มหาอุทกภัยครั้งร้ายแรงหนนี้ มีเรื่องราวมากมายให้กล่าวถึงไม่รู้จักจบสิ้น ผลกระทบกว้างใหญ่มหาศาล ไม่เพียงแค่พระพุทธรูปเท่านั้นที่ต้องแช่อยู่ในน้ำแรมเดือนช่างปั้นพระพุทธรูปอย่าง พี่มงคล ชมภูทิพย์ (พี่อู๊ด) ที่เป็นหัวแรงสำคัญในปั้นต้นแบบ “พระพุทธพิทักษ์ไทยทศทิศ” เพื่อถวายพระเจ้าอยู่หัวในวโรกาสครบ 84 พรรษา ก็ถูกภัยจากน้ำท่วม บ้านในซอยวัดบวรมงคล จรัญสนิทวงศ์ โดนเข้าไปเต็มๆ ทั้งอยู่ท้ายซอยแถบใกล้แม่น้ำเจ้าพระยาอีกต่างหาก
บ้านที่อยู่ก็เป็นหลังเดิมที่อยู่มานานเกือบ 40 ปี คนมาอยู่ใหม่เขาถมที่กันจนสูง คนที่อยู่มาก่อนก็กลายเป็นอยู่ในที่ลุ่ม ทั้งๆ ที่มีกฎหมายใหม่ออกมาเรื่องการถมดินในที่เอกชน ไม่เห็นเคยบังคับใครได้ บ้านอยู่ติดกันบางแห่งถมเกือบมิดรั้วบ้านข้างๆ คราวนี้คงจะหนักขึ้นเพราะทุกคนจะถมที่หนีน้ำกันเป็นโกลาหล เพราะระดับน้ำมีให้วัดกันทุกตรอกซอกซอย ที่ต้องลุ้นกันก็คือปีหน้าระดับจะเท่าเดิมหรือสูงกว่า การป้องกันไม่ต้องไปพูดถึง วันนี้ยังทะเลาะกันไม่เลิก แย่งงบกันยังไม่จบอนาคตจึงมืดมน คนมีปัญญาก็ไม่เข้ามาร่วมสังฆกรรมด้วย
ทุกตรอกซอกซอยในกรุงเทพฯ และปริมณฑลที่ถูกน้ำท่วมล้วนแล้วแต่หนักหนาสาหัสแทบทั้งสิ้น หลายคนเมื่อน้ำลดกลับเข้าบ้านแทบสิ้นเนื้อประดาตัว เพราะไม่เหลืออะไรเลยแม้แต่บ้านก็แทบจะอยู่ไม่ได้ บางแห่งท่วมนานถึง 2 เดือน เป็นภัยร้ายแรงที่สุดในชั่วชีวิตของคนคนหนึ่ง ที่ดินลึกๆ ที่อยู่ท้ายซอยมักเป็นที่อยู่อาศัยและบ้านของคนจนหรือที่เรียกผู้มีรายได้น้อย เพราะที่ดินต้นซอยมักมีราคาแพงลดหลั่นกันลงมา อุทกภัยครั้งนี้จึงทำให้เห็นความไม่เท่าเทียมกันได้ชัดเจนขึ้นระหว่างคนต้นซอยและคนท้ายซอย เวลามีของมาบริจาค และมีทีวีมาถ่ายก็มักจะเอาหน้าแจกกันแต่ต้นซอยแล้วก็ย้ายไปซอยต่อๆ ไปเพื่อให้ดูไปหลายที่ แจกคนเยอะ คนท้ายซอยกว่าจะลุยน้ำ หรือพายเรือออกมา บางครั้งไม่ได้อะไรกลับไปเลย
