯ ที่มีคนพรรคเพื่อไทย ยังคงจะแอบเดินหน้าให้มีวาระคราวละ 5 ปี จากเดิมที่ให้อยู่ในวาระได้จนเกษียณอายุราชการ 60 ปี แม้ระดับสูงของพรรคเพื่อไทยจะเสนอให้ถอนเรื่องนี้ออกมาก่อน
แต่เมื่อมาถึงวันนี้ ก็ต้องดูใจส.ส.ของพรรคเพื่อไทย ที่เสนอกฎหมายฉบับนี้ขึ้นมาว่าผลจะออกมาเป้นอย่างไร หรือมติของกระทรวงมหาดไทยเองว่า จะดำเนินการตามที่สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ส่งมาได้อย่างไร
ที่สำคัญกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน นับแสนคนจะออกมาเคลื่อนไหวอีกหรือไม่
