“แม่สาย” อาณาจักรแกะหินเป็นเงินล้าน มรดกล้ำค่าจากธรรมชาติ

หากกล่าวถึงอาชีพของชาว อ.แม่สาย จ.เชียงราย ส่วนใหญ่มักถึงการค้าชายแดน หรือการเกษตร โดยเฉพาะปลูกชา ทว่า ในความเป็นจริงอีกอาชีพที่ดินแดนแห่งนี้ ถือเป็นศูนย์รวมใหญ่ที่สุดของประเทศ ได้แก่ การแกะสลักหินสวยงาม ซึ่งถ่ายทอดภูมิปัญญาจากรุ่นสู่รุ่น และปัจจุบัน ยังทำกันอย่างแพร่หลาย สามารถสร้างรายได้ให้ผู้ยึดอาชีพนี้ หลักล้านบาทต่อปีทีเดียว

ชาญชัย ศรีรัตนพงษ์ หัวหน้ากลุ่มงานส่งเสริมการพัฒนาชุมชน สำนักงานพัฒนาชุมชน จังหวัดเชียงราย เล่าให้ฟังว่า เหตุผลที่ อ.แม่สาย กลายเป็นศูนย์รวมการทำอาชีพแกะสลักหินสวยงามใหญ่ที่สุดในประเทศ เนื่องจากตั้งอยู่ในพื้นที่ติดกับแม่น้ำโขง แหล่งวัตถุดิบ “หินแม่น้ำโขง” ซึ่งเป็นหินที่ถูกน้ำเซาะผ่านมายาวนาน จนเกิดคุณสมบัติเงามันวาวสวยงาม สีสันหลากหลาย เช่น เขียว แดง ดำ และน้ำตาล เป็นต้น

ประกอบกับชาวแม่สาย ผูกพันใกล้ชิดกับพุทธศาสนา ศิลปินท้องถิ่นในอดีตจึงนำหินแม่น้ำโขงดังกล่าวมาแกะสลักเป็นพระพุทธรูปเพื่อบูชาด้วยความเคารพศรัทธา ภูมิปัญญาดังกล่าว ได้สืบสานจากรุ่นสู่รุ่นเรื่อยมา กลายเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่ธรรมชาติมอบให้ จนสร้างให้ อ.แม่สายเป็นแหล่งแกะสลักหินใหญ่ที่สุดของเมืองไทย

เขาอธิบายต่อว่า ใน อ.แม่สาย มีผู้ทำงานนี้ หากเป็นกลุ่มหลักๆ ประมาณ 6 ราย ส่วนกลุ่มย่อย ประมาณ 20 ราย และเป็นชาวบ้านทั่วไปทำเองอยู่ตามครัวเรือนอีกนับร้อย รวมแล้วใน อ.แม่สาย มีช่างฝีมือแกะสลักหินเกือบพันคน โดยมากจะถ่ายทอดความรู้ ในลักษณะการทำงานจริง โดยเริ่มจากเป็นลูกจ้างโรงงานแกะสลักหินในท้องถิ่น เมื่อมีฝีมือเชี่ยวชาญและประสบการณ์พร้อมแล้ว จะขยับขยายแยกตัวมาทำเอง ค่อยๆ เติบโตจนเป็นกลุ่มผู้ผลิตรายใหญ่ต่อไป

“เมื่อลูกจ้างมีความเชี่ยวชาญแล้ว จะแยกไปทำกิจการของตัวเอง ผมมองเป็นเรื่องดี เพราะทำให้เกิดการขยายงาน และมีคนรุ่นใหม่ๆ เข้ามาเพิ่มเติมในวงการ รวมถึง เกิดการแข่งขันที่สูงขึ้น ซึ่งจะทำให้เกิดการพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้สวยงามมากขึ้นไปอีก” ชาญชัย กล่าว

เดิมงานหินแกะสลักของชาวแม่สาย จะมุ่งเน้นเฉพาะเป็นพระพุทธรูปแบบมาตรฐานเท่านั้น แต่ปัจจุบัน ผู้ผลิตแต่ละราย ได้พัฒนาจนสร้างเอกลักษณ์เฉพาะตัว ไม่เหมือนกัน ช่วยให้ครองใจลูกค้าขาประจำมาได้ยาวนานและต่อเนื่อง

สำหรับผู้ผลิตแถวหน้าในท้องถิ่น รายแรกที่จะพาไปรู้จัก คือ “กลุ่มแกะสลักหินสวยงาม” โดยมีประธานกลุ่ม “สัมพันธ์ วงค์ธรรม” เดิมมีอาชีพชาวทำนา ก่อนจะเข้าไปเป็นลูกจ้างโรงงานแกะสลักหิน เมื่อปี พ.ศ.2541 และแยกตัวมาทำเอง ก่อตั้งกลุ่มแกะสลักหินสวยงาม เมื่อปีพ.ศ.2546

สำหรับจุดเด่นของกลุ่มแกะสลักหินสวยงามแห่งนี้ สัมพันธ์บอกว่า เน้นงานแกะสลักพระพุทธรูปเชียงแสนแบบต้นตำรับ ซึ่งมีลักษณะใบหน้ายิ้มอบอุ่นและรูปทรงอวบอิ่ม นอกจากนั้น ยังรับแกะสลักรูปเหมือนตามความต้องการของลูกค้าได้ทุกแบบ และทุกขนาดตั้งแต่เล็กๆ จนถึงชิ้นใหญ่ โดยขนาดใหญ่ที่สุดที่เคยทำ เป็นพระพุทธรูปหน้าตัก 60 นิ้ว ราคาถึง 7 แสนบาท

