ASTVผู้จัดการออนไลน์--วันที่ 4 มิ.ย. 2014 คือวาระครบรอบ 25 ปี กรณีชุมนุมประท้วงเรียกร้องประชาธิปไตย ณ จัตุรัสเทียนอันเหมินในกรุงปักกิ่ง โดยกลุ่มนักศึกษาและประชาชนนับแสน ที่จบลงด้วยความพ่ายแพ้ของการประท้วงหลังจากที่รัฐบาลนำกองกำลังทหารเข้าปราบปรามอย่างนองเลือด ทั้งนี้ “เทียนอันเหมิน” หมายถึง ประตู “สันติสุขแห่งสรวงสรรค์”
ก่อนเกิดเหตุฯ....มีกระแสความไม่พอใจในกลุ่มประชาชน ต่างคับข้องใจต่อราคาอาหารมีแต่พุ่งขึ้นๆ ขณะที่สังคมชาชินกับคอรัปชั่น กลุ่มที่มีเส้นสายในพรรคคอมมิวนิสต์และรัฐบาล ก็กอบโกยผลประโยชน์จาก “นโยบายการปฏิรูปเศรษฐกิจและเปิดประเทศ”
ขณะที่ผู้นำจีนมองสถานการณ์โลกคอมมิวนิสต์ที่ถดถอยอย่างวิตกจริตยิ่ง พี่เบิ้มสหภาพโซเวียตประกาศคำมั่นถอนทหารออกจากยุโรปตะวันออก ในฮังการี พรรคคอมมิวนิสต์ก็เสนอระบบการเมืองแบบหลายพรรค ในโปแลนด์ สหภาพแรงงานโซลิดาลิตี้ ที่ได้รับการรับรองทางกฎหมาย หันมาเจรจากับรัฐบาล ซึ่งนำไปสู่การเลือกตั้งและจัดตั้งรัฐบาลที่ไม่ใช่คอมมิวนิสต์ แลตเวีย, ลิธัวเนีย และแอสโทเนีย ประกาศเป็นอิสระจากสหภาพโซเวียต
แต่ในจีน ที่มีผู้นำสูงสุดคือ เติ้ง เสี่ยวผิง ลั่นจะไม่นั่งอยู่เฉยๆ เติ้งเห็นความเชื่อมโยงระหว่างเหตุการณ์ต่างๆในจีนและต่างประเทศ แล้วก็ตัดสินใจหยุดสิ่งที่เรียกว่า “การลุกฮือที่เป็นปฏิกิริยาต่อการปฏิวัติ” ไม่ว่าจะต้องจ่ายราคาเป็นเลือดเนื้อและชีวิตเท่าไหร่ก็ตาม
วันที่ 4 มิถุนายน ค.ศ. 1989 (2532) สำหรับ“ชาวจีนกลุ่มหนึ่ง” คือ เหตุการณ์นองเลือดจากเหตุที่รัฐบาลส่งกองกำลังทหาร ขบวนรถถัง เข้าปราบปรามอย่างเด็ดขาด ยิงใส่กลุ่มนักศึกษา และพลเรือน เพื่อสลายการชุมนุมเรียกร้องประชาธิปไตยของนักศึกษาประชาชน ผลของการปราบปราม มีผู้เสียชีวิตหลายร้อยคน บาดเจ็บนับพันๆ
เมื่อสิ้นผู้นำการปฏิรูปการเมือง หู เย่าปัง จุดชนวนการเคลื่อนไหวนักศึกษา
การประกาศอดีตเลขาธิการพรรคคอมมิวนิสต์ หู เย่าปัง ถึงแก่กรรมด้วยโรคหัวใจล้มเหลวเมื่อวันที่ 15 เม.ย. 1989 เป็นข่าวช็อกคนจำนวนมาก และได้เร่งความเคลื่อนไหวของนักศึกษา
“สำหรับพวกเรา สวรรค์พังทลายเสียแล้ว” อู๋ จยาเซียง ที่ปรึกษาอาวุโสคณะกรรมการกลางพรรคคอมมิวนิสต์จีนในเวลานั้น กล่าวเมื่อได้รับรายงานการเสียชีวิตของหู เย่าปัง ผู้นำที่เป็นเสาหลักผลักดันการปฏิรูปการเมือง
ปณิธานอันแรงกล้า...
