คอลัมน์นอกหน้าต่าง: อิหร่านรีบแต่งตั้งผู้ช่วยของ‘โซไลมาเน’ เป็นผบ.หน่วยรบพิเศษ‘คุดส์’คนใหม่

นายพลอิหร่านอีกผู้หนึ่งก้าวออกมาจากเงาเบื้องหลังที่ไม่ค่อยมีใครรู้จัก ขึ้นเป็นผู้นำคนใหม่ของกองกำลังอาวุธ “คุดส์” (Quds) หน่วยรบพิเศษซึ่งรับผิดชอบด้านภายนอกประเทศ รวมทั้งการปฏิบัติงานของกองกำลังตัวแทนต่างๆ ของเตหะรานในตลอดทั่วทั้งตะวันออกกลาง ในจังหวะเวลาเดียวกับที่สาธารณรัฐอิสลามแห่งนี้ประกาศจะ “แก้แค้นอย่างดุเดือดรุนแรง” จากการที่สหรัฐฯลอบสังหาร กาเซ็ม โซไลมาเน (Qasem Soleimane) ผู้บัญชาการ “คุดส์” คนก่อน

หน่วยรบพิเศษ “คุดส์” เป็นส่วนหนึ่งของกองกำลังพิทักษ์การปฏิวัติอิหร่าน (IRGC) ที่มีกำลังพลทั้งสิ้นราว 125,000 คน โดยที่ IRGC มีลักษณะเสมือนเป็นกองทัพอีกกองทัพหนึ่งคู่ขนานไปกับกองทัพอิหร่าน แต่ขึ้นตรงต่อผู้นำสูงสุดของอิหร่าน ซึ่งปัจจุบันคือ อยาตอลเลาะห์ อาลี คอเมเนอี ทั้งนี้ IRGC ยังเป็นผู้ดูแลรับผิดชอบโครงการขีปนาวุธทิ้งตัว (ballistic missile) ของอิหร่าน, มีกองกำลังทางนาวีที่คอยเฝ้าติดตามการเคลื่อนไหวของกองทัพเรือสหรัฐฯในอ่าวเปอร์เซีย, นอกจากนั้นยังมีกองกำลัง “บาซิจ” (Basij) ที่สมาชิกเป็นอาสาสมัครล้วนๆ

เหมือนๆ กับ โซไลมาเน ผบ.คุดส์คนใหม่--นายพล เอสมาอิล กานี (Esmail Ghaani) ที่มีอายุอ่อนกว่าไม่กี่เดือน ก็เคยเผชิญการเข่นฆ่าอย่างนองเลือดเหี้ยมโหดของสงคราม 8 ปีที่อิหร่านรบกับอิรักเมื่อช่วงทศวรรษ 1980 แล้วต่อมาจึงได้เข้าร่วมกองกำลัง “คุดส์” ที่เพิ่งจัดตั้งกันขึ้นมาใหม่ในตอนนั้น

ขณะที่ยังไม่ทราบอะไรกันมากนักเกี่ยวกับกานี ซึ่งปัจจุบันอายุ 62 ปี แต่จากมาตรการแซงก์ชั่นของโลกตะวันตกก็ส่อแสดงให้เห็นว่า เขาอยู่ในตำแหน่งที่มีอำนาจในหน่วยรบพิเศษคุดส์มาอย่างยาวนาน และหนึ่งในการปฏิบัติหน้าที่ตามตำแหน่งใหม่อย่างแรกๆ ของเขา น่าจะเป็นการดูแลการปฏิบัติการแก้แค้นไม่ว่ามันจะเป็นอะไรก็ตามที ซึ่งอิหร่านตั้งใจที่จะดำเนินการเพื่อตอบโต้สหรัฐฯซึ่งใช้การโจมตีทางอากาศสังหาร โซไลมาเน เพื่อนเก่าแก่ยาวนานของเขา ในช่วงเช้ามืดของวันศุกร์ (3) ที่ผ่านมา

“พวกเราต่างเป็นลูกหลานของสงคราม” กานีเคยพูดเอาไว้ครั้งหนึ่งเกี่ยวกับความสัมพันธ์ที่เขามีอยู่กับโซไลมานี ทั้งนี้ตามรายงานของสำนักข่าวไออาร์เอ็นเอของทางการอิหร่าน “พวกเราเป็นสหายในสนามรบ และพวกเราก็กลายเป็นเพื่อนกันในการสู้รบ”

