ประธานศาลผู้ชนะเลือกตั้ง ปธน.อิหร่าน ประวัติพัวพันประหารหมู่-ถูกคว่ำบาตร

เอพี - อิบราฮิม ไรซี ประธานศาลฎีกาสายอนุรักษนิยมสุดขั้ว กวาดชัยชนะราบคาบในศึกเลือกตั้งประธานาธิบดีอิหร่าน หลังจากคู่แข่งที่มีภาษีที่สุดทั้งหมดถูกตัดสิทธิจากการเลือกตั้ง นอกจากนั้น ยังพบว่ามีประชาชนออกไปใช้สิทธิต่ำสุดในประวัติศาสตร์ และไรซี ยังถือเป็นประธานาธิบดีคนแรกของอิหร่านที่ถูกอเมริกาคว่ำบาตรตั้งแต่ยังไม่ทันเข้ารับตำแหน่ง จากการมีส่วนพัวพันกับการประหารนักโทษการเมืองนับพันคนในปี 1988

ชาวอิหร่านมากมายไม่ไปใช้สิทธิเลือกตั้งเมื่อวันเสาร์ (19 มิ.ย.) โดยมีผู้ไปใช้สิทธิเพียง 28.9 ล้านคน จากประชาชนที่มีสิทธิเลือกตั้งทั้งหมดกว่า 59 ล้านคน และในจำนวนผู้ไปใช้สิทธิมี 3.7 ล้านคนที่ทำบัตรเลือกตั้งเสียทั้งโดยบังเอิญหรือเจตนา ซึ่งถือเป็นตัวเลขที่สูงกว่าการเลือกตั้งที่ผ่านๆ มาและบ่งชี้ว่า บางคนไม่ยอมรับผู้สมัครทั้ง 4 คน

สถานีทีวีของทางการฟันธงทันทีว่า เป็นเพราะโควิด-19 ระบาดและการคว่ำบาตรสหรัฐฯ ที่ทำให้คนออกไปเลือกตั้งบางตา แต่นักเคลื่อนไหวชี้ว่า สาเหตุมาจากการที่ประชาชนจำนวนมากไม่พอใจการเลือกตั้งที่มีการควบคุมเข้มงวดและการขึ้นมามีอำนาจของไรซี

แอ็กเนส คาลลามาร์ด เลขาธิการองค์การนิรโทษกรรมสากล วิจารณ์ว่า การที่ไรซีได้ขึ้นเป็นประธานาธิบดีแทนที่จะถูกสอบสวนคดีอาชญากรรมต่อมนุษยชาติจากการสังหาร การบังคับบุคคลให้สูญหายและการทรมาน ถือเป็นเครื่องเตือนใจที่น่ากลัวว่า ผู้ที่ได้รับการละเว้นโทษยังได้อำนาจปกครองสูงสุดในอิหร่าน

นอกจากนั้น คณะกรรมการรัฐธรรมนูญที่อยู่ภายใต้อาลี คามาเนอี ผู้นำสูงสุดของอิหร่าน ยังตัดสิทธิผู้สมัครสายปฏิรูปและผู้สมัครที่สนับสนุนประธานาธิบดีฮัสซัน รูฮานี ที่กำลังจะพ้นตำแหน่ง และเป็นผู้ที่ทำข้อตกลงนิวเคลียร์กับมหาอำนาจโลกเมื่อปี 2015

ทั้งนี้ ผลการเลือกตั้งอย่างเป็นทางการ ไรซีได้คะแนน 17.9 ล้านเสียง หรือเกือบ 62% ของจำนวนบัตรลงคะแนนทั้งหมด 28.9 ล้านใบ และถ้าบัตรเสียเป็นบัตรที่ลงคะแนนให้ผู้สมัครคนใดคนหนึ่ง ผู้สมัครคนนั้นจะกลายเป็นผู้ชนะอันดับ 2 ในทันที

