ความสูญเสียของชีวิตและทรัพย์สิน ตลอดจนผู้ได้รับบาดเจ็บและพิการภายหลังเทศกาลสงกรานต์ที่ผ่านพ้นไปในแต่ละปีนั้น หลายคนมองว่าเป็นเรื่องของเคราะห์กรรม แต่หลายรายก็ไม่อาจทำใจได้กับการสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รักไป เพราะความประมาทและคึกคะนองของผู้อื่น เราขาดแนวนโยบายแห่งรัฐที่ชัดเจนในเกือบจะทุกด้าน เสมือนประเทศนี้จะปล่อยกันไปตามบุญตามกรรมในทุกๆ เรื่อง ความเจริญที่กระจุกตัวอยู่ในเมืองใหญ่ก็เป็นสาเหตุหนึ่งแห่งความตายในเทศกาลปีใหม่และสงกรานต์ที่เพิ่งจะผ่านไป อีกส่วนหนึ่งก็มาจากโครงสร้างของระบบการคมนาคม
ผมเคยไปดูงานด้านการจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อมเกี่ยวกับขยะและน้ำเสียที่ประเทศเยอรมนี ในแถบแคว้นบาวาเรีย โดยได้ไปพักอาศัยอยู่ชานเมืองของนครมิวนิก ห่างออกไปเกือบ 100 กิโลเมตร ซึ่งมีผู้คนจำนวนมากอาศัยอยู่ชานเมืองโดยรอบ เขากระจายพื้นที่อุตสาหกรรมและแหล่งงานต่างๆ ออกไปอยู่นอกเมือง เชื่อมโยงเข้ากับระบบขนส่งทางรถไฟ คนที่จะเข้าเมืองก็ไม่จำเป็นต้องขับรถเข้าไปเอง เพียงจอดรถไว้ตามสถานีรถไฟต่างๆ ซึ่งมีที่จอดรถไว้บริการอย่างสะดวก การเดินทางด้วยรถไฟก็รวดเร็ว ตรงต่อเวลา และยังช่วยประหยัดค่าน้ำมันได้มาก ผลที่ตามมาก็คือการจราจรในเมืองก็ไม่ติดขัด รวมทั้งช่วยลดอุบัติเหตุลงได้อีกด้วย
ส่วนที่เมืองเกียวโต ประเทศญี่ปุ่น แม้ว่าจะเป็นเมืองหลวงเก่าแก่ มีโบราณสถานและแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์มากมาย ทั้งยังเป็นเมืองมหาวิทยาลัยซึ่งมีผู้คนอาศัยอยู่เป็นจำนวนมากแต่รถรากลับไม่ติดเลย นักศึกษามหาวิทยาลัยแต่ละแห่ง รวมทั้งอาจารย์ต่างก็ใช้จักรยาน สังเกตได้จากที่จอดรถหลายๆ แห่งจะเต็มไปด้วยจักรยานนับร้อยนับพันคัน แทบไม่เห็นคนขี่มอเตอร์ไซค์หรือขับรถยนต์ไปมหาวิทยาลัยเพื่ออวดร่ำอวดรวย ทั้งที่เขาเป็นประเทศผู้ผลิตรถยนต์และมอเตอร์ไซค์ขายให้บ้านเรา
ด้านวัฒนธรรมและประเพณีต่างๆ ของท้องถิ่น วัดแต่ละแห่งในเกียวโตก็จะจัดงานเทศกาลไม่พร้อมกันโดยหมุนเวียนกันไปทั่วทั้งเมือง มีกิจกรรมเพื่อส่งเสริมวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวตลอดทั้งปี โดยยึดเอาชุมชนและประเพณีเป็นหลักมากกว่าเน้นการหาเงิน โอซาก้า นาระ โกเบ หรือชิกะ ซึ่งเป็นเมืองที่อยู่รอบๆ แต่ละเมืองก็จะมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวได้รับการส่งเสริมและประชาสัมพันธ์เพื่อให้เป็นที่รู้จัก เช่น โกเบขึ้นชื่อเรื่องเนื้อวัวชั้นเลิศเป็นที่รู้จักไปทั่วโลก นาระโด่งดังเรื่องความเป็นเมืองโบราณและพระพุทธรูปไดบุตสึองค์ใหญ่มีผู้คนนับถือศรัทธามากมาย โอซาก้าเป็นเมืองท่าที่มีชื่อเสียงทั้งด้านธุรกิจการค้า และยังเป็นสถานที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวจากทั่วทุกมุมโลกเป็นอันดับสองรองจากโตเกียว