กองกำลังพิทักษ์การปฏิวัติอิหร่าน มีอำนาจอิทธิพลแข็งแกร่งขึ้นเรื่อยมาทั้งทางการทหารและทางการเมืองในระยะ 2-3 ทศวรรษมานี้ ขณะที่กองทัพตามแบบแผนเดิมของอิหร่านถูกทำลายย่อยยับ ทั้งจากการประหัตประหารพวกนายทหารเก่าระหว่างการปฏิวัติอิสลามปี 1979 และจากการถูกโลกตะวันตกแซงก์ชั่นในช่วงหลังจากนั้นมา

พลังขับดันสำคัญพลังหนึ่งที่สร้างเสริมอำนาจอิทธิพลให้แก่ IRGC มาจากหน่วยรบพิเศษคุดส์ ซึ่งออกไปทำงานทั่วภูมิภาคตะวันออกกลางร่วมกับกลุ่มหุ้นส่วนพันธมิตรต่างๆ เพื่อนำเสนอวิธีการต่อสู้แบบอสมมาตร มาใช้ตอบโต้ต่อต้านกับอาวุธอันก้าวหน้าทันสมัยซึ่งอยู่ในความครอบครองของสหรัฐฯและพวกชาติพันธมิตรของอเมริกันในภูมิภาค กลุ่มหุ้นส่วนเหล่านี้มีอาทิ กองกำลังติดอาวุธท้องถิ่นชาวอิรัก, กลุ่มฮิซบอลเลาะห์ของเลบานอน, และกลุ่มกบฎฮูตีในเยเมน

ในการประกาศแต่งตั้ง กานี เข้าแทนที่ โซไนมาเน ครั้งนี้ ผู้นำสูงสุด อยาตอลเลาะห์ อาลี คอเมเนอี พูดถึงผู้บัญชาการคนใหม่ผู้นี้ว่าเป็น “หนึ่งในผู้บังคับบัญชากองกำลังอาวุธคนสำคัญที่สุด” ของอิหร่านในปัจจุบัน

กองกำลังคุดส์ “จะไม่เปลี่ยนแปลงไปจากสมัยของผู้บัญชาการคนก่อนหน้า” คอเมเนอีกล่าว ทั้งนี้ตามข่าวของไออาร์เอ็นเอ


โซไลมาเน ทำหน้าที่เป็นหน้าเป็นตาของหน่วยรบพิเศษคุดส์มาอย่างยาวนาน ชื่อเสียงของเขาพุ่งพรวดขึ้นมาหลังจากพวกเจ้าหน้าที่อเมริกันเริ่มประณามกล่าวโทษเขาสำหรับการลอบวางกับระเบิดแบบติดตั้งข้างถนนเพื่อพุ่งเป้าเล่นงานกองทหารสหรัฐฯในอิรัก ภาพของเขาซึ่งปรากฏอยู่ในบัญชีอินสตาแกรม ตลอดจนเป็นภาพหน้าจอโทรศัพท์มือถือของพวกหัวรุนแรงมานานแล้ว เวลานี้ถูกปิดอยู่ตามป้ายบิลบอร์ดเพื่อเรียกร้องให้อิหร่านแก้แค้นให้แก่การสิ้นชีพของเขา

แต่ขณะที่ความสำเร็จอันห้าวหาญของโซไลมาเนในอิรักและซีเรีย ทำให้เกิดบทวิเคราะห์จำนวนเรือนพันในโลกตะวันตก กานีกลับยังคงอยู่ภายในเงื้อมเงาของกองกำลังคุดส์เป็นส่วนใหญ่ มีเพียงครั้งคราวเท่านั้นที่เขาปรากฏชื่อในสื่อตะวันตกหรือแม้กระทั่งสื่ออิหร่าน กระนั้นเรื่องราวชีวิตส่วนตัวของเขาโดยกรอบโครงหลักก็เรียกได้ว่าเป็นการสะท้อนภาพของโซไลมาเนนั่นเอง

