รอยเตอร์ - ทบวงการปรมาณูระหว่างประเทศ (International Atomic Energy Agency – IAEA) และรัฐบาลคาซัคสถาน ได้ลงนามในสัญญาก่อตั้งธนาคารยูเรเนียมความเข้มข้นต่ำ (low-enriched uranium) แห่งแรกของโลกขึ้นในอดีตรัฐโซเวียต วันนี้ (27 ส.ค.) เพื่อสะสมปริมาณเชื้อเพลิงยูเรเนียมให้มีมากพอป้อนโรงไฟฟ้าได้อย่างมั่นคง และเป็นกลไกในการป้องกันการแพร่ขยายอาวุธนิวเคลียร์
ธนาคารยูเรเนียมซึ่งคาดว่าจะเปิดบริการได้อย่างเต็มรูปแบบในปี 2017 มีวัตถุประสงค์เพื่อจัดส่งเชื้อเพลิงยูเรเนียมให้แก่รัฐสมาชิกไอเออีเอในปริมาณที่เสถียรและคาดเดาได้ล่วงหน้า ในยามที่แหล่งเชื้อเพลิงอื่นๆ ถูกปิดกั้น
ผู้สนับสนุนชี้ว่า ธนาคารยูเรเนียมเป็นวิธีหนึ่งที่จะโน้มน้าวให้หลายๆ ประเทศไม่ต้องสร้างโรงงานเสริมสมรรถนะยูเรเนียมของตัวเอง และช่วยป้องกันความเสี่ยงที่โรงงานเหล่านั้นอาจถูกนำไปใช้ผลิตยูเรเนียมเกรดอาวุธ อย่างที่เคยก่อความตึงเครียดระหว่างอิหร่านกับโลกตะวันตกมานานนับสิบปีแล้ว
ยูกิยะ อามาโนะ ผู้อำนวยการใหญ่ไอเออีเอ และเออร์ลาน อิดรีสซอฟ รัฐมนตรีต่างประเทศคาซัคสถาน ได้ลงนามข้อตกลงก่อตั้งธนาคารยูเรเนียม ซึ่งไอเออีเอจะเป็นผู้บริหารและดำเนินงานเองทั้งหมด ทว่ายังอยู่ภายใต้กรอบกฎหมายของคาซักสถาน
“ธนาคารเชื้อเพลิงของไอเออีเอจะช่วยเปิดโอกาสและส่งเสริมการใช้พลังงานนิวเคลียร์อย่างสันติ ขณะเดียวกันก็ช่วยลดความเสี่ยงของการแพร่ขยายนิวเคลียร์ และโอกาสที่เชื้อเพลิงชนิดนี้จะถูกกลุ่มก่อการร้ายนำไปสร้างหายนะ” แซม นันน์ อดีตวุฒิสมาชิกสหรัฐฯ ซึ่งเป็นประธานร่วมและซีอีโอขององค์กร Nuclear Threat Initiative (NTI) กล่าวหลังเสร็จสิ้นพิธีลงนามข้อตกลงที่กรุงอัสตานา เมืองหลวงของคาซัคสถาน
เอ็นทีไอ เป็นองค์กรไม่แสวงผลกำไรและไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใด ซึ่งทำหน้าที่ส่งเสริมการบรรลุซึ่งเป้าหมายของสนธิสัญญาไม่แพร่ขยายอาวุธนิวเคลียร์
เอ็นทีไอมีบทบาทสำคัญในการผลักดันให้เกิดธนาคารยูเรเนียมขึ้น โดยมหาเศรษฐีนักลงทุน วอร์เรน อี. บัฟเฟ็ตต์ ซึ่งเป็นผู้สนับสนุนหลักของเอ็นทีไอ ได้มอบเงินบริจาคถึง 50 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ เพื่อเป็น “ทุนตั้งต้น” ให้แก่โครงการนี้
ไอเออีเอประเมินว่า ธนาคารยูเรเนียมจะต้องใช้เงินทุนราวๆ 150 ล้านดอลลาร์สหรัฐ โดยแบ่งเป็นค่าจัดซื้อยูเรเนียมเข้มข้นต่ำ และค่าใช้จ่ายในการดำเนินงานช่วง 10 ปีแรก
ธนาคารแห่งนี้จะสะสมยูเรเนียมเข้มข้นต่ำไว้ในคลังมากที่สุดถึง 90 เมตริกตัน ซึ่งเพียงพอสำหรับเตาปฏิกรณ์น้ำมวลเบาที่มีกำลังผลิต 1,000 เมกะวัตต์ไฟฟ้า
เตาปฏิกรณ์นิวเคลียร์ที่มีกำลังสูงขนาดนี้จะสามารถผลิตไฟฟ้าป้อนเมืองขนาดใหญ่ 1 เมืองได้นานถึง 3 ปี
ธนาคารยูเรเนียมจะสร้างขึ้นที่โรงงาน อุลบา เมทัลเลอร์จิคัล ในเมืองอุสต์-คีเมโนกอร์สก์ (Ust-Kemenogorsk) ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของคาซัคสถาน ซึ่งโรงงานแห่งนี้มีประสบการณ์ในการจัดการและเก็บรักษาวัสดุนิวเคลียร์อย่างปลอดภัยมานานกว่า 60 ปีแล้ว
