เงินทองเป็นของบาดใจ : สหการสงฆ์...คือก้าวใหม่สำหรับการปฏิรูปพระพุทธศาสนา

ในรัฐศาสตร์มีภาษิตอยู่ประโยคหนึ่งซึ่งถือเป็นหลักการในการปกครองที่นำมาสู่ การกระจายอำนาจและการตรวจสอบนั่นคือ “อำนาจที่สมบูรณ์แบบย่อมคดโกงอย่างสมบูรณ์แบบ” (Absolute power corrupts absolutely) เรื่องนี้เมื่อวิเคราะห์การปกครองคณะสงฆ์ในประเทศไทย ย่อมพบว่า ระบบการปกครองคณะสงฆ์ ตามบัญญัติไว้ใน พ.ร.บ.สงฆ์ ๒๕๐๕ ได้สร้างปัญหาอย่างมากมายให้เกิดขึ้นกับวงการพระสงฆ์ในปัจจุบัน

เรื่องอื้อฉาวที่เกิดขึ้นซ้ำซากในวงการพระไทย ไม่ว่าจะเป็นกรณีพระพรหมสุธี เณรคำ วัดพระธรรมกาย ฯลฯ ล้วนมาจากระบบการบริหารเงินของพระภิกษุ ที่ขาดความเคารพในพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า ทั้งนี้กฎหมาย พ.ร.บ.สงฆ์ ๒๕๐๕ สร้างอำนาจการปกครองให้เจ้าอาวาสเป็นข้าราชการของรัฐ มีฐานะเหมือนพระราชาในวัดของตนเอง แถมยังมีเงินเดือนซึ่งเรียกว่านิตยภัตร ประจำตำแหน่ง ยิ่งไปกว่านั้นยังกำหนดให้วัดมีไวยาวัจจกร ซึ่งทำหน้าที่ดูแลบริหารการเงินและทรัพย์สินของวัด เป็นตำแหน่งที่เจ้าอาวาสเป็นผู้แต่งตั้ง ซึ่งเจ้าอาวาสก็มักจึงเลือกแต่งตั้งคนที่ตนเองสั่งได้เข้ามารับใช้ตน พ.ร.บ.ฉบับนี้ยังไม่ให้อำนาจองค์กรใดในการตรวจสอบการบริหารเงินของวัด ความสัมพันธ์ระหว่างพระลูกวัดกับเจ้าอาวาสจึงอยู่ในลักษณะเจ้ากับไพร่ ในวัดส่วนใหญ่พระจึงอยู่แบบต่างคนต่างอยู่ ตัวใครตัวมัน มากกว่าจะเป็นฉันพี่น้องตามหลักของพระวินัย

ตามกฎหมายฉบับนี้ยังให้สิทธิกับ ภิกษุสามเณรจะมีเงินฝากในธนาคาร และแม้ถึงจะลงทุนในตลาดหลักทรัพย์ ซื้อพันธบัตรกองทุนต่างๆ ก็ทำได้ ยิ่งไปกว่านั้นวัดแต่ละวัด เงินบริจาคมักจะกระจุกตัวอยู่ในบัญชีของเจ้าอาวาส หรือบัญชีวัดที่เจ้าอาวาสเท่านั้นเป็นผู้มีอำนาจสั่งจ่าย แม้ในปัจจุบันยังไม่มีการตรวจสอบบัญชีระบบการบริหารจัดการเงินของวัดที่แยกเป็นสัดส่วนจากเงินของเจ้าอาวาส วัดใดที่โชคดีได้เจ้าอาวาสที่เคร่งครัดในพระวินัยไม่เก็บเงินทอง วัดนั้นก็มีการกระจาย เงินทองที่ญาติโยมบริจาค เพื่อสร้างโครงการและกิจกรรมเป็นประโยชน์ต่อพระพุทธศาสนา เช่น สร้างสวัสดิการให้พระหนุ่มเณรน้อยในวัด หากโชคร้ายได้เจ้าอาวาสที่เห็นแก่ได้ ก็ย่อมยักยอกเอาเงินวัดมาใช้จ่ายเพื่อประโยชน์สุขของตนเอง พร้อมพวกพ้องอย่างง่ายดาย ยิ่งไปกว่านั้นเงินบริจาคให้วัดยังมีสิทธิที่ใช้หักภาษีเงินได้โดยที่วัดแต่ละวัดจัดพิมพ์ใบอนุโมทนาบัตรของตนเองตามชอบใจ ปีหนึ่งๆ มีผู้ใช้สิทธิหักภาษีเงินได้จากใบอนุโมทนาบัตรของวัดถึง ห้าหมื่นล้านบาท และไม่มีระเบียบกฎเกณฑ์การตรวจสอบจากกระทรวงการคลังว่าเป็นเงินบริจาคจริงหรือไม่ หรือว่าเป็นการฟอกเงิน