นอกจากนี้สินค้าขึ้นชื่อในแต่ละเมืองก็พยายามสร้างจุดเด่นเป็นเอกลักษณ์ ไม่ลอกเลียนแบบกัน แต่ละท้องถิ่นจะได้รับการส่งเสริมและสนับสนุนจากรัฐอย่างจริงจัง บางเมืองทำทัพพีตักข้าวจากไม้ไผ่เป็นของที่ระลึกที่มีชื่อเสียงสืบทอดกันมานานนับร้อยปี
ย้อนกลับมาดูนโยบายทางการเมืองของประเทศไทย เราได้ทำลายทิศทางของประเทศที่ควรจะเป็นให้เป็นไปในทางตรงข้ามกับที่กล่าวมา ส่งเสริมค่านิยมผิดๆ คนรวยมีรถยนต์ใช้กันบ้านละหลายๆ คัน ทั้งที่ขับออกมาแค่ปากซอยก็เจอรถติดแล้ว สมัยก่อนนักศึกษามหาวิทยาลัยจะขี่จักรยานกัน ไม่มีมลพิษและยังประหยัด ปัจจุบันนี้เต็มไปด้วยรถจักรยานยนต์และรถยนต์ นำพาผู้คนไปสู่ความตายได้เร็วขึ้น อุบัติเหตุและการโจรกรรมก็เพิ่มมากขึ้น
กระทรวงวัฒนธรรมที่อุตส่าห์ตั้งขึ้นมา แต่กลับเอาคนที่ไม่ค่อยเข้าใจเรื่องของวัฒนธรรมมาเป็นผู้บริหารกระทรวง ยิ่งนักการเมืองที่เข้าไปเป็นรัฐมนตรียิ่งไม่เอาไหน ไม่สามารถวางกรอบหรือกำหนดทิศทางของประเทศได้ การส่งเสริมการท่องเที่ยวของรัฐก็มุ่งเน้นแค่ตัวเลขจำนวนนักท่องเที่ยวให้เพิ่มมากขึ้น พร้อมทั้งคำนวณออกมาเป็นรายได้ แต่กลับละเลยและทำลายวัฒนธรรมของท้องถิ่นไปอย่างน่าเสียดาย
ชื่อเสียงของเมืองเชียงใหม่ในเรื่องประเพณีสงกรานต์และลอยกระทง กลับถูกส่วนราชการและการท่องเที่ยวเอาไปใช้เป็นจุดขายเพื่อหาเงิน จัดงานรวมศูนย์เพื่อดึงดูดผู้คนจนกลายเป็นการทำลายวัฒนธรรมในท้องถิ่น จากประเพณีสงกรานต์อันดีงามในแบบเมืองเหนือ กลายเป็นเมืองแห่งสงครามน้ำ ผู้คนคลุ้มคลั่งตั้งหน้าตั้งตาสาดน้ำกันทั้งวันทั้งคืน
ก่อนเทศกาลก็จ้างบริษัทเอกชนมาทำให้น้ำในคูรอบเมืองเชียงใหม่ดูดี ดูสะอาด ด้วยการโฆษณาวัดค่า pH ต่างๆ ว่าได้มาตรฐาน แต่เวลาคนเล่นสาดน้ำกันอย่างเมามันนับพันนับหมื่นคน บางคนลงไปเล่นในคูเมือง หรือขับถ่ายลงในน้ำ รวมทั้งน้ำสกปรกจากพื้นถนนผสมกับฝุ่นที่ปนเปื้อนสารตะกั่วจากท่อไอเสียหมักหมมอยู่ในคูเมืองมาเป็นปี ถูกสูบ ถูกตักมาสาดกันสนุกสนาน โดยไม่รู้ตัวว่าเล่นสงกรานต์แถมเชื้อโรคกลับไปด้วย เทศบาลนครเชียงใหม่ทำท่อระบายน้ำจากถนนลงในคูเมืองมาช้านานแล้ว สิ่งโสโครกทั้งหลายถูกชะล้างลงไปในนั้น นานๆ ครั้งก็จะมีการลอกขี้เลนขึ้นมาทิ้ง กลิ่นของขี้เลนก้นคูเหม็นเน่ายิ่งกว่าอุจจาระ
