เธอคือสัญลักษณ์ของการต่อสู้เพื่อสิทธิเสรีภาพมานานหลายทศวรรษ บาปซ้ำกรรมซัดที่เจ้าของรางวัลโนเบลสันติภาพ ปี 1991 อย่าง อองซานซูจี เพิ่งได้รับอิสรภาพจากการเป็นนักโทษในบ้านของตัวเองนานหลายสิบปีอยู่ได้เพียงไม่นาน ชีวิตก็ต้องวนกลับเข้าอีหรอบเดิม หลังจากทหารเมียนมาเข้ามาทำการรัฐประหาร จับเธอและผู้นำพรรคสันนิบาตแห่งชาติเพื่อประชาธิปไตย (เอ็นแอลดี) ขังไว้ในบ้านอีกครั้ง
ก่อนหน้านี้ อองซานซูจี ถูกขังให้อยู่แต่ในบ้านของตัวเองนานถึง 15 ปี (ระหว่าง ปี 1989-2010) โดยความพยายามในการต่อสู้เพื่อให้ชาวเมียนมาได้รับประชาธิปไตยอย่างไม่ใช้ความรุนแรง ทำให้เธอกลายเป็นสัญลักษณ์ของการต่อสู้เพื่อสิทธิเสรีภาพ และเป็นวีรสตรีที่ก้าวข้ามความกลัวออกมาท้าทายอำนาจที่กดขี่
หลังจากผู้นำทหารยอมลงจากอำนาจ และเปิดให้มีการเลือกตั้งปี 2015 ทุกคนก็คาดว่า อองซานซูจี ซึ่งเป็นผู้นำพรรคเอ็นแอลดีที่ชนะการเลือกตั้งจะได้ขึ้นเป็นประธานาธิบดีหญิงคนแรกของเมียนมา ทว่า รัฐธรรมนูญของเมียนมาไม่อนุญาตให้บุคคลที่สมรสและมีบุตรเป็นชาวต่างชาติ เป็นผู้นำประเทศ
แม้จะไม่ได้นั่งตำแหน่งผู้นำสูงสุด แต่ทั่วโลกต่างก็รู้ดีว่าเธอคือผู้นำเมียนมาตัวจริงเสียงจริง ปฏิเสธไม่ได้ว่า ดีเอ็นเอความเป็นผู้นำสืบทอดมาทางสายเลือด อองซานซูจี หรือบุตรสาวของฮีโร่นักสู้ นายพลอองซาน ที่ในอดีตเคยต่อสู้เพื่อเรียกร้องอิสรภาพจากการปกครองของเครือจักรภพ จนถูกลอบสังหารตอนอองซานซูจีอายุเพียง 2 ขวบ
อองซานซูจี ย้ายตามแม่ ดอว์ขิ่นจี ที่ไปเป็นทูตเมียนมาในอินเดีย ตอนอายุ 15 หลังจากนั้น 4 ปี เธอก็ไปศึกษาต่อที่มหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ด ในสหราชอาณาจักร โดยเลือกเรียนสาขาปรัชญา การเมือง และเศรษฐศาสตร์ ซึ่งที่นั่นเธอได้เจอกับสามี ไมเคิล อาริส
อองซานซูจี ใช้ชีวิตคู่อย่างเรียบง่าย หลังย้ายไปอยู่ที่ญี่ปุ่นและภูฏาน แล้วกลับมาปักหลักในอังกฤษ เลี้ยงลูกชาย 2 คน คือ อเล็กซานเดอร์ และคิม - การกลับบ้านเกิดที่เมียนมายังไม่เคยอยู่ในหัวสมองของเธอแม้แต่น้อย
ซูจี กลับเมียนมาเพื่อมาเยี่ยมแม่ที่ป่วยในปี 1988 เป็นขณะที่อุณหภูมิการเมืองในเมียนมากำลังเข้มข้น นักศึกษา ผู้ใช้แรงงาน รวมทั้งพระสงฆ์ ต่างออกมาเดินขบวนประท้วงเพื่อเรียกร้องประชาธิปไตยจากรัฐบาลเผด็จการ
“ฉันคงไม่ได้ชื่อว่าเป็นลูกพ่อ ถ้าทำนิ่งเฉย ไม่ยินดียินร้ายกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น” ลูกสาวนายพลอองซาน ขึ้นพูดต่อหน้าประชาชน ตอนที่โดดเข้ามาเป็นผู้นำในการประท้วงต่อต้านอำนาจของนายพลเนวิน
อองซานซูจี ต่อสู้ตามแนวทางของมาร์ติน ลูเทอร์ คิง และมหาตมะคานธี จัดขบวนเรียกร้องประชาธิปไตยโดยไม่ใช้ความรุนแรง ทว่า การแสดงออกซึ่งสิทธิเสรีภาพกลับถูกรัฐบาลเผด็จการเมียนมาตอบโต้ด้วยกำลังทหาร
หลังถูกกวาดล้างด้วยความรุนแรง ซูจี ก็ถูกกักบริเวณให้อยู่แต่ในบ้านของตัวเอง แม้รัฐบาลทหารจะสร้างภาพให้มีการเลือกตั้งทั่วไปในอีก 2 ปีต่อมา และพรรคเอ็นแอลดีก็ได้ชัยชนะในการเลือกตั้ง พวกเขากลับไม่ถ่ายโอน ยังคงยึดอำนาจการปกครองไว้ดังเดิม