วิธีการหนึ่งที่สามารถแก้ไขปัญหาเหล่านี้ได้ คือการก่อตั้ง องค์กรบริหารกิจการเงินทองและทรัพย์สินของพระและวัด ขึ้นมา ในกำกับดูแลของกระทรวงการคลัง เพื่อช่วยให้พระเณรและคนวัดผู้ดำรงชีวิตอยู่ได้ด้วยเงินบริจาค จากสาธารณชน และช่วยเหลือให้บรรพชิตในพระพุทธศาสนา ทุกรูป/องค์ รักษาพระธรรมวินัยได้บริสุทธิ์ตามพระปาฏิโมกข์ โดยใช้การมีส่วนร่วมของอุบาสก อุบาสิกา และระบบการบริหารการเงินโดยใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่เป็นเครื่องมือ

ระบบสหการสงฆ์นี้เป็นระบบที่ก่อให้เกิดความเอาใจใส่ดูแลซึ่งกันของบรรพชิต โดยให้สิทธิแก่พระคุณเจ้าแต่ละรูปมีสิทธิในการบริหารองค์กรนี้อย่างเท่าเทียมกันทุกนิกาย สมาชิกทุกจะมีบัตรประจำตัวโดยใช้เลขที่บัตรประชาชน 13 หลัก ที่มีรูปถ่าย ฝังไมโครชิปและบาร์โคด ที่ทำให้สมาชิกแต่ละรูป สามารถใช้แทนบัตรเครดิตได้ ไม่ต้องมีญาติโยมคอยติดตามถึงสตางค์เป็นอุปฐากในทุกโอกาส พระเองไม่ต้องจับต้องเงินทอง หากจับจ่ายใช้สอยซื้อสินค้า ก็สามารถทำได้ง่ายโดยการรูดบัตร หักบัญชีที่เปิดไว้ในสหการสาขาของวัดที่ท่านเป็นสมาชิกอยู่ ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดในพระวินัยที่ถือว่าพระภิกษุทั้งหลายเหมือนพี่น้องในครอบครัวเดียวกันตามปรัชญาของพระธรรมวินัย

สหการสงฆ์มิได้ให้บริการเฉพาะเรื่องเงินของพระภิกษุเท่านั้น แต่ยังบริหารคลังของวัด ที่ธรณีสงฆ์ สมบัติอื่น ซึ่งรวมถึงกล่องบริจาคทั้งหมดในวัด แม้จัดการกับเครื่องสังฆทาน คัดเลือกและทำผาติกรรมเพื่อพระคุณเจ้าแต่ละรูปผู้ได้รับบริจาคมาแล้วไม่ต้องลำบากเก็บสัมภาระต่างๆ ไว้ให้กุฏิต้องตน แต่มีสังฆภัณฑ์ของวัดที่ให้เบิกของไปใช้สอยเฉพาะที่จำเป็น สังฆทานที่เกินจำเป็นไวยาวัจกรก็สามารถ ผาติกรรมสินค้าเหล่านั้น ออกจำหนาย มาเป็นจำเนวนเงินเข้าสู่บัญชีของสมาขิกแต่ละรูปในวัด โดยอำนาจการบริหารกิจกรรมนี้ขึ้นอยู่กับสมาชิกทั้งหมดของสหการสงฆ์

รายได้ที่เกิดจากการบริหารสหการสงฆ์ ย่อมนำกลับไปเป็นประโยชน์แก่สมาชิกแต่ละรูป และสร้างประโยชน์อื่น ๆ แก่พระพุทธศาสนา เช่น การให้ทุนการศึกษาแก่พระคุณเจ้าหรือสามเณรที่อยากเรียนต่อ หรือ มีทุนให้สมาชิกยืมเพื่อดูแลสุขภาพของโยมบิดามารดาของสมาชิกที่ป่วยอยู่ จนแม้ถึงแก่กรรมก็มีเงินช่วยเหลือในการจัดงานศพ ทำให้สมาชิกได้ช่วยเหลือซึ่งกันและกันทั้งประเทศ และที่สำคัญคือวัดที่มีรายได้มากย่อมช่วยเหลือวัดที่มีรายได้น้อยได้โดยไม่ยาก

