ศูนย์ข่าวศรีราขา - ชุมชนบ้านใน อำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี ถือเป็นพื้นที่ที่ยังคงรักษาวิถีประมงพื้นบ้านได้อย่างงดงาม ชาวบ้านหลายครอบครัวพึ่งพา “แพหอย” แหล่งทำกินสำคัญที่ไม่เพียงสร้างรายได้ แต่ยังทำหน้าที่เป็นเสมือน “กำแพงธรรมชาติ” คุ้มครองชายฝั่งและเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ทะเลหลากชนิด
หนึ่งในบุคคลสำคัญของชุมชนคือ น้าบัติ นายสมชาย แสงมณีโชติ อดีตผู้จัดการการประปาสาขาแหลมฉบัง ผู้คลุกคลีกับทะเลบ้านเกิดมากว่า 30 ปี ปัจจุบันเป็นประธานกลุ่มประมงและเลี้ยงหอยบ้านใน เล่าถึงเส้นทางชีวิตว่าเริ่มจากทำประมงพื้นบ้าน ก่อนขยับมาทำแพหอยเมื่อพบความอุดมสมบูรณ์ในพื้นที่โป๊ะทะเล
“ทำแพหอยมา 30 กว่าปีแล้ว ปัจจุบันมีอยู่ประมาณ 18 แพ ชาวบ้านที่ไม่มีแพก็สามารถมาช่วยจับหอยได้ คิดค่าแรงเป็นหลัว ทำไม่กี่ชั่วโมงตอนเช้ามืดก็มีรายได้ ถือเป็นอาชีพที่แบ่งปันกันได้จริงๆ” น้าบัติกล่าว
แพหอย—หัวใจระบบนิเวศชายฝั่ง
นอกจากรายได้ แพหอยยังเป็นพื้นที่หลบคลื่น เป็นที่หลบภัยสัตว์น้ำวัยอ่อน และเป็นแหล่งอาหารของปลาเล็ก–ปลาใหญ่ ทำให้ระบบนิเวศโดยรวมสมบูรณ์ยิ่งขึ้น หอยแมลงภู่ศรีราชายังมีจุดเด่นขึ้นชื่อเรื่องความหวาน สด และตัวใหญ่ เนื่องจากเป็นทะเลเปิด น้ำหมุนเวียนดี ไม่ใช่โคลนข้นจึงเติบโตตามธรรมชาติได้ดี
อย่างไรก็ตาม ชุมชนประมงกำลังเผชิญปัญหาสำคัญคือการใช้เครื่องมือประมงผิดประเภท โดยเฉพาะอวนตาผิดขนาด ส่งผลให้สัตว์น้ำวัยอ่อนถูกจับขึ้นมาเกินความจำเป็น และลดปริมาณพันธุ์สัตว์ทะเลลงต่อเนื่อง
เพื่อตอบโจทย์ปัญหานี้ กลุ่มประมงบ้านในได้ขับเคลื่อนโครงการ “ธนาคารปูม้า” ร่วมกับ สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) กรมประมง มหาวิทยาลัยบูรพา และภาคเอกชนอย่างบริษัท ไทยออยล์ จำกัด (มหาชน) เพื่อฟื้นฟูความอุดมสมบูรณ์ของทะเลศรีราชา
เมื่อชาวประมงพบปูม้าไข่ดำในวัยขยายพันธุ์ จะไม่นำไปขาย แต่ส่งมอบให้กลุ่มเพาะฟัก ลูกปูจะถูกเลี้ยงในถังออกซิเจนจนแข็งแรง ก่อนปล่อยคืนสู่ธรรมชาติ เพื่อเพิ่มจำนวนประชากรปูม้าในทะเล
โครงการยังมีระบบ “แลกคืน” ให้ของตอบแทนเล็กน้อยแก่ชาวประมงที่นำปูไข่ดำส่งเข้าธนาคาร เพื่อสร้างแรงจูงใจให้ใช้เครื่องมือประมงอย่างรับผิดชอบมากขึ้น
วิถีชีวิตของชาวบ้านในอาจดูเรียบง่าย แต่เต็มไปด้วยความรับผิดชอบต่อทะเลที่หล่อเลี้ยงผู้คนจำนวนมาก ฟื้นฟูจากแรงกายแรงใจของชุมชน สู่ผลผลิตสดใหม่บนโต๊ะอาหารของผู้คนอย่างยั่งยืน
เมนูเด็ดจากหอยแมลงภู่บ้านในที่ชาวประมงแนะนำ ได้แก่ หอยแมลงภู่นึ่ง แกงฉู่ฉี่ใบยอ ต้มยำหอยแมลงภู่ และหอยแมลงภู่คั่วหอม รสชาติจากทะเลที่เปี่ยมด้วยความหมายทั้งต่ออาชีพและการอนุรักษ์
ท้ายที่สุด ชุมชนบ้านในคือภาพสะท้อนความร่วมมือของชาวประมงพื้นบ้าน หน่วยงานรัฐ และภาคเอกชน ที่ช่วยกันฟื้นฟูสมบัติของทะเลไทย เพื่อส่งต่อให้ลูกหลานในอนาคต
