ดร.ปิติ ศรีแสงนาม
ศูนย์อาเซียนศึกษา คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาฯ
ศูนย์อาเซียนศึกษา คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาฯ
1.การประชุมสุดยอดผู้นำกลุ่มความร่วมมือทางเศรษฐกิจในเอเชียแปซิฟิก หรือ เอเปค (Asia-Pacific Economic Cooperation: APEC) จัดขึ้นในวันที่ 18-19 พฤศจิกายน 2558 โดยมีประเทศฟิลิปปินส์เป็นเจ้าภาพ โดยก่อนหน้านี้ฟิลิปปินส์เคยเป็นเจ้าภาพ APEC Summit มาแล้วในปี 1996
2.การประชุมครั้งนี้จะมีผู้นำและตัวแทนผู้นำจาก 21 เขตเศรษฐกิจเข้าร่วม (ใช้คำว่าเขตเศรษฐกิจเพราะบางพื้นที่ เช่น ฮ่องกง และไต้หวัน ก็ไม่ได้มีสถานะเป็นประเทศ) โดยสามารถจำแนกสมาชิกได้เป็น 4 กลุ่ม
• สมาชิก APEC ที่ลงนามในกรอบ TPP และร่วมเจรจากรอบ RCEP (ASEAN +6) ได้แก่ ออสเตรเลีย บรูไน ญี่ปุ่น มาเลเซีย นิวซีแลนด์ เวียดนาม
• สมาชิก APEC ที่ลงนามในกรอบ TPP แต่ไม่ได้ร่วมเจรจากรอบ RCEP (ASEAN +6) ได้แก่ แคนาดา ชิลี เม็กซิโก เปรู สหรัฐอเมริกา
• สมาชิก APEC ที่ไม่ในกรอบ TPP แต่ร่วมเจรจากรอบ RCEP (ASEAN +6) ได้แก่ จีน อินโดนีเซีย เกาหลีใต้ ฟิลิปปินส์ และ ประเทศไทย
• สมาชิก APEC ที่ไม่ได้ร่วมทั้ง TPP และ RCEP ได้แก่ ฮ่องกง รัสเซีย ปาปัวนิวกีนี และ ไต้หวัน
3.ที่ต้องแบ่งกลุ่มเช่นนี้เนื่องจากในช่วงเวลาดังกล่าวไม่ได้มีเพียงการประชุมสุดยอดผู้นำ APEC เท่านั้น แต่ยังมีการประชุมสำคัญอื่นๆ เกิดขึ้นคู่ขนานไปด้วยนั่นคือ
• การประชุม TPP Summit ครั้งแรก หลังการลงนามเมื่อต้นเดือน ตุลาคม (ฟิลิปปินส์เจ้าภาพไม่ได้เป็นสมาชิก TPP แต่ประธานาธิบดี Benigno Aquino III แสดงความสนใจอยากเป็นสมาชิก และบอกว่า TPP น่าจะเป็นข้อตกลง Inclusive มากกว่านี้ ปัจจุบันเป็น Exclusive โดยก่อนหน้านี้ประธานาธิบดีอินโดนีเซียก็เคยแสดงความสนใจอยากเข้าเป็นสมาชิก
• การประชุมระดับรัฐมนตรีกระทรวงเศรษฐกิจ APEC Ministerial Meeting
• การประชุมของนักธุรกิจ APEC CEO Summit และ APEC SMEs Summit
4.เนื่องจากเหตุการณ์ผู้ก่อการร้ายในปารีสทำให้รัฐบาลฟิลิปปินส์ยกระดับการเตรียมความพร้อมด้านความมั่นคงระดับสูงสุด (Red Alert) สำหรับกองทัพ Armed Forces of the Philippines และ Philippines National Police มีการประกาศหยุดโรงเรียนและมหาวิทยาลัยในระหว่างวันที่ 17-20 พฤศจิกายน และหยุดการทำงานในกรุงมนิลาในวันที่ 18-19 หยุดการทำงานในเขตมนิลา และในบริเวณการจัดประชุมที่ Philippines International Convention Center และ ถนน Roxas Boulevard รวมทั้งพื้นที่อ่าว Manila Bay ก็มีการประกาศห้ามกิจกรรมประมง เดินเรือ ว่ายน้ำ และการเดินทางของประชาชนในพื้นที่ดังกล่าว