อย่าว่าแต่ชาวบ้านคนจนเลย อาจารย์มงคลของเราเล่าให้ฟังว่าตลอดเดือนเศษที่อาศัยเพื่อนบ้านที่ใจดีฝั่งตรงข้ามให้ที่พักและอาหารอย่างดี แต่ก็อยากจะรู้ว่าในถุงยังชีพมีอะไรบ้าง ลุยน้ำออกไปถึงปากซอยที่เขามีของมาบริจาคยังได้แค่ข้าวกล่องมา 2 กล่อง ถุงยังชีพหมดแล้ว มีเจ้าหน้าที่เขตและมูลนิธิบางแห่งเข้ามาสอบถามความช่วยเหลือว่าต้องการอะไรบ้าง เพราะเมื่อเข้ามาถึงท้ายซอยของก็หมดทุกที เพื่อนบ้านซึ่งพอมีอันจะกินแต่ก็อยากรู้ว่า ข้าวกล่องที่เขาแจกนั้นมีอะไรกินบ้าง ขอให้ช่วยส่งข้าวกล่องให้แทนถุงยังชีพ จนบัดนี้น้ำลดไปแล้วยังไม่เคยได้ข้าวแม้แต่กล่องเดียว
อัตตาหิ อัตตะโนนาโถ พระพุทธเจ้าสอนไว้ให้รู้จักพึ่งตนเอง ศาสนาพุทธและศาสนาอื่นๆ ก็เช่นกัน ทรงสอนให้มนุษย์พึ่งพาตนเองจนสุดความสามารถ อย่าคิดหวังไปพึ่งพิงคนอื่น แม้แต่คนในครอบครัว แม่ลูกถึงเวลากลับเอาตัวรอด แม่ไม่เคยทิ้งลูก แต่ลูกหลายคนปล่อยแม่แช่น้ำแต่โดยลำพัง จะพบเห็นได้เสมอในบ้านที่อยู่ในบ้านที่อยู่ท้ายซอย หรือในสังคมที่ปากกัดตีนถีบ สังคมระบบทุนนิยมทำให้ผู้คนแสวงหาแต่เงินตราและการเอาตัวรอดมากกว่าที่จะคิดถึงบุพการี หรือผู้มีพระคุณ เพื่อเงินข้าเก่าเต่าเลี้ยงก็ทรยศกันได้
ดูดังตัวอย่างบ้านปลัดพันล้าน ผัวเมียทะเลาะกันเรื่องเงิน พี่น้องฆ่ากันตายแย่งมรดกจากเจ้าของตลาดใหญ่ เหล่านี้มีให้เห็นในสังคม ที่สำคัญนโยบายรัฐตลอดเวลากว่า 10 ปีมานี้ มีแต่ประชานิยม และส่งเสริมบริโภคนิยมจนประชาชนรอแต่การแลก แจก แถม หวยเถื่อน และการพนันเป็นความฝันของคนจนทุกๆ 15 วัน เหล้าเป็นเครื่องปลอบประโลมใจของคนชั้นล่าง ทั้งยามสุขและยามทุกข์ แต่โอกาสแห่งความทุกข์มีมาเยือนเกือบทั้งปีของคนจน
ความอยุติธรรมในสังคมไทยไม่ว่าในเมืองหรือชนบทไม่แตกต่างอะไรกันนัก ดังตัวอย่างคนท้ายซอยและคนต้นซอย เพียงแค่ระยะทาง 2-3 กม. (บางซอยอาจลึกกว่านี้) ยังเห็นความแตกต่างของข้อมูลข่าวสาร การเอาใจใส่ของเจ้าหน้าที่รัฐ หรือแม้แต่มูลนิธิการกุศลต่างๆ ก็ดี การเข้าไปช่วยเหลือโดยการให้เพียงอย่างเดียวจึงไม่มีทางทั่วถึง ต่างจังหวัดที่เรียกว่าไกลปืนเที่ยง หรือชาวเขาชาวดอยจึงไม่น่าแปลกใจทำไมความช่วยเหลือ หรือการพัฒนาใดๆ จึงได้เข้าไปถึงเขาเหล่านั้นช้านัก