กานีเกิดเมื่อวันที่ 8 สิงหาคม 1957 ในเมืองมัชฮัด เมืองใหญ่ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของอิหร่าน ซึ่งหมายความว่าเขาเติบโตขึ้นมาระหว่างช่วงทศวรรษสุดท้ายของระบอบปกครองราชาธิปไตย เขาเข้าร่วม IRGC หลังการปฏิวัติอิสลามปี 1979 ผ่านไป 1 ปี เหมือนๆ กับโซไลมาเน งานแรกที่เขาได้รับมอบหมายคือการเข้าร่วมปราบปรามการลุกฮือของชาวเคิร์ดในอิหร่าน ภายหลังระบอบพระเจ้าชาห์ถูกโค่นล้ม

ต่อจากนั้นอิรักได้เข้ารุกรานอิหร่าน เป็นการเปิดฉากสงคราม 8 ปีซึ่งจะได้เห็นผู้คนถูกสังหารไป 1 ล้านคน ผู้เสียชีวิตจำนวนมากเป็นสมาชิกของกองกำลังพิทักษ์การปฏิวัติซึ่งได้รับการติดอาวุธเบาบางมาก บางคนเป็นเด็กหนุ่มซึ่งถูกฆ่าขณะทำหน้าที่เป็นคลื่นมนุษย์บุกฮือเข้าโจมตีที่มั่นต่างๆ ของฝ่ายอิรัก

พวกกำลังอาสาสมัครเหล่านี้ “มองเห็นอยู่ว่าพวกเขาทั้งหมดกำลังถูกเข่นฆ่า แต่เมื่อเราสั่งให้พวกเขาบุก พวกเขาก็จะไม่มีการลังเลเลย” กานีย้อนทบทวนในเวลาต่อมา “ผู้บัญชาการดูแลพวกทหารของเขาเหมือนกับเป็นลูกหลานของเขาเอง และในทัศนะของทหารแล้ว มันราวกับว่าเขาได้รับคำสั่งจากพระผู้เป็นเจ้า และเขาต้องทำตามคำสั่งนั้นให้สำเร็จ”

กานีรอดชีวิตจากสงครามมาได้ และเข้าร่วมหน่วยรบพิเศษคุดส์หลังจากกองกำลังนี้ก่อตั้งขึ้นมาไม่นาน เขาทำงานกับโซไลมาเน รวมทั้งเป็นผู้นำทางด้านการต่อต้านข่าวกรองของ IRGC พวกนักวิเคราะห์ตะวันตกเชื่อว่า ขณะที่โซไลมาเนมุ่งโฟกัสที่ชาติต่างๆ ทางฟากตะวันตกของอิหร่าน หน้าที่ของกานีคือเหล่าประทศที่อยู่ฟากตะวันออกอย่างเช่นอัฟกานิสถาน และปากีสถาน อย่างไรก็ดี สื่อทางการอิหร่านไม่ได้ระบุเจาะจงชัดเจนในเรื่องระยะเวลาที่เขาอยู่ใน IRGC

ในปี 2012 กานี ตกเป็นเป้าหมายรายหนึ่งซึ่งถูกกระทรวงการคลังสหรัฐฯแซงก์ชั่น โดยได้บรรยายว่า เขามีอำนาจหน้าที่เรื่อง “การเบิกจ่ายด้านการเงิน” ให้แก่พวกกองกำลังตัวแทนซึ่งเป็นเครือข่ายโยงใยอยู่กับกองกำลังคุดส์ มาตรการแซงก์ชั่นนี้ยังระบุเจาะจงว่า กานีเกี่ยวข้องกับการลักลอบขนอาวุธซึ่งถูกตรวจจับยึดเอาไว้ในปี 2010 ที่ท่าเรือในเมืองลากอส เมืองใหญ่ที่สุดของไนจีเรีย

ในเหตุการณ์คราวนั้น พวกเจ้าหน้าที่ได้บุกเข้ายึดเรือสินค้าคอนเทนเนอร์ 13 ลำ ซึ่งประทับตราว่ากำลังขนส่ง “บรรจุภัณฑ์แผ่นกลาสวูล และแผ่นหิน” แต่พวกเขากลับพบจรวดตับ “คัตยูชา” 107 มม., กระสุนปืนเล็กยาวจู่โจม, และอาวุธอื่นๆ จรวดคัตยูชานั้นยังคงเป็นอาวุธยอดนิยมของพวกกองกำลังที่เป็นตัวแทนอิหร่านอยู่ในเวลานี้ เป็นต้นว่า พวกกองกำลังติดอาวุธท้องถิ่นชาวอิรัก และกลุ่มฮิซบอลเลาะห์ ที่เป็นกองกำลังอาวุธชาวเลบานอน

