มารยาทบนโต๊ะอาหารแบบไคเซกิของญี่ปุ่นที่คุณต้องรู้!!

“อาหารญี่ปุ่น” เป็นที่รู้จักและได้รับการยอมรับในระดับโลก นอกเหนือจากรสชาติที่ถึงแม้จะไม่ได้ผ่านการปรุงแต่งอะไรมาก แต่กลับอร่อยอย่างลุ่มลึกได้อย่างเหลือเชื่อ อาหารญี่ปุ่นยังมีความประณีตและพิถีพิถันในการทำที่ไม่ว่าใครก็สามารถสัมผัสได้ เนื่องจากความพิถีพิถันและใส่ใจของผู้สรรสร้างเมนู ทำให้การรับประทานอาหารญี่ปุ่นอย่างเช่น “ชุดอาหารไคเซกิ” หรือชุดอาหารญี่ปุ่นแบบดั้งเดิมจึงจะมีธรรมเนียมและมารยาทในการทานที่ค่อนข้างเคร่งครัด วันนี้เราเลยจะนำมารยาทบางส่วนในการทานอาหารญี่ปุ่นแบบแท้ๆดั้งเดิมมาฝากเพื่อนๆกันนะคะ

มารยาทการทานชุดอาหารไคเซกิแบบดั้งเดิม

สำหรับใครที่ชอบเที่ยวญี่ปุ่นและชอบพักตามเรียวกังมากกว่าที่จะนอนตามโรงแรม คงจะรู้กันดีว่าชุดอาหารไคเซกิที่ทางเรียวกังจัดไว้ให้มักจะอลังการและดูน่าทานแบบสุดๆ แต่ถึงจะน่าทานขนาดไหนแต่การทานชุดอาหารก็ดูเป็นเรื่องน่ายุ่งยากอยู่เสมอใช่ไหมละ และในทุกๆขั้นตอนก็ดูเต็มไปด้วยพิธีรีตรองจริงๆ เรามาดูกันทีละสเต็ปไปเลยดีกว่ากว่าตั้งแต่เริ่มจนถึงทานเสร็จ เราควรต้องทำอย่างไรกันบ้าง

ผ้าเช็ดมือ (oshibori)

ตามร้านอาหารญี่ปุ่นจะมีผ้าเช็ดมือเตรียมไว้ให้กับลูกค้า ความหมายก็ตรงตัวเลยก็คือเป็นผ้าไว้ใช้สำหรับทำความสะอาดมือ ซึ่งต่างกับผ้าที่เตรียมไว้บนโต๊ะอาหารตะวันตกที่เอาไว้ใช้วางบนตักนะคะ ไปทานอาหารญี่ปุ่นครั้งไหนถ้ามีผ้าวางไว้อยู่บนโต๊ะ แทนที่จะเอาไปวางไว้บนตัก ก็เอามาเช็ดทำความสะอาดมือซะนะคะ

ตะเกียบ

ไหนๆจะทานอาหารญี่ปุ่นแบบไคเซกิทั้งที เราก็ควรจะให้ความสำคัญกับวิธีการใช้ตะเกียบด้วยนะคะ ให้ใช้มือขวาหยิบบริเวณตรงกลางของตะเกียบขึ้นมา แล้วใช้มือซ้ายประคองตะเกียบจากด้านล่าง ขยับมือขวาไปทางด้านขวาแล้วจับบริเวณเศษหนึ่งส่วนสามของด้านตะเกียบ ตอนที่วางตะเกียบก็ให้วางโดยปลายตะเกียบยาวเลยที่วางตะเกียบไปประมาณ 2-3 ซม.