ผู้คนทั่วสารทิศแห่แหนกันไปเล่นสงกรานต์เชียงใหม่ คนเชียงใหม่เองกลับหายไป มีแต่คนที่อื่นมาอาศัยสถานที่เพื่อเล่นสาดน้ำกันอย่างรุนแรง ยิงปืนฉีดน้ำใส่กัน ฝรั่งมังค่าเล่นน้ำกันสนุกสนาน จนบดบังความดีงามและละเลยวัตถุประสงค์หลักที่สำคัญของประเพณีดั้งเดิมไปเกือบหมด แทนที่จะชูจุดเด่นด้านวัฒนธรรม ส่งเสริมและอนุรักษ์ประเพณีดั้งเดิมซึ่งสืบทอดกันมาจากคนรุ่นก่อน ประชาสัมพันธ์ให้ความรู้แก่ผู้คนที่มาร่วมงานเทศกาลให้รู้จักเล่นสงกรานต์ตามแบบอย่างที่ดีงาม สอนให้เขาปรับตัวเข้ากับเรา ไม่ใช่ปรับรูปแบบของเราเองเพื่อเอาใจนักท่องเที่ยว สิ่งเหล่านี้ต่างหากที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่มีเสน่ห์ดึงดูดให้ผู้คนมาเยี่ยมเยือน และไม่มีชาติใดสามารถลอกเลียนแบบได้
เชียงใหม่เป็นเมืองเก่าแก่ มีวัดวาอารามมากมายทุกหัวระแหง ผมยืนยันว่ามีมากและสวยงามกว่าหลวงพระบาง แต่นักท่องเที่ยวรวมทั้งคนที่อยู่เองกลับทำลายความงดงามของดีที่มีอยู่ด้วยการสร้าง โรงแรม เกสต์เฮาส์ คาเฟ่ บาร์ คาราโอเกะ ผุดขึ้นมากมายจนดูเกะกะรุงรัง แถมยังเอาสิ่งแปลกปลอมอย่างไนท์ซาฟารี หมีแพนด้า อควาเรี่ยม เข้ามาชูเป็นจุดขายเพื่อดึงดูดเงินจากนักท่องเที่ยว ของดีที่มีอยู่แล้วกลับไม่นำมาใช้
ถ้าวันนี้สงกรานต์ที่ตรอกข้าวสารหรือสงกรานต์ยุคใหม่ของบุรีรัมย์เขาจะดังกว่า ก็อย่าไปโทษใครเลย อีกไม่ช้าก็คงต้องเตรียมกอดคอกันตาย นักท่องเที่ยวคงหนีไปลาว พม่า กันหมด
ผมเคยไปดูงานด้านการจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อมเกี่ยวกับขยะและน้ำเสียที่ประเทศเยอรมนี ในแถบแคว้นบาวาเรีย โดยได้ไปพักอาศัยอยู่ชานเมืองของนครมิวนิก ห่างออกไปเกือบ 100 กิโลเมตร ซึ่งมีผู้คนจำนวนมากอาศัยอยู่ชานเมืองโดยรอบ เขากระจายพื้นที่อุตสาหกรรมและแหล่งงานต่างๆ ออกไปอยู่นอกเมือง เชื่อมโยงเข้ากับระบบขนส่งทางรถไฟ คนที่จะเข้าเมืองก็ไม่จำเป็นต้องขับรถเข้าไปเอง เพียงจอดรถไว้ตามสถานีรถไฟต่างๆ ซึ่งมีที่จอดรถไว้บริการอย่างสะดวก การเดินทางด้วยรถไฟก็รวดเร็ว ตรงต่อเวลา และยังช่วยประหยัดค่าน้ำมันได้มาก ผลที่ตามมาก็คือการจราจรในเมืองก็ไม่ติดขัด รวมทั้งช่วยลดอุบัติเหตุลงได้อีกด้วย