5.การประชุมครั้งนี้จัดขึ้นภายใต้ Theme “Building Inclusive Economies, Building a Better World” โดยหลังการประชุมรัฐมนตรีเศรษฐกิจ APEC นาย Gregory Domingo รัฐมนตรีกระทรวงการค้าและอุตสาหกรรมของประเทศฟิลิปปินส์ออกมาแถลงให้คำจำกัดความคำว่า “Inclusive” ว่าคือการพัฒนาทุกภาคส่วนใน 2 มิติ ได้แก่ การพัฒนาที่เอื้อประโยชน์ทั้งประเทศพัฒนาแล้วและประเทศกำลังพัฒนา (Benefit to Both Developed and Developing Countries) และมิติการพัฒนาทุกภาคส่วนของประชาชนในทุกประเทศในทุกระดับและในทุกกลุ่ม โดยเน้นให้ความสำคัญกับกลุ่มผู้ด้อยโอกาสและผู้ได้รับผลกระทบจากการนโยบายระหว่างประเทศ (Benefit to a wide cross-section of people especially the vulnerable secter)
6.คำที่เป็น Keyword และจะได้ยินบ่อยต่อไปในการประชุมเวทีนานาชาติตลอดทั้งปี 2015-2016 คือคำต่อไปนี้
• Quality of Economic Growth focus on Economics Social and Environment
• Strong and Sustainable Economic Growth
• Resilient, Sustainable, Environmental Friendly, Growth to rural areas
• Opportunities for Youth, Women, Micro and SMEs
• Growth based on Innovation
7.ผลการประชุมจาก APEC Ministerial Meeting (อย่าได้คิดว่าจะมีผลอะไรมาก เนื่องจาก APEC คือเวทีนั่งคุย ไม่ได้มีองค์กรที่จะบังคับให้สิ่งที่ตกลงเกิดการบังคับใช้)
• ยืนยันว่า APEC จะเดินหน้าสร้าง Free Trade Agreement of Asia-Pacific (FTA-AP) หรือ เขตการค้าเสรีเอเซีย-แปซิฟิค
• ประกาศแผนแม่บทความเชื่อมโยงเอเซีย-แปซิฟิค APEC Connectivity Blueprint 2015-2025 เพื่ออำนวยความสะดวกด้านการค้า การลงทุน และระบบโลจิสติกส์ในภูมิภาค
• ลดภาษีใน APEC’s Environmental Goods Lists
• เปิดใช้ APEC Virtual Knowledge Center on Services ซึ่งมีของดีคือ Service Requirement Database
• Boracay Action Agenda to Globalised Micro and SMEs
• Action Plan on Food Security and Blue Economy (Blue Economy คือธุรกิจในทะเล โดยจะมีการเข้มงวดกับการประมงผิดกฎหมาย การประมงที่ไม่มีการควบคุม และการประมงที่ไม่ได้มีการรายงานผลการดำเนินการ (Address illegal, unregulated, unreported Fishing) ซึ่งประเด็นนี้น่าจะส่งผลต่อไทยในการลักษณะเดียวกับการประมง IUU
• ตั้งคณะทำงาน (Task Force) เรื่อง Energy Resiliency, Natural Disaster, Climate Change
• จัดตั้ง APEC Disaster Risk Reduction Framework
8.เรื่องที่ต้องจับตาควบคู่ไปกับการประชุมสุดยอดผู้นำ APEC คือการประท้วงรอบๆ ที่ประชุม APEC ซึ่งตอนนี้มีด้วยกันหลายกลุ่ม ได้แก่
