ก่อนอื่นต้องมาเข้าใจธุรกิจไฮเปอร์มาร์ทก่อน เพื่อนำไปวิเคราะห์ต่อไปว่าจะเข้าข่ายมีอำนาจเหนือตลาดหรือไม่ เพราะหากเหมาเข่งว่าเทสโก้ โลตัสเป็นธุรกิจค้าปลีก ก็จะครอบคลุมขอบเขตที่กว้างมากจนไม่มีใครสามารถมาลงทุนได้ ทั้งนี้ เทสโก้ โลตัส ให้บริการลูกค้ากว่า 15 ล้านคนต่อสัปดาห์ ผ่านทั้งช่องทางที่เป็นสาขาและออนไลน์ โดยมีสาขาประมาณ 2,000 แห่งทั่วประเทศ ภายใต้ 5 รูปแบบร้านค้า ได้แก่ เอ็กซ์ตรา ไฮเปอร์มาร์เกต ดีพาร์ตเมนต์สโตร์ ตลาด และเอ็กซ์เพรส เพื่อตอบสนองไลฟ์สไตล์ที่แตกต่างกันของลูกค้า ทำให้เกิดความซับซ้อนต่อการพิจารณาประเด็นเรื่องผูกขาดและอำนาจเหนือตลาด ซึ่งทำให้เห็นว่า หากวิเคราะห์ตลาดตามรูปแบบแล้วนั้น เจ้าสัวทั้ง 3 รายที่มีข่าวว่าจะซื้อกิจการเทสโก้ โลตัส ในประเทศไทย ยังพอมีช่องทางในการเข้าซื้อกิจการ และรอดพ้นจากปัญหาเรื่องการแข่งขันทางการค้า ดังนั้น ต้องมาเข้าใจความแตกต่างของแต่ละรูปแบบของร้านค้า เพื่อนำมาวิเคราะห์ว่าหากมีการซื้อขายแล้วจะส่งผลให้ตลาดรูปแบบนั้นๆ เกิดการมีอำนาจเหนือตลาดหรือไม่
รูปแบบที่ 1 : ไฮเปอร์มาร์เกต ซึ่งกลุ่มนี้เอง ใครที่ทำธุรกิจประเภทเดียวกันก็จะเสี่ยงต่อการเข้าข่ายอำนาจเหนือตลาด เช่น ถ้าตกไปอยู่ในกลุ่มไทยเบฟ จะได้ครอบครองตลาดไฮเปอร์มาร์เกตอย่างเบ็ดเสร็จ และอาจเสี่ยงต่อการผูกขาด และการมีอำนาจเหนือตลาด เพราะเป็นเจ้าของบิ๊กซีอยู่แล้ว ถ้าได้ เทสโก้ โลตัส ไปอีก ตลาดนี้ก็จะถูกผูกขาดโดยกลุ่มนี้โดยสมบูรณ์ มูลค่ายอดขายค้าปลีกของกลุ่มนี้จะขึ้นไปเป็น 3.3 แสนล้านบาท โดยเมื่อรวมกับบิ๊กซีมีซูเปอร์สโตร์ 1,379 สาขา ใน 3 รูปแบบ คือ ไฮเปอร์มาร์เกต บิ๊กซีมาร์เกต และมินิบิ๊กซี ซึ่งถือได้ว่ามีตลาดเดียวกับเทสโก้ โลตัส และจะมีส่วนแบ่งตลาดที่เสี่ยงต่อการเข้าข่ายการมีอำนาจเหนือตลาดทันที
ในขณะที่ถ้าตกไปอยู่ในกลุ่มเซ็นทรัล กลุ่มเซ็นทรัลจะได้ครอบครองตลาดค้าปลีกทั้งในห้างสรรพสินค้า (เซ็นทรัล) ซูเปอร์มาร์เกต (ท็อปส์) และไฮเปอร์มาร์เกต (เทสโก้ โลตัส) มูลค่ายอดขายค้าปลีกของกลุ่มเซ็นทรัลจะขึ้นไปเป็น 4 แสนล้านบาท แต่ถ้าเซ็นทรัลเลือกบริษัท CPN ที่เป็นบริษัทที่ไม่เข้าข่ายไฮเปอร์มาร์ท ก็อาจเข้าซื้อได้โดยไม่มีปัญหา
กลุ่มสุดท้ายคือกลุ่มซีพี ซึ่งก่อนหน้าวิกฤตต้มยำกุ้งก็เป็นเจ้าของโลตัสอยู่แล้ว ก่อนขายกิจการให้กับเทสโก้ ทำให้ตลาดของไฮเปอร์มาร์ทไม่ซ้ำกับธุรกิจที่มีอยู่ โดยหากพิจารณาแม็คโครก็เป็นธุรกิจ Cash and Carry ที่เน้นค้าส่ง ก็จะไม่เข้าข่ายในกลุ่มของไฮเปอร์มาร์ท ทำให้ยังพอมีโอกาสที่จะเข้ามาลงทุน