โดยเฉพาะด้านการศึกษาโอกาสแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง ระหว่างคนเมืองและคนชนบท จึงไม่แปลกอะไรที่เราจะมีคนไทยพลัดถิ่น หรือชาวเขาที่เกิดในแผ่นดินไทยแต่ไม่มีสัญชาติไทย ไม่มีบัตรประจำตัวประชาชนไทยอีกหลายแสนคน ที่ดินในเมืองราคาสูงลิ่วตารางวาละหลายแสนบาท แต่คนบ้านนอกหรือคนจนท้ายซอยแทบไม่มีที่ดินเป็นของตนเองที่จะซุกหัวนอน ที่ดินซึ่งอยู่ในมือชาวบ้านรัฐไม่ออกเอกสารสิทธิให้อ้างเหตุสารพัด อยู่ในเขตป่า เป็นที่หวงห้าม ที่สาธารณประโยชน์ ที่ดินอุทยานฯ ที่ทหาร แต่พอเปลี่ยนมือเป็นของนายทุน หรือนักการเมือง สามารถออกเอกสารสิทธิ์ เช่น นส 3 ก. หรือโฉนดได้ทันที
นักสู้คนจนอย่าง จินตนา แก้วขาว จากบ้านกรูด หรือ สมเกียรติ นักสู้คนจนแห่งราษีไศล ต้องยอมติดคุกทั้งที่ยืนยันว่าตนไม่ได้ทำผิด เพราะต่อสู้เพื่อแผ่นดินเกิดของตน จนกระทั่งได้รับพระราชทานอภัยโทษเมื่อ 5 ธันวาคม ที่ผ่านมา แต่คนมีเงินเมื่อรู้ว่าสู้คดีแพ้ต้องติดคุกก็หนีออกไปต่างประเทศ จนเป็นที่รู้กันว่าคุกมีไว้ขังคนจน คนรวยเหล่านั้นหนีเพราะขี้โกง หนีเพราะสั่งฆ่าคนตายหลักฐานมัดถึงตัว
เรื่องราวเหล่านี้แหละที่ทำให้เห็นว่าเราจะอยู่ร่วมกันได้ด้วยความเสมอภาค และความเป็นธรรมได้อย่างไร ในเมื่อเพียงแค่คนต้นซอยและคนท้ายซอยในเมืองยังถูกเลือกปฏิบัติ นับประสาอะไรกับคนชายขอบที่อยู่ห่างไกลสายตาของผู้คน หรือแม้แต่กรณี 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ก็เช่นกัน ทีนี้คนเมืองพอจะเข้าใจหรือยังว่าปัญหาของประเทศนี้ก็เช่นเดียวกันกับคนต้นซอยและท้ายซอยนั่นเอง จึงไม่แปลกอะไรที่คนท้ายซอยในหลายประเทศลุกขึ้นมาทวงสิทธิของเขา แต่ของเราอีกนานแค่ไหนคนท้ายซอยจะลุกขึ้นมาทวงสิทธิความเป็นคนของคุณคืน
บ้านที่อยู่ก็เป็นหลังเดิมที่อยู่มานานเกือบ 40 ปี คนมาอยู่ใหม่เขาถมที่กันจนสูง คนที่อยู่มาก่อนก็กลายเป็นอยู่ในที่ลุ่ม ทั้งๆ ที่มีกฎหมายใหม่ออกมาเรื่องการถมดินในที่เอกชน ไม่เห็นเคยบังคับใครได้ บ้านอยู่ติดกันบางแห่งถมเกือบมิดรั้วบ้านข้างๆ คราวนี้คงจะหนักขึ้นเพราะทุกคนจะถมที่หนีน้ำกันเป็นโกลาหล เพราะระดับน้ำมีให้วัดกันทุกตรอกซอกซอย ที่ต้องลุ้นกันก็คือปีหน้าระดับจะเท่าเดิมหรือสูงกว่า การป้องกันไม่ต้องไปพูดถึง วันนี้ยังทะเลาะกันไม่เลิก แย่งงบกันยังไม่จบอนาคตจึงมืดมน คนมีปัญญาก็ไม่เข้ามาร่วมสังฆกรรมด้วย