โจว เฟิ่งซัว วัย 21 ปี นักศึกษามหาวิทยาลัยชิงหวา คิดว่าเขากำลังเข้าร่วมขบวนเพื่อสร้างอนาคตที่เรืองรองของประเทศชาติ “ทุกคนกำลังแสวงหาความคิดใหม่ๆ ความรู้ใหม่ๆ มันน่าตื่นเต้นมากที่ได้เรียนรู้และถกเถียง การเปลี่ยนแปลงชีวิตเพื่ออนาคตที่ดีกว่านี้” โจว ให้สัมภาษณ์ทางโทรศัพท์จากออสติน เท็กซัส ก่อนวันครบรอบ 25 ปี กรณีนองเลือดเทียนอันเหมิน
ขบวนเรียกร้องประชาธิปไตยนับวันยิ่งขยายใหญ่ มหาชนมากกว่า 100,000 คน หลั่งไหลออกมายังท้องถนนในกรุงปักกิ่ง ด้วยความวิตกกังวลเกี่ยวกับปราบปราม หลายคนเขียนจดหมายสั่งเสียไว้ ในวันที่ 30 เม.ย. 1989 70 เปอร์เซ็นต์ของกลุ่มนักศึกษา 130,000 คน พร้อมใจกันหยุดเรียน
การเรียกร้องครั้งสุดท้าย
วันที่ 17 พ.ค.1989 ผู้นำสูงสุดเติ้ง เสี่ยวผิง พบปะพูดคุยกับผู้นำนักศึกษาที่บ้านของเขา จากการเปิดเผยของหลายแหล่งข่าวระบุเป็นการพูดคุยเพื่อยุติการเคลื่อนไหวของนักศึกษา เจ้า จื่อหยัง เลขาธิการพรรคฯ เรียกร้องด้วยท่าทีออมชอม อ้างอิงจากผู้เขียนอัตชีวประวัติของ เติ้ง เสี่ยวผิง Ezra Vogel ระบุเติ้งได้สรุปว่ากำลังตำรวจในปักกิ่ง ไม่เพียงพอสำหรับการรักษาความสงบจึงสั่งการให้กองทัพเข้ามาช่วยฯ นายกฯหลี่ เผิง และรองนายกฯ เหยา อี้หลิน สนับสนุนความคิดของเติ้งในทันที
เช้าตรู่ของวันที่ 19 พ.ค. เจ้า จื่อหยัง ที่เต็มไปด้วยความเหนื่อยอ่อนล้า มายังจัตุรัสเทียนอันเหมิน “พวกเรามาสายไปเสียแล้ว” ผู้นำเจ้าพูดกับกลุ่มนักศึกษาท่ามกลางเสียตระโกนร้องประชาธิปไตย เจ้าขอให้นักศึกษาหยุดการประท้วงอดอาหาร ในวันนั้นคือวันสุดท้ายที่เขาปรากฏตัวในสาธารณชน หลังจากนั้นก็ถูกกักบริเวณในบ้านพัก ไม่มีใครได้เห็นเขาอีก
วันเดียวกัน 22.00 น. นายกฯหลี่ เผิง ประกาศกฎอัยการศึกในเมือง และประกาศผ่านโทรทัศน์“สาธารณรัฐประชาชนจีนกำลังเผชิญกับภัยคุกคามใหญ่หลวงต่ออนาคตและชะตากรรมของประเทศ” แผนการรั่วไหลออกมาโดยเจ้าหน้ารัฐบาลที่มีจิตใจเมตตาสงสารในตอนบ่าย และนักศึกษาก็ได้ยุติการอดอาหารประท้วง
กองทัพติดอาวุธเคลื่อนเข้ามาหลังวันประกาศกฎอัยการศึก แต่ถูกสกัดด้วยฝูงชนผู้ประท้วง “ประชาชนนอนบนถนนเพื่อหยุดทหาร” ผู้นำนักศึกษา โจว กล่าว “หลายๆคนนำครอบครัวและลูกที่ยังอยู่ในวัยเด็กมาชุมนุมด้วยเพื่อแสดงการประท้วงอย่างสันติ”
เจ้าจื่อหยังเขียนในบันทึกความทรงจำของเขาเอง ว่า ผู้นำเติ้งตัดสินใจประชุมในวันที่ 20 พ.ค. หลังประกาศกฎอัยการศึกษา ปลดเจ้า จื่อหยัง จากตำแหน่งเลขาธิการใหญ่พรรคฯ ผู้นำหัวปฏิรูปกล่าวว่าเขารู้สึกโดดเดี่ยวในทันที
แล้วเกิดอะไรขึ้น…
นักศึกษาคนหนึ่ง ฟาง เจิ้ง วัย 22 ปี จากมหาวิทยาลัยการกีฬาปักกิ่ง เป็นกลุ่มสุดท้ายที่ออกจากเทียนอันเหมิน เขาเดินไปตามถนนฉางอัน ชื่อถนนที่หมายถึง “สันติภาพนิรันดร” จากจัตุรัสเทียนอันเหมินไปยังมหาวิทยาลัย เมื่อขบวนรถถังแล่นตรงมายังกลุ่มนักศึกษา เขานึกย้อนหลัง “พวกเขายึดจัตุรัสฯ จนถึงทุกวันนี้ ผมก็ไม่รู้ว่าทำไมพวกเขาพุ่งเป้ามาที่พวกเรา”
