คนไทยไม่ใช่ควาย...นะเจ้าสัว

บริษัท เจริญโภคภัณฑ์อาหาร จำกัด (มหาชน) หรือซีพีเอฟ ได้ซื้อหน้าหนังสือพิมพ์ประชาชาติธุรกิจ ฉบับวันที่ 14 - 17 กุมภาพันธ์ 2556 เพื่อโฆษณาประชาสัมพันธ์กิจการของบริษัท โดยเฉพาะในส่วนของงานด้านความรับผิดชอบต่อสังคมและการพัฒนาอย่างยั่งยืนที่มีนายวุฒิชัย สิทธิปรีดานันท์ รองคณะกรรมการผู้จัดการอาวุโสเป็นผู้รับผิดชอบ โดยกล่าวว่า ขณะนี้บริษัทได้ให้ความสำคัญกับ Green Supply Chain หรือห่วงโซ่การผลิตสีเขียว โดยจะผลักดันให้ซัปพลายเออร์ในห่วงโซ่การผลิตทั้งหมดมุ่งเน้นไปในทิศทางเดียวกัน เพื่อป้องกันผลกระทบต่างๆ และสร้างความเชื่อมั่นต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกภาคส่วน โดยต้องทำการผลิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม และไม่สร้างผลกระทบต่อสังคม ชุมชน ตลอดห่วงโซ่การผลิต ฟังดูแล้วทำให้เคลิบเคลิ้มกับทิศทางและนโยบายดังกล่าวของบริษัท แต่อยากจะเรียนตรงๆ ว่า “คนไทยไม่ใช่ควาย” นะครับ

ที่จำเป็นต้องพูดตรงไปตรงมาอย่างนี้ก็เพราะว่าบริษัทยักษ์ใหญ่อย่างบริษัทเจริญโภคภัณฑ์อาหาร จำกัด (มหาชน) หรือซีพีเอฟที่ดำเนินธุรกิจไปเกี่ยวข้องกับเกษตรกรหลากหลายกลุ่มไม่ว่าชาวนา ชาวสวนหรือชาวประมง ตลอดเวลากว่า 50 ปีที่มีการดำเนินธุรกิจเป็นที่แน่ชัดว่า ทางบริษัทได้มีส่วนทำลายการพึ่งตัวเองของชุมชนลงในหลายๆ มิติ ไม่ว่าการพึ่งตัวเองในเรื่องของภูมิปัญญาในการปลูกพืช เลี้ยงสัตว์ ตลอดไปถึงธุรกิจรายย่อยของผู้คนในสังคมไทยให้ล่มสลายลงและต้องตกไปอยู่ในอุ้งมือ ตกอยู่ภายใต้การควบคุมของบริษัทในเครือ บริษัท เจริญโภคภัณฑ์อาหาร จำกัด (มหาชน) หรือซีพีเอฟอย่างเบ็ดเสร็จ

สิ่งที่ทางบริษัทพยายามจะโหมโฆษณาว่าทางบริษัทได้กระทำการบริหารอย่างรับผิดชอบต่อสังคมและคู่ค้าของตัวเองเช่น “ภายใต้ธุรกิจสีเขียวในส่วนของ Feed นั้น บริษัทได้ส่งเสริมให้เกิดกระบวนการพัฒนาร่วมกันระหว่างผู้ผลิตสินค้าและวัตถุดิบกับบริษัท จะพัฒนาไปสู่ Code of Conduct ของกรอบการพัฒนาอย่างยั่งยืนตามแผนที่วางเอาไว้ อาทิ การรับซื้อวัตถุดิบปลาป่นจากโรงงานผู้ผลิตปลาป่น ต้องเป็นโรงงานที่ได้มาตรฐานกรมโรงงานอุตสาหกรรม ต้องปฏิบัติอย่างถูกต้องตามกฎหมาย เพื่อให้ได้วัตถุดิบที่ดี อันจะนำไปสู่ผลิตภัณฑ์ของบริษัทที่มีคุณภาพสูงส่งมอบสู่เกษตรกรและผู้บริโภคต่อไป”.....“การคัดสรรวัตถุดิบอาหารสัตว์จะต้องมีคุณภาพสูง มีความสะอาด-ปลอดภัย ตรวจสอบย้อนกลับได้ ยังต้องคำนึงถึงแหล่งที่มา ที่ไม่ทำลายทรัพยากรธรรมชาติหรืออย่างน้อยคู่ค้าหรือผู้ผลิตวัตถุดิบต้องได้รับการรับรองหรือกำกับดูแลจากภาครัฐในการยืนยันแหล่งที่มาของวัตถุดิบ ไปจนถึงสินค้าสำเร็จรูปในมือผู้บริโภค ครอบคลุมธุรกิจต้นน้ำถึงปลายน้ำ หรือ Feed Farm และ Food ทั้งนี้ ซีพีเอฟวางกรอบสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืนในปี 2556 - 2560 บริษัทวางเป้าหมายพัฒนาด้วยแนวทาง 3 ด้าน คือ อาหารมั่นคง สังคมพึ่งตน และดินน้ำป่าคงอยู่ ...”

