เมื่อวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2559 สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสถาปนาเลื่อนและแต่งตั้งสมณศักดิ์ พระสงฆ์ 159 รูป โดยมีสมเด็จพระราชาคณะชั้นสุพรรณบัฏ 1 รูปคือ พระพรหมคุณาภรณ์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต ป.ธ.9) เจ้าอาวาสวัดญาณเวศกวัน อ.สามพราน จ.นครปฐม ขึ้นเป็นสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ รูปที่ 18 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ และเป็นสมเด็จพระราชาคณะรูปแรกในรัชกาลปัจจุบัน
โดยมีราชทินนามตามที่จารึกในสุพรรณบัฏว่า “สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ ญาณอดุลสุนทรนายก ปาพจนดิลก วรานุศาสน์ อารยางกูร พิลาสนามานุกรม คัมภีรญาณอุดมวิศิษฏ์ ตรีปิฎกบัณฑิต มหาคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี อรัญวาสี”
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ นามเดิม ประยุทธ์ อารยางกูร หรือที่รู้จักกันดีในนามปากกา “ป.อ. ปยุตฺโต” เกิดเมื่อวันที่ 12 มกราคม พ.ศ. 2481 ที่อำเภอศรีประจันต์ จังหวัดสุพรรณบุรี ท่านได้บรรพชาเป็นสามเณรเมื่ออายุ 13 ปี จากนั้น พ.ศ. 2496 ได้เข้ามาจำพรรษาที่วัดพระพิเรนทร์ กรุงเทพฯ ศึกษาพระปริยัติธรรมจนสอบได้นักธรรมชั้นเอก และเปรียญธรรม 9 ประโยค เมื่อ พ.ศ. 2504 ขณะยังเป็นสามเณร นับเป็นสามเณรเปรียญธรรม 9 ประโยครูปที่สองในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และเป็นรูปที่สี่ในสมัยรัตนโกสินทร์ จึงได้รับพระราชทานพระบรมราชานุเคราะห์ให้อุปสมบทเป็นนาคหลวง เมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2504 ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ปลด กิตฺติโสภโณ) เป็นพระอุปัชฌาย์ ได้ฉายาว่า “ปยุตฺโต” แปลว่า “ผู้เพียรประกอบแล้ว”
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์(ประยุทธ์ ปยุตฺโต) ได้รับยกย่องว่าเป็นปราชญ์ทางพุทธศาสนา ท่านมีธรรมกถาที่เผยแพร่นับพันรายการ และมีผลงานหนังสือที่ใช้เป็นหลักอ้างอิงหลายร้อยเรื่อง เฉพาะอย่างยิ่งพุทธธรรม พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม และพจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์
ด้วยเหตุนี้ สถาบันการศึกษาชั้นสูงราว 20 แห่ง ทั้งในและต่างประเทศ ได้ถวายปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ และตำแหน่งเชิดชูเกียรติต่างๆ อาทิ พุทธศาสตร์ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ตรีปิฏกาจารย์กิตติมศักดิ์ จากนวนาลันทามหาวิหาร ประเทศอินเดีย และเมธาจารย์ (Most Eminent Scholar) จากมหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาแห่งโลก ฯลฯ นับว่าท่านเป็นพระสงฆ์ไทยที่ได้รับการยกย่องให้ได้รับดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์มากที่สุดในปัจจุบัน