เด็กสาวคนหนึ่งเดินด้วยอาการใกล้หมดสติอยู่รอมร่อ เขาเข้าไปผลักเธอไปยังรั้วเหล็ก ให้พ้นทางขบวนรถถัง ล้อรถถังเหยียบร่างเขา เขาตื่นขึ้นในวันรุ่งขึ้นที่โรงพยาบาล ขาทั้งสองข้างขาดหายไป “ต่อมา เราก็รู้ว่ามีคน 9 คน ถูกรถถังเหยียบตาย และอีก 5 คน บาดเจ็บ” ฟางยังคงยึดอาชีพในแวดวงกีฬา เป็นนักกีฬาบนรถเข็นหลังเหตุการณ์ปราบปรามฯ และย้ายมาอยู่ที่สหรัฐฯเมื่อปี 2009
ประจักษ์พยานในเหตุการณ์ปราบปรามฯวันที่ 4 มิ.ย. นายหลี่ และภรรยา ได้รู้ว่าสาวใช้ของเพื่อนบ้านถูกสังหารเมื่อคืน...บนถนนฉางอัน พวกเขาเห็นรถถังถูกจอดทิ้งไว้ ก็ปีนขึ้นไปดูขบวนรถถัง “พวกเขาไม่ได้แล่นเข้าไปในจัตุรัสเทียนอันเหมิน รถหุ้มเกราะนับสิบๆคันถูกทิ้งไว้” หลี่กล่าว และว่าเขาเห็นทหารบางกลุ่มปฏิเสธเดินหน้าต่อไปยังจัตุรัสอีก “หลายคนขว้างปืนไรเฟิลของตนทิ้งลงไปในคลอง...ทหารหลายคนก็ไม่ได้เข้าร่วมปฏิบัติการปราบปรามฯ”
แต่ทหารอีกนับพันทำ เสียงปืนดังก้องเมืองหลวงเป็นเวลาหลายวัน ในวันที่ 4 มิ.ย. หนังสือพิมพ์กองทัพ PLA Daily ประกาศว่า “การจลาจลของกลุ่มปฏิกิริยาการปฏิวัติครั้งร้ายแรง”
ห้าวันต่อมา เติ้ง เสี่ยวเผิงก็ปรากฏต่อสาธารณชน แถลงผ่านโทรทัศน์ เรียกความเคลื่อนไหวประชาธิปไตยว่า “พายุการเมือง” ที่จะต้องหยุดยั้งเพื่อเสถียรภาพระยะยาว
ผู้อดอดอาหารประท้วง นาย หลิว เสี่ยวปัว เป็นคนแรกที่ถูกจับกุมตัวหลังการปราบปรามฯ หลังถูกทางการควบคุมตัวไว้ 19 เดือน จึงได้ระบุความผิดเขา “ผู้ยุแหย่และโฆษณาชวนเชื่อปฏิกิริยาต่อต้านการปฏิวัติ” แต่ก็มิได้บังคับใช้คำพิพากษาลงโทษหลิว เนื่องจากคุณูปการของเขาที่ช่วยยุติการเผชิญหน้าที่เทียนอันเหมินอย่างสันติ ปัจจุบัน หลิว เสี่ยวปัว อยู่ระหว่างต้องโทษจำคุก 11 ปี ในความผิด “ยุแหย่การบ่อนทำลายอำนาจรัฐ” โดยการริเริ่มแถลงการณ์บัญญัติ 08 (Charter 08) ซึ่งมีเนื้อหาย้ำเสียงเรียกร้องประชาธิปไตยของนักศึกษา และเสรีภาพการพูด-แสดงความเห็นจากปี 1989 หลิวได้รับรางวัลโนเบลสันติภาพในปี 2010
มรดกเทียนอันเหมิน
หม่า เส้าฟาง บอกว่าเขาเป็นกลุ่มนักศึกษากลุ่มสุดท้ายที่ออกจากเทียนอันเหมิน เขาอยู่จนกระทั่งตะวันฉายแสงในรุ่งเช้าวันที่ 4 มิ.ย. ท่ามกลางเสียงปืนดัง ระหว่างทางที่เดินกลับไปยังสถาบันศึกษาภาพยนตร์ปักกิ่ง ผ่านกำแพงเมืองเก่า “เต๋อเซิ่งเหมิน” (ประตูชัยแห่งคุณธรรม) เห็นศพเด็ก 9 ขวบ อยู่บนเกวียน
ทางการประกาศรายชื่อผู้นำนักศึกษา 21 คน ในบัญชี “ผู้ที่ทางการต้องการตัวมากที่สุด” ชื่อหม่าอยู่ในลำดับที่ 10 สื่อทางการรายงานว่าภายในหนึ่งสัปดาห์ ประชาชนอย่างน้อย 400 คน ถูกจับกุม สถานีโทรทัศน์กลางฯ ออกอากาศภาพทหารจ่อปืนคุมตัวผู้ถูกจับ และนายกฯหลี่ เผิง สรรเสริญกองกำลังทหาร
หลังเหตุการณ์ปราบปรามฯที่เทียนอันเหมิน เจ้า จื่อหยัง ก็ถูกกักบริเวณในบ้านพักกระทั่งวันสุดท้ายของชีวิตปี 2005
ตัวเลขผู้เสียชีวิตมีหลายชุด ตามแหล่งข่าวต่างๆ อาทิ....