ทุกตรอกซอกซอยในกรุงเทพฯ และปริมณฑลที่ถูกน้ำท่วมล้วนแล้วแต่หนักหนาสาหัสแทบทั้งสิ้น หลายคนเมื่อน้ำลดกลับเข้าบ้านแทบสิ้นเนื้อประดาตัว เพราะไม่เหลืออะไรเลยแม้แต่บ้านก็แทบจะอยู่ไม่ได้ บางแห่งท่วมนานถึง 2 เดือน เป็นภัยร้ายแรงที่สุดในชั่วชีวิตของคนคนหนึ่ง ที่ดินลึกๆ ที่อยู่ท้ายซอยมักเป็นที่อยู่อาศัยและบ้านของคนจนหรือที่เรียกผู้มีรายได้น้อย เพราะที่ดินต้นซอยมักมีราคาแพงลดหลั่นกันลงมา อุทกภัยครั้งนี้จึงทำให้เห็นความไม่เท่าเทียมกันได้ชัดเจนขึ้นระหว่างคนต้นซอยและคนท้ายซอย เวลามีของมาบริจาค และมีทีวีมาถ่ายก็มักจะเอาหน้าแจกกันแต่ต้นซอยแล้วก็ย้ายไปซอยต่อๆ ไปเพื่อให้ดูไปหลายที่ แจกคนเยอะ คนท้ายซอยกว่าจะลุยน้ำ หรือพายเรือออกมา บางครั้งไม่ได้อะไรกลับไปเลย
อย่าว่าแต่ชาวบ้านคนจนเลย อาจารย์มงคลของเราเล่าให้ฟังว่าตลอดเดือนเศษที่อาศัยเพื่อนบ้านที่ใจดีฝั่งตรงข้ามให้ที่พักและอาหารอย่างดี แต่ก็อยากจะรู้ว่าในถุงยังชีพมีอะไรบ้าง ลุยน้ำออกไปถึงปากซอยที่เขามีของมาบริจาคยังได้แค่ข้าวกล่องมา 2 กล่อง ถุงยังชีพหมดแล้ว มีเจ้าหน้าที่เขตและมูลนิธิบางแห่งเข้ามาสอบถามความช่วยเหลือว่าต้องการอะไรบ้าง เพราะเมื่อเข้ามาถึงท้ายซอยของก็หมดทุกที เพื่อนบ้านซึ่งพอมีอันจะกินแต่ก็อยากรู้ว่า ข้าวกล่องที่เขาแจกนั้นมีอะไรกินบ้าง ขอให้ช่วยส่งข้าวกล่องให้แทนถุงยังชีพ จนบัดนี้น้ำลดไปแล้วยังไม่เคยได้ข้าวแม้แต่กล่องเดียว
อัตตาหิ อัตตะโนนาโถ พระพุทธเจ้าสอนไว้ให้รู้จักพึ่งตนเอง ศาสนาพุทธและศาสนาอื่นๆ ก็เช่นกัน ทรงสอนให้มนุษย์พึ่งพาตนเองจนสุดความสามารถ อย่าคิดหวังไปพึ่งพิงคนอื่น แม้แต่คนในครอบครัว แม่ลูกถึงเวลากลับเอาตัวรอด แม่ไม่เคยทิ้งลูก แต่ลูกหลายคนปล่อยแม่แช่น้ำแต่โดยลำพัง จะพบเห็นได้เสมอในบ้านที่อยู่ในบ้านที่อยู่ท้ายซอย หรือในสังคมที่ปากกัดตีนถีบ สังคมระบบทุนนิยมทำให้ผู้คนแสวงหาแต่เงินตราและการเอาตัวรอดมากกว่าที่จะคิดถึงบุพการี หรือผู้มีพระคุณ เพื่อเงินข้าเก่าเต่าเลี้ยงก็ทรยศกันได้
