ครั้งที่ 85
พระมหาโมคคัลลานะผู้เกื้อกูลต่อพุทธบริษัทแม้ในงานนวกรรม
อีกเรื่องหนึ่งอันแสดงถึงความเป็นผู้มีประโยชน์เกื้อกูลต่อพุทธบริษัทของพระมหาโมคคัลลานะ แม้ในงานนวกรรม คือการก่อสร้าง ดังเรื่องต่อไปนี้
วันหนึ่ง หลังจากพระทศพล สัมมาสัมพุทธเจ้าเสวยที่บ้านของอนาถปิณฑิกเศรษฐีแล้วเสด็จบ่ายพระพักตร์ไปยังประตูด้านทิศอุดร มีพระประสงค์จะเสด็จไปโปรดบุตรเศรษฐีคนหนึ่งชื่อภัททิยะ ในภัททิยนคร เพราะได้ทรงตรวจพิจารณาเห็นอุปนิสัยสมบัติของบุตรเศรษฐีนั้น
ตามปกติธรรมดาของพระศาสดา เป็นดังนี้คือ ถ้าเสวยที่บ้านของ นางวิสาขาก็จะเสด็จออกทางประตูด้านทิศทักษิณ คือทิศใต้ แล้วเสด็จไปประทับ ณ เชตวนาราม ถ้าเสวยที่บ้านของอนาถปิณฑิกเศรษฐี ก็จะเสด็จออกทางประตูทิศปราจีน คือตะวันออก แล้วเสด็จประทับ ณ บุพพารามของนางวิสาขา คราใดที่พระพุทธองค์เสด็จบ่ายหน้าทางทิศอุดร คือทิศเหนือ ผู้คุ้นเคยก็จะทราบได้ทันทีว่า มีพระประสงค์จะเสด็จจาริกไปยังที่อื่นๆ ตามที่ทรงประสงค์
วันนั้น นางวิสาขามหาอุบาสิกา เห็นพระตถาคตเจ้าเสวยที่บ้านของอนาถปิณฑิกเศรษฐี แล้วเสด็จบ่ายพระพักตร์ไปทางทิศอุดร จึงรีบไปเฝ้าถวายบังคมแล้วกราบทูลว่า 'พระเจ้าข้า หม่อมฉันบริจาคทรัพย์จำนวนมากสร้างวิหารถวายพระองค์และภิกษุสงฆ์ ขอได้โปรด เสด็จกลับเถิด พระเจ้าข้า'
'วิสาขา! พระศาสดาตรัสอย่างอ่อนโยน 'ธรรมดาพระพุทธเจ้าไม่ควรอยู่ที่เดียวนานเกินไป การไปคราวนี้นานหลายเดือน'
นางวิสาขาคิดว่า พระศาสดาตรัสดังนี้คงได้ทรงพิจารณาเห็นใครสักคนหนึ่งผู้สมบูรณ์ด้วยอุปนิสัยสมบัติที่พระองค์ควรจะโปรด เป็นแน่แท้' ดังนี้แล้วกราบทูลว่า 'ถ้ากระนั้น ขอพระองค์โปรดรับสั่งให้ภิกษุรูปหนึ่งผู้เข้าใจในงานการก่อสร้างอยู่ก่อนเถิด พระเจ้าข้า'
'เธอพอใจให้ภิกษุรูปใดอยู่ ก็จงรับบาตรของภิกษุรูปนั้นเถิดวิสาขา' พระศาสดาตรัส
ความจริง นางพอใจในพระอานนท์ มีความสนิทสนมและความเคารพรักเป็นอย่างยิ่ง แต่เมื่อคำนึงถึงงานที่จะต้องทำให้สำเร็จไปโดยเร็วแล้ว นางคิดว่าพระมหาโมคคัลลานะผู้เลิศด้วยฤทธิ์จะยังประโยชน์นี้ให้สำเร็จได้ดีกว่า จึงรับบาตรพระมหาโมคคัลลานะ พระมหาเถระมองดูพระศาสดาเป็นเชิงว่า จะทรงอนุญาตการกลับของท่านหรือไม่ พระผู้มีพระภาคจึงตรัสว่า โมคคัลลานะ เธอและบริวารจงกลับเถิด เพื่ออนุเคราะห์วิสาขา'