นอกจากนี้ ท่านยังได้รับประกาศเกียรติคุณและรางวัลจาก 15 หน่วยงานทั้งไทยและต่างประเทศ อาทิ พ.ศ. 2532 ได้รับพระราชทานโล่รางวัล “มหิดลวรานุสรณ์”, พ.ศ. 2533 ได้รับรางวัลกิตติคุณสัมพันธ์ “สังข์เงิน” สาขาเผยแผ่พระพุทธศาสนา และที่สำคัญ พ.ศ. 2537 ได้รับรางวัลการศึกษาเพื่อสันติภาพ จากองค์การยูเนสโก (UNESCO Prize for Peace Education) ซึ่งนับเป็นคนไทยคนแรกที่ได้รับรางวัลนี้
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต) ได้มีสัมโมทนียกถาในการแสดงมุทิตาสักการะของพระสงฆ์และฆราวาสญาติโยม เมื่อวันที่ 5 ธ.ค. ความตอนหนึ่งว่า
“...ที่จริง เรื่องมุทิตาสักการะ เรื่องรับสมณศักดิ์ ยังสำคัญเป็นเรื่องรอง ความสำคัญที่แท้ ญาติโยมควรจะนึกว่าวันนี้ เป็นวันคล้ายวันพระราชสมภพของในหลวงรัชกาลที่ 9 อันนี้ เป็นวันสำคัญที่แท้จริง แม้แต่พิธีพระราชทานสมณศักดิ์ ก็สืบเนื่องมาจากการที่ได้ทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจ
อันนี้ เราก็ต้องมองไปที่...พูดง่ายๆ ก็คือ ‘พระคุณของในหลวงรัชกาลที่ 9’ หมายความว่า เป็นพระราชกรณียกิจในส่วนของการทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา ซึ่งพระองค์ได้ทรงปฏิบัติจริงจังตลอดมา และเราก็จะได้เห็นว่าทรงเอาใจใส่จริงๆ…
งานนี้ ให้โยมไปเอาใจใส่ที่พระคุณของในหลวง 'พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9' นั้น ในส่วนเรื่องของพระราชามหากษัตริย์บ้านเมือง ที่ท่านมีพระคุณเอาพระทัยใส่ต่อพระศาสนา ส่งเสริม โดยที่ทรงห่วงใย หาทางให้กิจการพระศาสนาได้ดำเนินไป...”
ด้วยความเป็นพระสงฆ์ผู้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ มีศีลาจารวัตรอันงดงาม และทรงภูมิปัญญาแตกฉานในพระธรรมวินัย สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์(ประยุทธ์ ปยุตฺโต ป.ธ.9) จึงเป็นพระเถรานุเถระที่ควรค่าแก่การยกย่อง กราบไหว้บูชาโดยแท้
(จาก นิตยสารธรรมลีลา ฉบับที่ 193 มกราคม 2560 โดย กองบรรณาธิการ)
โดยมีราชทินนามตามที่จารึกในสุพรรณบัฏว่า “สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ ญาณอดุลสุนทรนายก ปาพจนดิลก วรานุศาสน์ อารยางกูร พิลาสนามานุกรม คัมภีรญาณอุดมวิศิษฏ์ ตรีปิฎกบัณฑิต มหาคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี อรัญวาสี”
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ นามเดิม ประยุทธ์ อารยางกูร หรือที่รู้จักกันดีในนามปากกา “ป.อ. ปยุตฺโต” เกิดเมื่อวันที่ 12 มกราคม พ.ศ. 2481 ที่อำเภอศรีประจันต์ จังหวัดสุพรรณบุรี ท่านได้บรรพชาเป็นสามเณรเมื่ออายุ 13 ปี จากนั้น พ.ศ. 2496 ได้เข้ามาจำพรรษาที่วัดพระพิเรนทร์ กรุงเทพฯ ศึกษาพระปริยัติธรรมจนสอบได้นักธรรมชั้นเอก และเปรียญธรรม 9 ประโยค เมื่อ พ.ศ. 2504 ขณะยังเป็นสามเณร นับเป็นสามเณรเปรียญธรรม 9 ประโยครูปที่สองในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และเป็นรูปที่สี่ในสมัยรัตนโกสินทร์ จึงได้รับพระราชทานพระบรมราชานุเคราะห์ให้อุปสมบทเป็นนาคหลวง เมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2504 ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ปลด กิตฺติโสภโณ) เป็นพระอุปัชฌาย์ ได้ฉายาว่า “ปยุตฺโต” แปลว่า “ผู้เพียรประกอบแล้ว”