อย่างไรก็ตาม ผู้ได้คะแนนรองจากไรซีคือ โมห์เซน เรซาอี อดีตผู้บัญชาการกองกำลังพิทักษ์การปฏิวัติ 3.4 ล้านคะแนน ตามด้วยอับดลนาสเซอร์ เฮมมาติ อดีตผู้ว่าการแบงก์ชาติที่มีแนวทางสายกลางและถือเป็นตัวตายตัวแทนของรูฮานี ได้ 2.4 ล้านคะแนน ส่วนอันดับ 4 คือ อามีร์ฮอสเซน กาซิซาเดห์ ฮาเชมี ได้ไม่ถึง 1 ล้านคะแนน

ประธานาธิบดีบาชาร์ อัสซาด ของซีเรีย ออกมาแสดงความยินดีต่อชัยชนะของไรซีทันที ทั้งนี้ อิหร่านต้องการให้อัสซาดคงอยู่ในอำนาจท่ามกลางสงครามกลางเมืองในซีเรียที่ยืดเยื้อมานานหนึ่งทศวรรษ

นอกจากนี้ ผู้ที่แสดงความยินดีต่อว่าที่ประธานาธิบดีอิหร่านยังรวมถึงชีค โมฮัมเหม็ด บิน ราชิด อัล มัคตูม ผู้ปกครองดูไบ อีกทั้งยังเป็นรองประธานและนายกรัฐมนตรีสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ (ยูเออี) ที่พยายามลดความตึงเครียดกับอิหร่านนับจากเหตุโจมตีเรือสินค้านอกชายฝั่งในปี 2019 หลายครั้ง ซึ่งกองทัพเรืออเมริกาชี้ว่า เตหะรานอยู่เบื้องหลัง อีกประเทศที่แสดงความยินดีกับไรซีคือโอมาน ที่ทำหน้าที่เป็นผู้เจรจาระหว่างเตหะรานกับตะวันตก

ขณะที่อิสราเอล ศัตรูของอิหร่าน ประณามว่าที่ผู้นำใหม่ของเตหะราน รัฐมนตรีต่างประเทศ ยาอีร์ ลาปิด เรียกไรซีว่า “คนแล่เนื้อแห่งอิหร่าน” เนื่องจากอยู่เบื้องหลังการตายของชาวอิหร่านนับพัน

ส่วนรูฮานีที่เคยวิจารณ์ไรซีตอนที่ลงเลือกตั้งเมื่อปี 2017 ว่า เป็นคนที่รู้จักแค่การประหารและการจำคุกประชาชนนั้น ได้พบและแสดงความยินดีต่อไรซีเมื่อวันเสาร์

ไรซีถือเป็นประธานาธิบดีคนแรกของอิหร่านที่ถูกอเมริกาคว่ำบาตรตั้งแต่ยังไม่เข้ารับตำแหน่ง จากการพัวพันในการประหารนักโทษการเมืองหลายพันคนในปี 1988 และการทำหน้าที่ประธานศาลฎีกาของอิหร่านที่ถือเป็นหนึ่งในประเทศที่สั่งประหารชีวิตมากที่สุดในโลก

กระทรวงต่างประเทศสหรัฐฯ แสดงความหวังว่า จะสามารถเดินหน้าเจรจาเรื่องการจำกัดโครงการนิวเคลียร์ของอิหร่านต่อ ไม่ว่าใครจะขึ้นมาเป็นผู้นำก็ตาม แต่ตั้งข้อสังเกตว่า การที่ชาวอิหร่านออกไปใช้สิทธิน้อยเป็นประวัติการณ์อาจบ่งชี้ว่า คนอิหร่านถูกปฏิเสธสิทธิในการเลือกตั้งผู้นำอย่างเสรีและยุติธรรม

เฮนรี โฮม นักวิเคราะห์ของยูเรเซีย กรุ๊ป ชี้ว่า ความลังเลของไรซีเกี่ยวกับการติดต่อกับต่างชาติจะลดโอกาสที่วอชิงตันจะโน้มน้าวให้เตหะรานยอมเพิ่มการจำกัดโครงการนิวเคลียร์ของตนเอง รวมทั้งลดอิทธิพลในตะวันออกกลาง อย่างน้อยในช่วงสมัยแรกของประธานาธิบดีโจ ไบเดน