ด้วยอานุภาพของพระมหาโมคคัลลานเถระ คนงานที่ไปขนไม้และหินในแดนไกลแม้ตั้ง 50-60 โยชน์ ก็ขนเอาไม้และหินมาทัน ในวันนั้น คือไปมาได้ในวันเดียว การยกไม้ยกหินใส่เกวียนก็ไม่ลำบาก เพลาเกวียนก็ไม่หัก ไม่นานเลยก็สร้างปราสาท 2 ชั้นเสร็จ ปราสาทนั้นมี 1,000 ห้อง ชั้นบน 500 ห้อง ชั้นล่าง 500 ห้อง การก่อสร้างเสร็จใน 9 เดือน
พระศาสดาเสด็จจาริกไปในชนบทต่างๆ คราวนั้นรวมเวลา 9 เดือนแล้วเสด็จกลับนครสาวัตถี วิสาขาทราบข่าวนั้นรีบไปเฝ้าอาราธนาให้เสด็จประทับ ณ วิหารที่ตนสร้างใหม่ด้วยวาจาว่า 'พระเจ้าข้า ขอพระองค์และภิกษุสงฆ์ประทับในวิหาร คือที่อยู่ของข้าพระองค์ตลอดเวลา 4 เดือนเถิด หม่อมฉันจะทำการฉลองปราสาท'
พระศาสดาทรงรับอาราธนาของนางวิสาขา
ดูเถิด ดูผู้มีอัธยาศัยประณีต มีจิตใจน้อมไปในบุญกุศล ย่อมแสวงหาโอกาสทำบุญกุศลอยู่เสมอ เพราะอนุสรณ์ถึงพระพุทธพจน์ที่ว่า
'ช่างดอกไม้ พึงทำพวงดอกไม้ให้มากขึ้นจากกองดอกไม้ฉันใด สัตว์ผู้เกิดแล้วและมีอันจะต้องตายเป็นธรรมดา พึงสั่งสมบุญกุศลฉันนั้น'
ดูก่อนผู้แสวงบุญ! อันบุญกุศลนั้น องค์พระศาสดาทรงเปรียบเหมือนพวงดอกไม้ อันว่าพวงดอกไม้นั้น น่าทัศนามีกลิ่นหอม ชวนชื่นใจฉันใด บุญกุศลก็ฉันนั้น เป็นสภาพน่าชื่นใจ มีผลอันน่าชื่นใจ คนมีบุญจึงเป็นผู้ทัศนาน่าชื่นใจสำหรับผู้เข้าใกล้ แม้ได้ยินกิตติศัพท์ก็ก่อให้เกิดปราโมช บุญย่อมกำจัดภัยต่างๆ บุญเอาชนะอุปสรรคต่างๆ การสั่งสมบุญจึงเป็นการสั่งสมที่ประเสริฐ ดังที่พระองค์ตรัสไว้ว่า
'บุคคลฝังทรัพย์สินไว้เพื่อใช้ประโยชน์เมื่อมีความจำเป็น แต่ทรัพย์ที่ฝังไว้นั้นไม่อาจให้สำเร็จประโยชน์ได้เสมอไป คือทรัพย์นั้นอาจเคลื่อนจากที่เดิมเสียบ้าง ผู้ฝังลืมที่เสียบ้าง อมนุษย์นำไปเสียบ้าง ทายาทอันไม่เป็นที่รักลอบขูดไปเสียบ้าง ยิ่งกว่านั้น เมื่อใดหมดบุญ เมื่อนั้นทรัพย์ทั้งหลายก็พินาศไป
แต่ผู้ใด หญิง หรือชายก็ตาม ฝังทรัพย์คือคุณธรรม เช่น ทานศีล ความสำรวมใจ และการฝึกกาย วาจาไว้ในตน ผู้นั้นชื่อว่าฝังทรัพย์ไว้ดีแล้ว อนึ่ง ทรัพย์ใดอันบุคคลฝังไว้แล้วในวัตถุที่ควรบูชา ในสงฆ์หรือในบุคคล ในการต้อนรับแขก ในมารดาบิดา หรือในพี่น้อง ทรัพย์นั้นชื่อว่าฝังไว้ดีแล้ว อันใครๆ จะเอาชนะไม่ได้ ติดตามไปได้ทุกแห่ง เมื่อละโลกนี้ไปแล้ว บุคคลย่อมถือเอาบุญนั่นแหละติดตัวไป