ส่วนที่เมืองเกียวโต ประเทศญี่ปุ่น แม้ว่าจะเป็นเมืองหลวงเก่าแก่ มีโบราณสถานและแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์มากมาย ทั้งยังเป็นเมืองมหาวิทยาลัยซึ่งมีผู้คนอาศัยอยู่เป็นจำนวนมากแต่รถรากลับไม่ติดเลย นักศึกษามหาวิทยาลัยแต่ละแห่ง รวมทั้งอาจารย์ต่างก็ใช้จักรยาน สังเกตได้จากที่จอดรถหลายๆ แห่งจะเต็มไปด้วยจักรยานนับร้อยนับพันคัน แทบไม่เห็นคนขี่มอเตอร์ไซค์หรือขับรถยนต์ไปมหาวิทยาลัยเพื่ออวดร่ำอวดรวย ทั้งที่เขาเป็นประเทศผู้ผลิตรถยนต์และมอเตอร์ไซค์ขายให้บ้านเรา
ด้านวัฒนธรรมและประเพณีต่างๆ ของท้องถิ่น วัดแต่ละแห่งในเกียวโตก็จะจัดงานเทศกาลไม่พร้อมกันโดยหมุนเวียนกันไปทั่วทั้งเมือง มีกิจกรรมเพื่อส่งเสริมวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวตลอดทั้งปี โดยยึดเอาชุมชนและประเพณีเป็นหลักมากกว่าเน้นการหาเงิน โอซาก้า นาระ โกเบ หรือชิกะ ซึ่งเป็นเมืองที่อยู่รอบๆ แต่ละเมืองก็จะมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวได้รับการส่งเสริมและประชาสัมพันธ์เพื่อให้เป็นที่รู้จัก เช่น โกเบขึ้นชื่อเรื่องเนื้อวัวชั้นเลิศเป็นที่รู้จักไปทั่วโลก นาระโด่งดังเรื่องความเป็นเมืองโบราณและพระพุทธรูปไดบุตสึองค์ใหญ่มีผู้คนนับถือศรัทธามากมาย โอซาก้าเป็นเมืองท่าที่มีชื่อเสียงทั้งด้านธุรกิจการค้า และยังเป็นสถานที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวจากทั่วทุกมุมโลกเป็นอันดับสองรองจากโตเกียว
นอกจากนี้สินค้าขึ้นชื่อในแต่ละเมืองก็พยายามสร้างจุดเด่นเป็นเอกลักษณ์ ไม่ลอกเลียนแบบกัน แต่ละท้องถิ่นจะได้รับการส่งเสริมและสนับสนุนจากรัฐอย่างจริงจัง บางเมืองทำทัพพีตักข้าวจากไม้ไผ่เป็นของที่ระลึกที่มีชื่อเสียงสืบทอดกันมานานนับร้อยปี
ย้อนกลับมาดูนโยบายทางการเมืองของประเทศไทย เราได้ทำลายทิศทางของประเทศที่ควรจะเป็นให้เป็นไปในทางตรงข้ามกับที่กล่าวมา ส่งเสริมค่านิยมผิดๆ คนรวยมีรถยนต์ใช้กันบ้านละหลายๆ คัน ทั้งที่ขับออกมาแค่ปากซอยก็เจอรถติดแล้ว สมัยก่อนนักศึกษามหาวิทยาลัยจะขี่จักรยานกัน ไม่มีมลพิษและยังประหยัด ปัจจุบันนี้เต็มไปด้วยรถจักรยานยนต์และรถยนต์ นำพาผู้คนไปสู่ความตายได้เร็วขึ้น อุบัติเหตุและการโจรกรรมก็เพิ่มมากขึ้น
กระทรวงวัฒนธรรมที่อุตส่าห์ตั้งขึ้นมา แต่กลับเอาคนที่ไม่ค่อยเข้าใจเรื่องของวัฒนธรรมมาเป็นผู้บริหารกระทรวง ยิ่งนักการเมืองที่เข้าไปเป็นรัฐมนตรียิ่งไม่เอาไหน ไม่สามารถวางกรอบหรือกำหนดทิศทางของประเทศได้ การส่งเสริมการท่องเที่ยวของรัฐก็มุ่งเน้นแค่ตัวเลขจำนวนนักท่องเที่ยวให้เพิ่มมากขึ้น พร้อมทั้งคำนวณออกมาเป็นรายได้ แต่กลับละเลยและทำลายวัฒนธรรมของท้องถิ่นไปอย่างน่าเสียดาย