ในเวลาต่อมา จำเลยที่เป็นชาวอิหร่านคนหนึ่งและชาวไนจีเรียอีกคนหนึ่ง ถูกตัดสินลงโทษจำคุก 5 ปีจากความผิดฐานลักลอบขนอาวุธเหล่านั้น ที่ดูเหมือนมีจุดหมายปลายทางที่ประเทศแกมเบีย ซึ่งเวลานั้นอยู่ใต้การปกครองของจอมเผด็จการ ยาห์ยา จัมเมห์ พวกเจ้าหน้าที่อิสราเอลอ้างว่าจรวดเหล่านั้นจะถูกจัดส่งไปให้พวกหัวรุนแรงในเขตฉนวนกาซา ขณะที่ทางการไนจีเรียกล่าวหาว่าเหล่านักการเมืองท้องถิ่นจะใช้อาวุธเหล่านี้ในการเลือกตั้งซึ่งกำลังจะมีขึ้นมา

ในปี 2012 เช่นกัน กานีถูกวิพากษ์วิจารณ์จากกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ ภายหลังมีรายงานว่าเขาพูดเอาไว้ว่า “ถ้าสาธารณรัฐอิสลาม (อิหร่าน) ไม่ได้ปรากฏตัวอยู่ในซีเรียแล้ว การสังหารหมู่ผู้คนจะเกิดขึ้นมาในขนาดใหญ่โตกว่านี้มาก” ความคิดเห็นของเขาปรากฏออกมาเพียงไม่นานหลังมีกลุ่มมือปืนซึ่งหนุนหลังประธานาธิบดีบาชาร์ อัสซาด ของซีเรีย เข่นฆ่าผู้คนไปกว่า 100 คนในเมืองฮูลา ซึ่งอยู่ในจังหวัดฮอมส์ ของซีเรีย

ในเดือนมกราคม 2015 กานีพูดอย่างอ้อมๆ ว่า อิหร่านกำลังจัดส่งจรวดและอาวุธต่างๆ ให้แก่ชาวปาเลสไตนืเพื่อสู้รบกับอิสราเอล

เวลานี้ กานีเข้าควบคุมหน่วยรบพิเศษคุดส์อย่างมั่นคงแล้ว ขณะที่พวกผู้นำของอิหร่านกล่าวว่าพวกเขามีแผนการที่จะแก้แค้นให้แก่การเสียชีวิตของโซไลมาเน โดยที่ยังไม่มีการประกาศเบาะแสเค้าเงื่อนใดๆ ออกมา ขณะที่ประเทศกำลังเตรียมตัวสำหรับพิธีศพของนายพลผู้นี้ซึ่งเริ่มต้นขึ้นในวันอาทิตย์ (5)

แต่ไม่ว่าแผนการนั้นจะเป็นอย่างไร กานีน่าที่จะมีบทบาทเกี่ยวข้องอยู่ด้วย

“การที่กานีสามารถอยู่รอดมาได้โดยดำรงตำแหน่งสูงๆ ขนาดนี้ และยังเป็นผู้ช่วยของโซไลมาเนมาอย่างยาวนาน บอกอะไรมากมายทีเดียวเกี่ยวกับความไว้วางใจที่ทั้งคอเมเนอี และโซไลมาเนมีต่อตัวเขา” นี่เป็นความเห็นของ อัฟชอน ออสโตวาร์ ผู้เขียนหนังสือซึ่งมีเนื้อหาว่าด้วยกองกำลังพิทักษ์การปฏิวัติอหร่าน “ผมสงสัยว่าเขาจะแทบไม่รู้สึกลำบากอะไรเลยในการเข้าแทนที่โซไลมาเน เมื่อเป็นเรื่องการปฏิบัติการและยุทธศาสตร์”

(เก็บความและตัดต่อเพิ่มเติมจากเรื่อง Iran general steps out of Soleimani's shadow to lead proxies ของสำนักข่าวเอพี)