ขุมทรัพย์คือบุญนี้ ไม่ทั่วไปแก่คนเหล่าอื่น คือเป็นของเฉพาะตน โจรก็นำไปไม่ได้ นักปราชญ์จึงนิยมทำบุญซึ่งมีปกติติดตัวไปได้ ขุมทรัพย์คือบุญนี้ ให้สิ่งที่น่าปรารถนาทุกอย่างแก่เทวดาและมนุษย์
ความเป็นผู้มีผิวพรรณดี ความมีเสียงไพเราะ มีสัณฐานดี และรูปสวย ความเป็นใหญ่และมีบริวารมาก เหล่านี้ล้วนได้ด้วยบุญ
ความเป็นเจ้าปกครองประเทศ ความเป็นอิสระ ความสุขอย่างพระเจ้าจักรพรรดิ การเสวยทิพยสมบัติในโลกทิพย์ เหล่านี้ล้วนสำเร็จด้วยบุญ มนุษย์สมบัติก็ดี สวรรค์สมบัติก็ดี นิพพานสมบัติก็ดี ล้วนสำเร็จด้วยบุญทั้งสิ้น
การได้มิตรดี ความชำนาญในวิชาและวิมุตติปฏิสัมภิทา วิโมกข์สาวกบารมี ความเป็นพระปัจเจกพุทธเจ้าและพุทธภูมิ เหล่านี้ล้วนสำเร็จด้วยบุญทั้งสิ้น
บุญญสัมปทาคือความพรั่งพร้อมด้วยบุญ มีประโยชน์อานิสงส์มากอย่างนี้ นักปราชญ์และบัณฑิตทั้งหลาย จึงสรรเสริญความเป็นผู้มีบุญ อันได้สั่งสมไว้แล้วว่าประเสริฐ
พระมหาโมคคัลลานะผู้เกื้อกูลต่อพุทธบริษัทแม้ในงานนวกรรม
อีกเรื่องหนึ่งอันแสดงถึงความเป็นผู้มีประโยชน์เกื้อกูลต่อพุทธบริษัทของพระมหาโมคคัลลานะ แม้ในงานนวกรรม คือการก่อสร้าง ดังเรื่องต่อไปนี้
วันหนึ่ง หลังจากพระทศพล สัมมาสัมพุทธเจ้าเสวยที่บ้านของอนาถปิณฑิกเศรษฐีแล้วเสด็จบ่ายพระพักตร์ไปยังประตูด้านทิศอุดร มีพระประสงค์จะเสด็จไปโปรดบุตรเศรษฐีคนหนึ่งชื่อภัททิยะ ในภัททิยนคร เพราะได้ทรงตรวจพิจารณาเห็นอุปนิสัยสมบัติของบุตรเศรษฐีนั้น
ตามปกติธรรมดาของพระศาสดา เป็นดังนี้คือ ถ้าเสวยที่บ้านของ นางวิสาขาก็จะเสด็จออกทางประตูด้านทิศทักษิณ คือทิศใต้ แล้วเสด็จไปประทับ ณ เชตวนาราม ถ้าเสวยที่บ้านของอนาถปิณฑิกเศรษฐี ก็จะเสด็จออกทางประตูทิศปราจีน คือตะวันออก แล้วเสด็จประทับ ณ บุพพารามของนางวิสาขา คราใดที่พระพุทธองค์เสด็จบ่ายหน้าทางทิศอุดร คือทิศเหนือ ผู้คุ้นเคยก็จะทราบได้ทันทีว่า มีพระประสงค์จะเสด็จจาริกไปยังที่อื่นๆ ตามที่ทรงประสงค์