ผู้นำพรรคเอ็นแอลดี ถูกกักบริเวณอยู่ในบ้านต่อไปอีก 6 ปี ก่อนจะถูกปล่อยตัวออกมาในปี 1995 โดยมีข้อแม้ว่า ห้ามเดินทางออกจากกรุงย่างกุ้ง ต่อมาอีก 5 ปี เธอก็ถูกกักบริเวณอีกครั้ง เมื่อพยายามจะเดินทางไปยังเมืองมัณฑะเลย์ คราวนี้ติดคุกบ้านต่อไปอีก 2 ปี ก่อนจะถูกปล่อยออกมาแบบไร้ข้อแม้
รัฐบาลทหารยังตามมาเป็นเจ้ากรรมนายเวร ซูจี ถูกจับอีกครั้ง คราวนี้เธอโดนขังคุกจากเหตุปะทะกันระหว่างผู้สนับสนุนพรรคเอ็นแอลดี กับม็อบฝ่ายรัฐบาล แต่อยู่ในคุกได้ไม่นานก็ถูกจับมากักบริเวณที่บ้านเหมือนเดิม โชคดีที่ครั้งนี้เธอยังได้รับอนุญาตให้พบปะกับสมาชิกพรรคฯ และนักการทูตบางคนได้
ก่อนหน้านี้ไม่นาน สามีของเธอป่วยหนักด้วยโรคมะเร็ง รัฐบาลทหารอนุญาตให้เธอเดินทางไปเยี่ยมที่อังกฤษได้ แต่ซูจีเกรงว่าหากไปแล้วจะไม่อาจกลับบ้านเกิดได้อีก จึงต้องยอมตัดใจทิ้งชีวิตส่วนตัวไป--ไมเคิล อาริส เสียชีวิตในปี 1999
เมียนมาจัดการเลือกตั้งทั่วไปในปี 2010 แต่อองซานซูจีไม่ได้มีส่วนร่วม เพราะเธอถูกปล่อยตัวหลังจากวันเลือกตั้ง 6 วัน รัฐบาลใหม่ดูมีวี่แววจริงใจกับการปฏิรูปประเทศสู่ความเป็นประชาธิปไตย แน่นอนว่าเธอและพรรคเอ็นแอลดีเข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการปฏิรูปการเมืองทันที
พรรคสันนิบาตแห่งชาติเพื่อประชาธิปไตย ได้เก้าอี้ ส.ส.43 จาก 45 ที่นั่ง ในการเลือกตั้งปี 2012 อองซานซูจี สาบานตนเข้าเป็นสมาชิกสภาเมียนมา และผู้นำฝ่ายค้าน และเดือนพฤษภาคมปีถัดมา เธอได้เดินทางออกนอกประเทศครั้งแรกในรอบ 24 ปี
หลังจากที่ได้เป็นรัฐบาลในปี 2015 อองซานซูจี และพรรคเอ็นแอลดี ก็เผชิญกับคำวิจารณ์จากสื่อมวลชนและนักเคลื่อนไหวทางการเมือง ว่านำเอากฎหมายสมัยอาณานิคมมาใช้ ขณะที่ขั้วอำนาจเก่า อย่างฝ่ายทหารยังคงยึดที่นั่งส่วนใหญ่ในสภา และกุมตำแหน่งรัฐมนตรีสำคัญๆ เอาไว้ โดยเฉพาะกระทรวงที่เกี่ยวกับความมั่นคง และความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ซูจี เคยบรรยายว่า ทหารในสภาของเธอ ‘ไม่ค่อยน่ารัก’ และคาดการณ์กันว่ากระบวนการปฏิรูปประชาธิปไตยน่าจะไม่มีอะไรคืบหน้า
นอกจากนี้ ระหว่างที่พรรคเอ็นแอลดีอยู่ในอำนาจ ปัญหาชนกลุ่มน้อยอย่างโรฮิงญาก็กลายเป็นหนามยอกอกนางฟ้าแห่งประธิปไตย โดยเฉพาะในปี 2017 ที่ชาวโรฮิงญานับร้อยได้อพยพจากบังกลาเทศเข้ามาทางรัฐยะไข่ ทำให้มีการกวาดล้างด้วยความรุนแรง จนรัฐบาลเมียนมาเผชิญกับการฟ้องร้องในศาลโลกกับคดีฆ่าล้างเผ่าพันธุ์
อดีตผู้สนับสนุนซูจีจากนานาชาติ ต่างออกมาเรียกร้องให้เธอสั่งการให้ทหารหยุดข่มขืน สังหาร และฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ชาวโรฮิงญาในทันที ขณะที่ ซูจี กลับออกมาปกป้องทหาร และปฏิเสธเรื่องการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ นอกจากการเป็นสัญลักษณ์แห่งสันติภาพแล้ว คนส่วนใหญ่ยังเห็นว่าในฐานะเมืองพุทธ น่าจะปฏิบัติต่อโรฮิงญาอย่างมีมนุษยธรรมกว่านี้
ทว่า ในสายตาของชาวเมียนมา เธอยังคงเป็นเทพธิดาแห่งประชาธิปไตย คะแนนนิยมของซูจีและพรรคเอ็นแอลดียังคงไม่หมดไป จากผลสำรวจล่าสุดในปี 2020 คะแนนนิยมยังพุ่งขึ้นเป็น 79% จาก 70% ในปี 2019 ผลที่เห็นเป็นรูปธรรมก็คือ การชนะเลือกตั้งอย่างถล่มทลายอีกครั้ง แต่ก็กลายเป็นนางฟ้าประชาธิปไตยที่ตกสวรรค์แบบซ้ำซากด้วยการยึดอำนาจของทหาร