สัมพันธ์ เล่าเสริมว่า เรื่องวัตถุดิบ ในปัจจุบัน จะรับซื้อจากบริษัทตัวแทนนำเข้าหินจากต่างประเทศ โดยหินที่ได้รับความนิยมสูง เช่น หินเขียวอิตาลี หินขาวจากกรีซ และหินเวียดนาม เป็นต้น นอกจากนั้น บางครั้งเข้าไปซื้องานหินแกะสลักสำเร็จรูปของประเทศพม่า แล้วมาปรับแต่งให้สวยงามกว่าเดิมเพื่อเพิ่มค่าขายได้ราคาสูงขึ้น

กลุ่มนี้ มีสมาชิกประมาณ 25 คน กำลังผลิตงานชิ้นเล็กๆ ประมาณ คนละ 250 ชิ้นต่อเดือน หรือคิดเป็นรายได้เฉลี่ยคนละประมาณ 15,000 บาทต่อเดือน โดยเฉลี่ยต่อปีกลุ่มนี้มีรายได้หลังหักค่าใช้จ่ายประมาณ 1-2 ล้านบาท ลูกค้าส่วนใหญ่จะเป็นกลุ่มวัด โรงแรม รีสอร์ต สั่งไปวางในสถานที่ของตัวเอง ราคาสินค้ามีตั้งแต่หลักสิบ เช่น หินแกะสลักชิ้นเล็กๆ ไปจนถึงชิ้นใหญ่หลักแสนบาท

“การตัดสินใจของลูกค้าว่าจะสั่งสินค้าจากกลุ่มใดนั้น จะขึ้นกับ 2 เรื่อง คือ 1.ฝีมือ และ 2.วัตถุดิบหินหายาก ในส่วนผู้ผลิตใน อ.แม่สาย หากเป็นกลุ่มผู้ผลิตรายหลักๆ แทบจะไม่ต้องแข่งขันกันเลย เพราะแต่ละรายจะมีแนวทางของตัวเอง ทำให้ไม่ต้องแย่งลูกค้ากัน ส่วนรายย่อยก็จะเป็นสินค้าอีกเกรดหนึ่ง เพื่อขาแก่ลูกค้าขาจร ดังนั้น ก็ไม่ใช่คู่แข่งอีกเช่นกัน” สัมพันธ์ กล่าว

อีกรายที่ถือเป็นหัวแถวของผู้ผลิตงานหินแกะสลัก อ.แม่สาย เช่นกัน คือ “กลุ่มแกะสลักหินหยก เวียงพางคำ” โดย “สุกิจ สิทธิวัง” ประธานกลุ่ม ได้ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ.2537 และเข้าเป็นกลุ่มโอทอปเมื่อปี พ.ศ.2549 จุดเด่นอยู่ที่การรวบรวมช่างฝีมือดีในท้องถิ่นมาอยู่ด้วยกัน แต่ละคน มีความถนัดต่างกันไป ทำให้งานของกลุ่มนี้ หลากหลายอย่างยิ่ง มีทั้งงานพระพุทธรูป รูปแกะสลักเทพเจ้าจีน อุปกรณ์เครื่องใช้ต่างๆ เป็นต้น

นอกจากนั้น ยังพัฒนางานให้มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว อย่างผลงานล่าสุดที่เตรียมจะส่งประกวดคัดเลือกโอทอปครั้งใหม่ เป็นการนำหินแกะสลักมาผสานกับงานลงรักปิดทอง

“อาชีพนี้ ถ้าทำชิ้นงานได้สวยงามแสดงออกถึงฝีมือประณีตบรรจง จะมีตลาดรองรับแน่นอน อย่างไรก็ตาม สิ่งสำคัญเป็นอาชีพที่ใช้เงินลงทุนค่อนข้างสูง โดยเฉพาะการลงทุนซื้อหิน หากเป็นหินสวยหายาก และก้อนใหญ่ ราคาหลักล้านบาททีเดียว เมื่อนำมาแกะสลักแล้วจะเพิ่มค่าขึ้น 2-3 เท่าตัว โดยแต่ละเดือนต้องใช้เงินหมุนเวียนสำหรับซื้อหินถึง 10-20 ล้านบาทต่อเดือนทีเดียว” สุกิจ เล่าให้ฟังว่า

ด้วยภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมายาวนาน และยังถ่ายทอดความรู้จากรุ่นสู่รุ่นเสมอ ทำให้ท้องถิ่น อ.แม่สาย รักษาคุณค่าเมืองแห่งหินแกะสลักขึ้นชื่อของไทย สร้างอาชีพจากหินเปลี่ยนเป็นเงินให้แก่ชาวแม่สายได้ตราบนานเท่านาน

* * * คลิก Like เพื่อมาเป็นแฟนเพจของหน้า "SME ผู้จัดการออนไลน์" รับข่าวสารในแวดวงธุรกิจเอสเอ็มอีที่สมบูรณ์แบบที่สุด และร่วมสนุกกับกิจกรรมลุ้นรับของรางวัลมากมายคลิกที่นี่เลย!! * * *