แต่สิ่งที่สังคมไทยประสบตลอดมาอันเป็นผลจากการเจริญเติบโตของบริษัทในเครือซีพีก็คือ ความมั่นคงในเรื่องอาหารของสังคมในชนบทถูกทำลาย ไม่สามารถพึ่งตัวเองได้ ป่าถูกโค่นทำลายแปลงเป็นเกษตรเชิงเดี่ยวเช่นปลูกข้าวโพด ถั่วเหลืองเพื่อป้อนให้กับโรงงานผลิตอาหารสัตว์ของบริษัท ทะเลไทยก็ถูกทำลายพันธุ์สัตว์น้ำจากอุตสาหกรรมปลาป่น เพราะทางบริษัทใช้ปลาป่นประกอบอาหารสัตว์และส่งขายให้กับบริษัทลูกของตัวเองในต่างประเทศ ทำให้ความพยายามหยุดยั้งเครื่องมือทำลายล้างพันธุ์สัตว์น้ำอย่างเรืออวนลาก อวนรุนและเรือปั่นไฟในสังคมไทยไม่สามารถดำเนินการได้ เพราะบริษัทซีพีมีอำนาจใหญ่เหนือกว่าพรรคการเมือง นักการเมือง หรือบรรดาเหล่าข้าราชการประจำ

การใช้วาทกรรม “สู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน” (Sustainable Development) มาใช้ในการโฆษณา ทำให้ดูเสมือนว่าบริษัทมีความก้าวหน้าเป็นธรรมาภิบาลเสียนี่กระไร อยากเรียนว่า คำว่า “การพัฒนาอย่างยั่งยืน” (Sustainable Development) นั้น โดยทั่วๆ ไปนั้นเขามีตัวชี้วัดที่สำคัญอยู่ 3 ประการคือ

1) จะต้องมีความเท่าเทียมกัน (Equity) มีความยุติธรรม (Fairness) การพัฒนาอย่างยั่งยืนต้องตอบสนองความต้องการของคนจนและประชากรผู้ด้อยโอกาส ความเท่าเทียมกันและความยุติธรรมเป็นส่วนประกอบสำคัญในนิยามของ “การพัฒนาอย่างยั่งยืน” เพราะตั้งอยู่บนข้อเท็จจริงที่ว่า ถ้าเราละเลยผลกระทบจากการกระทำของเราต่อคนอื่นในโลกที่เกี่ยวโยงซึ่งกันและกัน เราก็ต้องยอมรับความเสี่ยงที่จะเกิดอันตรายขึ้นกับตัวเองและเผ่าพันธ์เราในอนาคตด้วย

2) จะต้องมีมุมมองระยะยาว (Long-Term View) แนวคิดการพัฒนาอย่างยั่งยืน มีผู้เชี่ยวชาญเสนอว่า ตราบใดที่คนรุ่นหนึ่งคิดถึงคนรุ่นต่อไปอีกประมาณ 50 ปีได้ ก็แปลว่าทรัพยากรและคนทุกรุ่นจะได้รับการดูแล

3) จะต้องมีการคิดแบบเป็นระบบ (Systems Thinking) ซึ่งต้องอาศัยความเข้าใจในความเชื่อมโยงระหว่างสิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจ และสังคม เพราะโลกนี้เป็นระบบปิดที่มีทรัพยากรจำกัด โลกนี้ไม่มีทรัพยากรมากนัก เรามีโลกเพียงใบเดียว กิจกรรมทั้งหมดเป็นเพียงส่วนเสี้ยวเดียวของระบบธรรมชาติที่ยิ่งใหญ่ ต้องมองให้เห็นว่าระบบที่ดำเนินไปด้วยน้ำมือมนุษย์นั้น ทั้งหมดนั้นอยู่ภายในระบบนิเวศที่ใหญ่กว่า ก่อนที่จะสามารถสร้างความสัมพันธ์ที่ยั่งยืนกับสิ่งแวดล้อม เราจะต้องมั่นใจให้ได้ว่าเผ่าพันธุ์มนุษย์จะอยู่รอดต่อไปในอนาคตได้จริงหรือไม่อย่างไร

การนำวาทกรรม “สู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน” (Sustainable Development) มาใช้ในการโฆษณาของบริษัท เจริญโภคภัณฑ์อาหาร จำกัด (มหาชน) หรือซีพีเอฟ จึงเป็นการหยิบยกเอามากล่าวอย่างหลอกลวงและไม่มีความรับผิดต่อสิ่งที่เกิดขึ้นในอดีต หรือกิจกรรมต่างๆ ที่กำลังดำเนินการอยู่ในปัจจุบัน ป่าไม้ที่ถูกโค่นทำลายเพื่อปลูกข้าวโพด ถั่วเหลือง การรับซื้อปลาป่นจากเรืออวนลากเพื่อป้อนให้กับธุรกิจอาหารสัตว์ของบริษัท การสร้างธุรกิจทางการเกษตรที่เรียกว่าเกษตรพันธสัญญา (Contrac Farming) ในพื้นที่ต่างๆ ที่ผูกมัดเกษตรกรให้ขึ้นต่อ ไม่ว่าเกษตรกรที่ปลูกพืช เลี้ยงสัตว์ ที่ผ่านการควบคุมสายพันธุ์ ควบคุมอาหาร ยาปฏิชีวนะ อุปกรณ์ ฯลฯ และสุดท้ายคือการควบคุมราคาที่เกษตรกรเป็นเสมือนทาสในเรือนเบี้ยของบริษัท นี่หรือคือสิ่งที่ทางบริษัทกำลังโหมโฆษณาว่าจะกำหนดทิศทางของบริษัทให้สอดคล้องกับ “การพัฒนาที่ยั่งยืน” ...อยากบอกว่าคนไทยไม่ใช่ควายนะครับ.