วิธีจับภาชนะและตะเกียบ

แต่ดั้งเดิมนั้นอาหารญี่ปุ่นจะไม่ใส่ในจานแบนๆ แต่จะใส่ในชามและจะถือชามเวลาทาน สำหรับวิธีการถือชามและตะเกียบนั้น ก่อนอื่นจะต้องถือชามขึ้นมาด้วยสองมือก่อน แล้วค่อยย้ายชามไปถือด้วยมือซ้าย ส่วนมือขวาจะเอาไว้ใช้ถือตะเกียบ

วัฒนธรรมทางจิตวิญญาณที่ซ่อนอยู่ในการใช้ตะเกียบ

ก่อนอื่นชาวต่างชาติอย่างเราควรจะเข้าใจถึงวัฒนธรรมทางจิตวิญญาณที่ซ่อนอยู่ในการใช้ตะเกียบนะคะ อาหารญี่ปุ่นนั้นได้รับอิทธิพลจากลัทธิชินโตเป็นอย่างมาก เป็นวัฒนธรรมทางอาหารที่ผสมผสานกันระหว่างเทพเจ้าและมนุษย์ และมีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิดกับพิธีกรรม ประเพณีต่างๆ ตะเกียบสำหรับงานมงคลหรือที่เรียกว่า “iwaibashi” จะมีปลายแหลม นั่นเป็นเพราะเชื่อกันว่า ด้านหนึ่งจะเป็นด้านที่มนุษย์ใช้ ส่วนอีกด้านหนึ่งจะเป็นด้านที่พระเจ้าใช้นั่นเอง นอกจากนี้ในตะเกียบที่ใช้แล้วทิ้ง ที่เราต้องดึงตะเกียบให้แยกออกจากกันนั้น ก็เต็มไปด้วยความใส่ใจ เวลาจะดึงแยกตะเกียบออกจากกันก็ไม่ใช่ว่าจะดึงแบบไหนก็ได้ แต่จะต้องดึงออกในทิศทางบนและล่าง ไม่ใช่แยกออกไปทางซ้ายและขวา นั่นก็เป็นเพราะว่าหากเราดึงออกไปทางซ้ายและขวา อาจจะทำให้มือไปชนกับคนที่นั่งข้างๆได้นั่นเอง

กระดาษที่ใช้รองขนม

ควรพกกระดาษที่ใช้รองขนมหรือ kaishi ด้วย นั่นเป็นเพราะตามธรรมเนียมของญี่ปุ่นตอนที่จะหยิบของกินเข้าปาก การใช้มือรองไว้เสมือนเป็นจานนั้นเป็นพฤติกรรมที่ไม่ค่อยน่าชื่นชมสักเท่าไรน่ะสิ เพราะจะดูเหมือนว่าเรากำลังจะทำให้มือที่อุตส่าห์ล้างมาจนสะอาดแล้วสกปรกอีกครั้ง พูดง่ายๆก็คือ ไม่ควรใช้มือรองอาหารที่ทานนั่นเอง ฉะนั้นเวลาที่จะทานอาหารญี่ปุ่นแบบดั้งเดิม การใช้กระดาษรองขนมรองทานการใช้มือถือเป็นธรรมเนียมปฏิบัติอย่างหนึ่งนั่นเอง

การกล่าวคำขอบคุณ

เราควรจะกล่าวคำขอบคุณทุกครั้ง อาหารญี่ปุ่นเป็นสิ่งที่ให้ความสำคัญกับความสัมพันธ์กับธรรมชาติ ก่อนทานหลังหลังทานอาหารเสร็จ คนญี่ปุ่นจึงกล่าวคำว่า “itadakimasu” และ “gochisousama” เพื่อเป็นการแสดงความขอบคุณต่อคนที่ทำอาหารและขอบคุณวัตถุดิบต่างๆทุกครั้งนั่นเอง ดังนั้นอย่าลืมกล่าวขอบคุณทุกครั้งนะคะ

ถึงแม้การทานอาหารญี่ปุ่นแบบดั้งเดิมอย่างชุดอาหารไคเซกิจะมีธรรมเนียมและพิธีรีตองค่อนข้างมาก แต่นั่นก็เป็นหนึ่งในเสน่ห์ของอาหารญี่ปุ่นที่แสดงให้เห็นถึงความใส่ใจและความพิถีพิถันในทุกๆเรื่องของชาวญี่ปุ่นเป็นอย่างดี ชาวต่างชาติอย่างเรานอกจากจะเพลิดเพลินไปกับความอร่อยของอาหารญี่ปุ่นแล้ว ก็อย่าลืมซึมซับวัฒนธรรมของชาวญี่ปุ่นที่ซ่อนอยู่ในวิธีการทานกันด้วยนะคะ
อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ anngle.org