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์(ประยุทธ์ ปยุตฺโต) ได้รับยกย่องว่าเป็นปราชญ์ทางพุทธศาสนา ท่านมีธรรมกถาที่เผยแพร่นับพันรายการ และมีผลงานหนังสือที่ใช้เป็นหลักอ้างอิงหลายร้อยเรื่อง เฉพาะอย่างยิ่งพุทธธรรม พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม และพจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์
ด้วยเหตุนี้ สถาบันการศึกษาชั้นสูงราว 20 แห่ง ทั้งในและต่างประเทศ ได้ถวายปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ และตำแหน่งเชิดชูเกียรติต่างๆ อาทิ พุทธศาสตร์ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ตรีปิฏกาจารย์กิตติมศักดิ์ จากนวนาลันทามหาวิหาร ประเทศอินเดีย และเมธาจารย์ (Most Eminent Scholar) จากมหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาแห่งโลก ฯลฯ นับว่าท่านเป็นพระสงฆ์ไทยที่ได้รับการยกย่องให้ได้รับดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์มากที่สุดในปัจจุบัน
นอกจากนี้ ท่านยังได้รับประกาศเกียรติคุณและรางวัลจาก 15 หน่วยงานทั้งไทยและต่างประเทศ อาทิ พ.ศ. 2532 ได้รับพระราชทานโล่รางวัล “มหิดลวรานุสรณ์”, พ.ศ. 2533 ได้รับรางวัลกิตติคุณสัมพันธ์ “สังข์เงิน” สาขาเผยแผ่พระพุทธศาสนา และที่สำคัญ พ.ศ. 2537 ได้รับรางวัลการศึกษาเพื่อสันติภาพ จากองค์การยูเนสโก (UNESCO Prize for Peace Education) ซึ่งนับเป็นคนไทยคนแรกที่ได้รับรางวัลนี้
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต) ได้มีสัมโมทนียกถาในการแสดงมุทิตาสักการะของพระสงฆ์และฆราวาสญาติโยม เมื่อวันที่ 5 ธ.ค. ความตอนหนึ่งว่า
“...ที่จริง เรื่องมุทิตาสักการะ เรื่องรับสมณศักดิ์ ยังสำคัญเป็นเรื่องรอง ความสำคัญที่แท้ ญาติโยมควรจะนึกว่าวันนี้ เป็นวันคล้ายวันพระราชสมภพของในหลวงรัชกาลที่ 9 อันนี้ เป็นวันสำคัญที่แท้จริง แม้แต่พิธีพระราชทานสมณศักดิ์ ก็สืบเนื่องมาจากการที่ได้ทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจ
อันนี้ เราก็ต้องมองไปที่...พูดง่ายๆ ก็คือ ‘พระคุณของในหลวงรัชกาลที่ 9’ หมายความว่า เป็นพระราชกรณียกิจในส่วนของการทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา ซึ่งพระองค์ได้ทรงปฏิบัติจริงจังตลอดมา และเราก็จะได้เห็นว่าทรงเอาใจใส่จริงๆ…
งานนี้ ให้โยมไปเอาใจใส่ที่พระคุณของในหลวง 'พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9' นั้น ในส่วนเรื่องของพระราชามหากษัตริย์บ้านเมือง ที่ท่านมีพระคุณเอาพระทัยใส่ต่อพระศาสนา ส่งเสริม โดยที่ทรงห่วงใย หาทางให้กิจการพระศาสนาได้ดำเนินไป...”
ด้วยความเป็นพระสงฆ์ผู้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ มีศีลาจารวัตรอันงดงาม และทรงภูมิปัญญาแตกฉานในพระธรรมวินัย สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์(ประยุทธ์ ปยุตฺโต ป.ธ.9) จึงเป็นพระเถรานุเถระที่ควรค่าแก่การยกย่อง กราบไหว้บูชาโดยแท้
(จาก นิตยสารธรรมลีลา ฉบับที่ 193 มกราคม 2560 โดย กองบรรณาธิการ)