รูปแบบที่ 2 : ดีพาร์ตเมนต์สโตร์ ซึ่งรูปแบบนี้กลุ่มเซ็นทรัลมีส่วนของ Central Retail ที่ประกอบด้วย Robinson และ Tops ที่ดูจะทับซ้อน เป็นตลาดเดียวกันกับเทสโก้ โลตัส ในส่วนดีพาร์ตเมนต์สโตร์ ถึงแม้ว่าเซ็นทรัลจะมีกลุ่มที่พัฒนาตัวห้างสรรพสินค้าเซ็นทรัลรูปแบบต่างๆ ที่ถือว่าไม่ตรงกับเทสโก้ซะทีเดียว ในขณะที่บิ๊กซีมีส่วนที่ดำเนินการด้านดีพาร์ตเมนต์สโตร์ชัดเจน ทำให้บางส่วนซ้ำซ้อนตลาดกัน
รูปแบบที่ 3 : ร้านสะดวกซื้อ ซึ่งกลุ่มนี้อาจจะซ้ำซ้อนตลาดกับกลุ่ม convenient store ที่ทับซ้อนกับ Tesco Lotus Express ส่วนเจ้าสัวเจริญมี Mini Big C ที่เข้าข่าย และทางซีพีมี 7-Eleven ที่เข้าข่ายซ้ำซ้อน หากควบรวมจะทำให้ส่วนแบ่งตลาดเสี่ยงต่อการเข้าข่าย
การขายกิจการของเทสโก้ โลตัสในครั้งนี้ผู้ขายจึงต้องชัดเจนเพื่อให้ผู้ซื้อสบายใจ การบังคับใช้กฎหมายต้องชัดเจนแต่แรก เพราะการแบ่งประเภทกิจการส่งผลต่อตลาดคนละกลุ่มกัน ดังนั้น เมื่อต้องพิจารณาถึงเรื่องอำนาจเหนือตลาด ต้องระบุชัดเจนว่าตลาดกลุ่มใด จะมองภาพรวมเป็นธุรกิจค้าปลีกทั้งหมดไม่ได้ เพราะมิเช่นนั้นคงไม่มีผู้ประกอบการใดที่สามารถเข้าซื้อกิจการเทสโก้ โลตัสได้ หากมองเป็นรายบริษัท หรือรายธุรกิจแล้ว ทั้ง 3 กลุ่มก็ยังมีโอกาสในการลงทุน เพื่อไม่เข้าข่ายการมีอำนาจเหนือตลาด ทำให้สามารถลงทุนได้ อยู่ที่จะนำบริษัทใดมาลงทุน
ทั้งนี้ แนวปฏิบัติในการควบรวมกิจการได้กำหนดไว้ 2 แนวทางด้วยกัน คือ
1) เมื่อมีการรวมธุรกิจแล้วอาจก่อให้เกิดการผูกขาดหรือเป็นผู้ประกอบธุรกิจซึ่งมีอํานาจเหนือตลาด ในประเด็นนี้หมายถึงมีส่วนแบ่งตลาดเกินร้อยละ 50 และมียอดเงินขายตั้งแต่ 1,000 ล้านบาทขึ้นไป หรือเป็นผู้ประกอบธุรกิจ 3 รายแรกในตลาด มีส่วนแบ่งตลาดรวมกันเกินร้อยละ 75 ก็ต้องขออนุญาตจากคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า (กขค.) ก่อน และต้องได้รับการอนุญาตจึงจะรวมธุรกิจได้
2) เมื่อมีการรวมธุรกิจแล้วอาจก่อให้เกิดการแข่งขันลดลงอย่างมีนัยสําคัญ ต้องแจ้งให้ กขค.ทราบภายใน 7 วันนับแต่วันที่รวมธุรกิจ โดย กขค.ได้กําหนดหลักเกณฑ์ไว้ว่า เป็นการรวมธุรกิจที่มียอดเงินขายในตลาดตั้งแต่ 1,000 ล้านบาทขึ้นไป และไม่ก่อให้เกิดการผูกขาดหรือเป็นผู้ประกอบธุรกิจซึ่งมีอํานาจเหนือตลาด