ผู้บริหารสหการสงฆ์นี้อยู่ภายใต้รัฐบาล แต่รับนโยบายจากสมาชิกทั้งหลายขององค์กร โดยถือว่าบรรพชิตทุกรูปมีสิทธิเท่าเทียมกัน ไม่ว่าอายุพรรษาเท่าไหร่ นิกายใด สามารถเลือกไวยาวัจกรที่เหมาะสม ในดุลพินิจแห่งตนเพื่อบริหารงานขององค์กรนี้ในวัดแห่งตนได้ เพื่อให้เกิดดอกผลมากที่สุด โดยที่บรรพชิตไม่เข้ามายุ่งเกี่ยวข้องด้วยกับเงินทองโดยตรง และสหการสงฆ์แต่ละวัดรวมตัวกันเป็นเครือข่ายสหการสงฆ์ระดับชาติ มีระเบียบการบริหารจัดการก็ใช้ตามระเบียบและธรรมาธิบาลที่ใช้กับนิติบุคคลในตลาดหลักทรัพย์ เพื่อความโปร่งใสและตรวจสอบได้

การเป็นสมาชิกสหการสงฆ์นี้ ควรเป็นสิทธิ์ของพระคุณเจ้าหรือสามเณรแต่ละรูป ไม่ใช่เป็นหน้าที่ ไม่ใช่เรื่องบังคับ หากเมื่อท่านสมควรเป็นสมาชิกท่านก็ย่อมจะได้รับสิทธิไม่ต้องเสียภาษี แม้ผู้บริจาคเงินเป็นการส่วนตัวแก่ท่านก็อาจนำไปหักภาษีได้ จำนวนหนึ่ง (ประมาณ 25%) เพื่อทำให้เกิดแรงจูงใจในการทำบุญแก่สาธุชนทั้งหลายมากขึ้น แต่หากท่านตัดสินใจไม่เปิดบัญชีกับสหการสงฆ์ ท่านย่อมมีสิทธิ์เปิดบัญชีกับธนาคารต่าง ๆ ได้เช่นกัน แต่ท่านจำต้องมีภาระยื่น เอกสาร ภ.ง.ด. 9 เสียภาษีประจำปีเนื่องจากมีรายได้ ประโยชน์ของสหการสงฆ์นี้ คือความโปร่งใสของการใช้จ่ายเงิน ของบรรพชิตที่เลี้ยงชีพด้วยภิกขาจาร ประชาชนมีความอุ่นใจว่าการทำบุญได้อานิสงส์เต็มเม็ดเต็มหน่วย และเป็นการทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาอย่างทั่วถึง ไม่ใช่เป็นการให้เงินทำบุญที่กระจุกตัวอยู่แต่ในระดับบน ในอำนาจของพระสังฆาธิการ ปราศจากการตรวจสอบจากผู้ใด

ภารกิจที่ชาวพุทธต้องทำต่อไปคือการร่วมกันกำหนดกติในการสรรหาไวยาวัจจกร ให้สอดคล้องกับให้องค์กรพุทธบริษัทมีส่วนร่วม เพื่อกำหนดมาตรฐานและกติกา การบริหารสหการสงฆ์ ในแต่ละวัด และในระดับชาติ โดยให้พระคุณเจ้ามีสิทธิในการบริหารจัดการ ทรัพย์สินของตนเอง ของวัดและพระศาสนาร่วมกัน โดยไม่จำกัดนิกาย เพื่อเกื้อกูลให้พระคุณเจ้าแต่ละรูปยังดำรงตนตามพระปาฏิโมกข์อย่างครบถ้วน เป็นโครงการเร่งด่วนที่ต้องทำก่อนการปฏิรูปกิจการอื่นของพระพุทธศาสนา พระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้านั้นเป็นอกาลิโก แต่ปัญหาและเรื่องอื้อฉาวที่เกิดขึ้นกับวงการสงฆ์ในประเทศไทยนั้น เป็นเพราะชาวไทยต่างหากที่ไม่มีมนสิการที่จะช่วยให้บรรพชิตทั้งหลายดำรงพระธรรมวินัยให้บริสุทธิ์บริบูรณ์ต่างหาก