วันนั้น นางวิสาขามหาอุบาสิกา เห็นพระตถาคตเจ้าเสวยที่บ้านของอนาถปิณฑิกเศรษฐี แล้วเสด็จบ่ายพระพักตร์ไปทางทิศอุดร จึงรีบไปเฝ้าถวายบังคมแล้วกราบทูลว่า 'พระเจ้าข้า หม่อมฉันบริจาคทรัพย์จำนวนมากสร้างวิหารถวายพระองค์และภิกษุสงฆ์ ขอได้โปรด เสด็จกลับเถิด พระเจ้าข้า'
'วิสาขา! พระศาสดาตรัสอย่างอ่อนโยน 'ธรรมดาพระพุทธเจ้าไม่ควรอยู่ที่เดียวนานเกินไป การไปคราวนี้นานหลายเดือน'
นางวิสาขาคิดว่า พระศาสดาตรัสดังนี้คงได้ทรงพิจารณาเห็นใครสักคนหนึ่งผู้สมบูรณ์ด้วยอุปนิสัยสมบัติที่พระองค์ควรจะโปรด เป็นแน่แท้' ดังนี้แล้วกราบทูลว่า 'ถ้ากระนั้น ขอพระองค์โปรดรับสั่งให้ภิกษุรูปหนึ่งผู้เข้าใจในงานการก่อสร้างอยู่ก่อนเถิด พระเจ้าข้า'
'เธอพอใจให้ภิกษุรูปใดอยู่ ก็จงรับบาตรของภิกษุรูปนั้นเถิดวิสาขา' พระศาสดาตรัส
ความจริง นางพอใจในพระอานนท์ มีความสนิทสนมและความเคารพรักเป็นอย่างยิ่ง แต่เมื่อคำนึงถึงงานที่จะต้องทำให้สำเร็จไปโดยเร็วแล้ว นางคิดว่าพระมหาโมคคัลลานะผู้เลิศด้วยฤทธิ์จะยังประโยชน์นี้ให้สำเร็จได้ดีกว่า จึงรับบาตรพระมหาโมคคัลลานะ พระมหาเถระมองดูพระศาสดาเป็นเชิงว่า จะทรงอนุญาตการกลับของท่านหรือไม่ พระผู้มีพระภาคจึงตรัสว่า โมคคัลลานะ เธอและบริวารจงกลับเถิด เพื่ออนุเคราะห์วิสาขา'
ด้วยอานุภาพของพระมหาโมคคัลลานเถระ คนงานที่ไปขนไม้และหินในแดนไกลแม้ตั้ง 50-60 โยชน์ ก็ขนเอาไม้และหินมาทัน ในวันนั้น คือไปมาได้ในวันเดียว การยกไม้ยกหินใส่เกวียนก็ไม่ลำบาก เพลาเกวียนก็ไม่หัก ไม่นานเลยก็สร้างปราสาท 2 ชั้นเสร็จ ปราสาทนั้นมี 1,000 ห้อง ชั้นบน 500 ห้อง ชั้นล่าง 500 ห้อง การก่อสร้างเสร็จใน 9 เดือน
พระศาสดาเสด็จจาริกไปในชนบทต่างๆ คราวนั้นรวมเวลา 9 เดือนแล้วเสด็จกลับนครสาวัตถี วิสาขาทราบข่าวนั้นรีบไปเฝ้าอาราธนาให้เสด็จประทับ ณ วิหารที่ตนสร้างใหม่ด้วยวาจาว่า 'พระเจ้าข้า ขอพระองค์และภิกษุสงฆ์ประทับในวิหาร คือที่อยู่ของข้าพระองค์ตลอดเวลา 4 เดือนเถิด หม่อมฉันจะทำการฉลองปราสาท'
พระศาสดาทรงรับอาราธนาของนางวิสาขา
ดูเถิด ดูผู้มีอัธยาศัยประณีต มีจิตใจน้อมไปในบุญกุศล ย่อมแสวงหาโอกาสทำบุญกุศลอยู่เสมอ เพราะอนุสรณ์ถึงพระพุทธพจน์ที่ว่า
'ช่างดอกไม้ พึงทำพวงดอกไม้ให้มากขึ้นจากกองดอกไม้ฉันใด สัตว์ผู้เกิดแล้วและมีอันจะต้องตายเป็นธรรมดา พึงสั่งสมบุญกุศลฉันนั้น'