ชื่อเสียงของเมืองเชียงใหม่ในเรื่องประเพณีสงกรานต์และลอยกระทง กลับถูกส่วนราชการและการท่องเที่ยวเอาไปใช้เป็นจุดขายเพื่อหาเงิน จัดงานรวมศูนย์เพื่อดึงดูดผู้คนจนกลายเป็นการทำลายวัฒนธรรมในท้องถิ่น จากประเพณีสงกรานต์อันดีงามในแบบเมืองเหนือ กลายเป็นเมืองแห่งสงครามน้ำ ผู้คนคลุ้มคลั่งตั้งหน้าตั้งตาสาดน้ำกันทั้งวันทั้งคืน
ก่อนเทศกาลก็จ้างบริษัทเอกชนมาทำให้น้ำในคูรอบเมืองเชียงใหม่ดูดี ดูสะอาด ด้วยการโฆษณาวัดค่า pH ต่างๆ ว่าได้มาตรฐาน แต่เวลาคนเล่นสาดน้ำกันอย่างเมามันนับพันนับหมื่นคน บางคนลงไปเล่นในคูเมือง หรือขับถ่ายลงในน้ำ รวมทั้งน้ำสกปรกจากพื้นถนนผสมกับฝุ่นที่ปนเปื้อนสารตะกั่วจากท่อไอเสียหมักหมมอยู่ในคูเมืองมาเป็นปี ถูกสูบ ถูกตักมาสาดกันสนุกสนาน โดยไม่รู้ตัวว่าเล่นสงกรานต์แถมเชื้อโรคกลับไปด้วย เทศบาลนครเชียงใหม่ทำท่อระบายน้ำจากถนนลงในคูเมืองมาช้านานแล้ว สิ่งโสโครกทั้งหลายถูกชะล้างลงไปในนั้น นานๆ ครั้งก็จะมีการลอกขี้เลนขึ้นมาทิ้ง กลิ่นของขี้เลนก้นคูเหม็นเน่ายิ่งกว่าอุจจาระ
ผู้คนทั่วสารทิศแห่แหนกันไปเล่นสงกรานต์เชียงใหม่ คนเชียงใหม่เองกลับหายไป มีแต่คนที่อื่นมาอาศัยสถานที่เพื่อเล่นสาดน้ำกันอย่างรุนแรง ยิงปืนฉีดน้ำใส่กัน ฝรั่งมังค่าเล่นน้ำกันสนุกสนาน จนบดบังความดีงามและละเลยวัตถุประสงค์หลักที่สำคัญของประเพณีดั้งเดิมไปเกือบหมด แทนที่จะชูจุดเด่นด้านวัฒนธรรม ส่งเสริมและอนุรักษ์ประเพณีดั้งเดิมซึ่งสืบทอดกันมาจากคนรุ่นก่อน ประชาสัมพันธ์ให้ความรู้แก่ผู้คนที่มาร่วมงานเทศกาลให้รู้จักเล่นสงกรานต์ตามแบบอย่างที่ดีงาม สอนให้เขาปรับตัวเข้ากับเรา ไม่ใช่ปรับรูปแบบของเราเองเพื่อเอาใจนักท่องเที่ยว สิ่งเหล่านี้ต่างหากที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่มีเสน่ห์ดึงดูดให้ผู้คนมาเยี่ยมเยือน และไม่มีชาติใดสามารถลอกเลียนแบบได้
เชียงใหม่เป็นเมืองเก่าแก่ มีวัดวาอารามมากมายทุกหัวระแหง ผมยืนยันว่ามีมากและสวยงามกว่าหลวงพระบาง แต่นักท่องเที่ยวรวมทั้งคนที่อยู่เองกลับทำลายความงดงามของดีที่มีอยู่ด้วยการสร้าง โรงแรม เกสต์เฮาส์ คาเฟ่ บาร์ คาราโอเกะ ผุดขึ้นมากมายจนดูเกะกะรุงรัง แถมยังเอาสิ่งแปลกปลอมอย่างไนท์ซาฟารี หมีแพนด้า อควาเรี่ยม เข้ามาชูเป็นจุดขายเพื่อดึงดูดเงินจากนักท่องเที่ยว ของดีที่มีอยู่แล้วกลับไม่นำมาใช้
ถ้าวันนี้สงกรานต์ที่ตรอกข้าวสารหรือสงกรานต์ยุคใหม่ของบุรีรัมย์เขาจะดังกว่า ก็อย่าไปโทษใครเลย อีกไม่ช้าก็คงต้องเตรียมกอดคอกันตาย นักท่องเที่ยวคงหนีไปลาว พม่า กันหมด