แถลงการณ์ของคณะมุขมนตรี ระบุ (6 มิ.ย. 1989) จำนวนผู้เสียชีวิต น้อยกว่า 300 คน รวมนักศึกษามหาวิทยาลัยในกรุงปักกิ่ง 23 คน ส่วนผู้บาดเจ็บ ได้แก่ ทหาร 5,000 นาย, พลเรือน 2,000 คน
สหภาพนักศึกษาอิสระแห่งปักกิ่ง (Beijing Independent Student Union) ระบุ(5 มิ.ย. 1989) มีผู้เสียชีวิต 4,000 คน โดยไม่ระบุจำนวนผู้บาดเจ็บ
สำนักข่าว เอพี ระบุ (5 มิ.ย.1989) ผู้เสียชีวิตอย่างน้อย 500 คน โดยไม่ระบุจำนวนผู้บาดเจ็บ
สื่อฮ่องกง เซาท์ ไชน่า มอร์นิ่งโพสต์ ระบุ (6 มิ.ย.1989)ผู้เสียชีวิต 1,400 คน, บาดเจ็บ 10,000 คน
ยุคการแห่งการถกเถียงจบเห่ลง...
....25 ปี ต่อมา...
สี จิ้นผิง ก็เหมือนกับเติ้งเมื่อ 25 ปีที่แล้ว หมกมุ่นการอยู่รอดของพรรคฯ ทำทุกอย่างเพื่อประกันอำนาจพรรคฯ
ในทศวรรษ 1980 พรรคฯเสนอข้อต่อรอง คือ “ความมั่งคั่ง ไม่ใช่การปฏิรูปการเมือง”และพรรคฯก็ทำได้...ในปี 1989 จีดีพีต่อหัวประชากร เท่ากับเพียง 400 เหรียญสหรัฐฯ/ปี เมื่อปีที่แล้วเพิ่มเป็นเกือบ 17 เท่า เท่ากับ 6,800 เหรียญสหรัฐฯ
พรรคฯยังได้โหมกระพือกระแสชาตินิยม ภายใต้คำขวัญ “ความฝันจีน” “รักประเทศ เท่ากับ รักพรรคฯ”
ทว่า ในอีกด้านหนึ่ง สิ่งที่พรรคฯยังทำได้คะแนนได้ไม่ดีนัก โดยช่วงไม่กี่เดือนมานี้ มีการจับกุมตัวกลุ่มเรียกร้องการเปิดเผยทรัพย์สินของเจ้าหน้าที่
บัณฑิตยสภาด้านสังคมศาสตร์แห่งจีน รายงานว่า เจ้าหน้าที่กว่า 18,000 คน หลบหนีออกนอกประเทศระหว่างปี 1995-2008 พร้อมนำทรัพย์สินออกไปด้วย รวมทั้งสิ้น 145,000 ล้านเหรียญสหรัฐ ในเมื่อกลุ่มเจ้าหน้าที่ก็ยังไม่เชื่อมั่นในอนาคตของประเทศ แล้วประชาชนทั่วไปจะคิดอย่างไรล่ะ?
และทำไม ส่วนใหญ่ของนักทุ่มพนันมือเติบในคาสิโนทั่วโลก มาจากประเทศจีน? เงินที่เขานำมาเสี่ยงการพนันนั้นเป็นของใคร?
แปลเรียบเรียงจากคอลัมน์พิเศษ รำลึก 25 ปี เหตุการณ์เรียกร้องประชาธิปไตยที่จัตุรัสเทียนอันเหมิน เดือนมิถุนายน 1989
จัดทำโดยเซาท์ ไชน่า มอร์นิ่ง โพสต์ Voices from Tiananmen: Eyewitnesses look back to the spring of 1989 และรายงานความคิดเห็น Post June 4, the party has thrived, but so has corruption โดย Frank Ching นักเขียนและนักแสดงความคิดเห็นในฮ่องกง