• สมาชิกสภาผู้แทนของประเทศฟิลิปปินส์ Bagong Alyansang Makabayan นำกลุ่มประท้วงจีนเรื่อง ทะเลจีนใต้
• กลุ่มประท้วง USA กรณี Imperialism มองว่า ข้อตกลง Philippines-US Visiting Force Agreement และ Philippines-US Enhanced Defense Cooperation Agreement ที่อนุญาตให้กองทัพสหรัฐสามารถเข้ามาในน่านน้ำ น่านฟ้าของฟิลิปปินส์ได้โดยไม่ต้องขออนุญาตล่วงหน้าคือการล่าอาณานิคมสมัยใหม่ (ปกติเข้ามาในน่านน้ำ น่านฟ้าโดยไม่ต้องขออนุญาตล่วงหน้า = ประกาศสงคราม)
• กลุ่มประท้วง APEC
• ต่อต้าน Globalisation
• ประท้วงความยากจนในฟิลิปปินส์
• กลุ่ม Lumad ผู้ลี้ภัยจากเกาะมินดาเนา ต่อต้านกองทัพ บอกว่ากองทัพใช้ความรุนแรงและละเมิดสิทธิมนุษยชน ในขณะที่กองทัพเคลมว่าพวกนี้เป็นคอมมิวนิสต์ ต้องปราบปราม
• เหยื่อจากเหตุการณ์สังหารหมู่ที่ Hacienda Luisita เรียกร้องเงินเยียวยา และการปฏิรูปที่ดิน เรียกร้องมาแล้ว 11 ปี เหตุการณ์สังหารหมู่ที่ Hacienda Luisita มีคนตาย 12 คนและเด็กตาย 2 คน เนื่องจากคนงานเรียกร้องค่าแรงและสวัสดิการที่ดีขึ้นจากโรงงานน้ำตาลที่ใหญ่ที่สุดในประเทศบนเกาะ Tarlac ใหญ่ขนาด 6,453 เฮกเตอร์ 40,330 ไร่ ใหญ่กว่าเมืองขนาดใหญ่ของประเทศ 2 เมือง เช่น เมือง Makati City และ Pasig City รวมกัน โรงงานน้ำตาลนี้มีนาง Corazon Aquino (อดีตประธานาธิบดี) และลูกชายนาย Benigno Aquino III ประธานาธิบดีปัจจุบันเป็นผู้ถือหุ้น
9.ปกติการผลการประชุม APEC มักจะไม่ค่อยได้มีการนำไปทำให้เกิดขึ้นได้จริงมากมายอะไรนัก ทั้งนี้เนื่องจาก APEC ไม่ได้มีตัวองค์กรที่จะบังคับใช้หรือผลักดันเรื่องต่างๆ หากแต่เป็นเวทีที่ผู้นำประเทศจะมีรวมกลุ่ม พูดคุย และเสนอแนวคิดต่างๆ และมักจะมีการประชุมแบบคู่ขนานระหว่างคู่ประเทศคือกลุ่มประเทศต่างๆ ซึ่งมักจะมีเรื่องน่าสนใจตามมา
10.ประเด็นที่น่าสนใจมากที่สุดในการประชุมครั้งนี้อาจจะไม่ใช่เรื่อง การค้า การลงทุน แต่เป็นการงัดข้อกันระหว่าง 2 มหาอำนาจของโลก นั่นคือ สหรัฐอเมริกาที่ต้องการปิดล้อมจำกัดเขตจีนผ่านนโยบาย Re-Balancing และการสร้างพันธมิตรของสหรัฐกับประเทศที่มีข้อพิพาทกับจีนในบริเวณทะเลจีนใต้ อันได้แก่ ฟิลิปปินส์ เวียดนาม ไต้หวัน ญี่ปุ่น เกาหลี มาเลเซีย บรูไน ในขณะที่จีนเองก็ต้องการผลักดันนโยบายเชื่อมโยง 21st Century Maritime Silk Road ในพื้นที่ดังกล่าว และ After-math ของการประชุม APEC ก็จะมาต่อเนื่องที่การประชุมสุดยอดผู้นำอาเซียน อาเซียน +3 อาเซียน +6 ที่จะเกิดขึ้นต่อเนื่องในวันที่ 18-19 พฤศจิกายนนี้ที่กรุงกัวลาลัมเปอร์ ประเทศมาเลเซีย