ดูก่อนผู้แสวงบุญ! อันบุญกุศลนั้น องค์พระศาสดาทรงเปรียบเหมือนพวงดอกไม้ อันว่าพวงดอกไม้นั้น น่าทัศนามีกลิ่นหอม ชวนชื่นใจฉันใด บุญกุศลก็ฉันนั้น เป็นสภาพน่าชื่นใจ มีผลอันน่าชื่นใจ คนมีบุญจึงเป็นผู้ทัศนาน่าชื่นใจสำหรับผู้เข้าใกล้ แม้ได้ยินกิตติศัพท์ก็ก่อให้เกิดปราโมช บุญย่อมกำจัดภัยต่างๆ บุญเอาชนะอุปสรรคต่างๆ การสั่งสมบุญจึงเป็นการสั่งสมที่ประเสริฐ ดังที่พระองค์ตรัสไว้ว่า
'บุคคลฝังทรัพย์สินไว้เพื่อใช้ประโยชน์เมื่อมีความจำเป็น แต่ทรัพย์ที่ฝังไว้นั้นไม่อาจให้สำเร็จประโยชน์ได้เสมอไป คือทรัพย์นั้นอาจเคลื่อนจากที่เดิมเสียบ้าง ผู้ฝังลืมที่เสียบ้าง อมนุษย์นำไปเสียบ้าง ทายาทอันไม่เป็นที่รักลอบขูดไปเสียบ้าง ยิ่งกว่านั้น เมื่อใดหมดบุญ เมื่อนั้นทรัพย์ทั้งหลายก็พินาศไป
แต่ผู้ใด หญิง หรือชายก็ตาม ฝังทรัพย์คือคุณธรรม เช่น ทานศีล ความสำรวมใจ และการฝึกกาย วาจาไว้ในตน ผู้นั้นชื่อว่าฝังทรัพย์ไว้ดีแล้ว อนึ่ง ทรัพย์ใดอันบุคคลฝังไว้แล้วในวัตถุที่ควรบูชา ในสงฆ์หรือในบุคคล ในการต้อนรับแขก ในมารดาบิดา หรือในพี่น้อง ทรัพย์นั้นชื่อว่าฝังไว้ดีแล้ว อันใครๆ จะเอาชนะไม่ได้ ติดตามไปได้ทุกแห่ง เมื่อละโลกนี้ไปแล้ว บุคคลย่อมถือเอาบุญนั่นแหละติดตัวไป
ขุมทรัพย์คือบุญนี้ ไม่ทั่วไปแก่คนเหล่าอื่น คือเป็นของเฉพาะตน โจรก็นำไปไม่ได้ นักปราชญ์จึงนิยมทำบุญซึ่งมีปกติติดตัวไปได้ ขุมทรัพย์คือบุญนี้ ให้สิ่งที่น่าปรารถนาทุกอย่างแก่เทวดาและมนุษย์
ความเป็นผู้มีผิวพรรณดี ความมีเสียงไพเราะ มีสัณฐานดี และรูปสวย ความเป็นใหญ่และมีบริวารมาก เหล่านี้ล้วนได้ด้วยบุญ
ความเป็นเจ้าปกครองประเทศ ความเป็นอิสระ ความสุขอย่างพระเจ้าจักรพรรดิ การเสวยทิพยสมบัติในโลกทิพย์ เหล่านี้ล้วนสำเร็จด้วยบุญ มนุษย์สมบัติก็ดี สวรรค์สมบัติก็ดี นิพพานสมบัติก็ดี ล้วนสำเร็จด้วยบุญทั้งสิ้น
การได้มิตรดี ความชำนาญในวิชาและวิมุตติปฏิสัมภิทา วิโมกข์สาวกบารมี ความเป็นพระปัจเจกพุทธเจ้าและพุทธภูมิ เหล่านี้ล้วนสำเร็จด้วยบุญทั้งสิ้น
บุญญสัมปทาคือความพรั่งพร้อมด้วยบุญ มีประโยชน์อานิสงส์มากอย่างนี้ นักปราชญ์และบัณฑิตทั้งหลาย จึงสรรเสริญความเป็นผู้มีบุญ อันได้สั่งสมไว้แล้วว่าประเสริฐ