ดูดังตัวอย่างบ้านปลัดพันล้าน ผัวเมียทะเลาะกันเรื่องเงิน พี่น้องฆ่ากันตายแย่งมรดกจากเจ้าของตลาดใหญ่ เหล่านี้มีให้เห็นในสังคม ที่สำคัญนโยบายรัฐตลอดเวลากว่า 10 ปีมานี้ มีแต่ประชานิยม และส่งเสริมบริโภคนิยมจนประชาชนรอแต่การแลก แจก แถม หวยเถื่อน และการพนันเป็นความฝันของคนจนทุกๆ 15 วัน เหล้าเป็นเครื่องปลอบประโลมใจของคนชั้นล่าง ทั้งยามสุขและยามทุกข์ แต่โอกาสแห่งความทุกข์มีมาเยือนเกือบทั้งปีของคนจน
ความอยุติธรรมในสังคมไทยไม่ว่าในเมืองหรือชนบทไม่แตกต่างอะไรกันนัก ดังตัวอย่างคนท้ายซอยและคนต้นซอย เพียงแค่ระยะทาง 2-3 กม. (บางซอยอาจลึกกว่านี้) ยังเห็นความแตกต่างของข้อมูลข่าวสาร การเอาใจใส่ของเจ้าหน้าที่รัฐ หรือแม้แต่มูลนิธิการกุศลต่างๆ ก็ดี การเข้าไปช่วยเหลือโดยการให้เพียงอย่างเดียวจึงไม่มีทางทั่วถึง ต่างจังหวัดที่เรียกว่าไกลปืนเที่ยง หรือชาวเขาชาวดอยจึงไม่น่าแปลกใจทำไมความช่วยเหลือ หรือการพัฒนาใดๆ จึงได้เข้าไปถึงเขาเหล่านั้นช้านัก
โดยเฉพาะด้านการศึกษาโอกาสแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง ระหว่างคนเมืองและคนชนบท จึงไม่แปลกอะไรที่เราจะมีคนไทยพลัดถิ่น หรือชาวเขาที่เกิดในแผ่นดินไทยแต่ไม่มีสัญชาติไทย ไม่มีบัตรประจำตัวประชาชนไทยอีกหลายแสนคน ที่ดินในเมืองราคาสูงลิ่วตารางวาละหลายแสนบาท แต่คนบ้านนอกหรือคนจนท้ายซอยแทบไม่มีที่ดินเป็นของตนเองที่จะซุกหัวนอน ที่ดินซึ่งอยู่ในมือชาวบ้านรัฐไม่ออกเอกสารสิทธิให้อ้างเหตุสารพัด อยู่ในเขตป่า เป็นที่หวงห้าม ที่สาธารณประโยชน์ ที่ดินอุทยานฯ ที่ทหาร แต่พอเปลี่ยนมือเป็นของนายทุน หรือนักการเมือง สามารถออกเอกสารสิทธิ์ เช่น นส 3 ก. หรือโฉนดได้ทันที
นักสู้คนจนอย่าง จินตนา แก้วขาว จากบ้านกรูด หรือ สมเกียรติ นักสู้คนจนแห่งราษีไศล ต้องยอมติดคุกทั้งที่ยืนยันว่าตนไม่ได้ทำผิด เพราะต่อสู้เพื่อแผ่นดินเกิดของตน จนกระทั่งได้รับพระราชทานอภัยโทษเมื่อ 5 ธันวาคม ที่ผ่านมา แต่คนมีเงินเมื่อรู้ว่าสู้คดีแพ้ต้องติดคุกก็หนีออกไปต่างประเทศ จนเป็นที่รู้กันว่าคุกมีไว้ขังคนจน คนรวยเหล่านั้นหนีเพราะขี้โกง หนีเพราะสั่งฆ่าคนตายหลักฐานมัดถึงตัว
เรื่องราวเหล่านี้แหละที่ทำให้เห็นว่าเราจะอยู่ร่วมกันได้ด้วยความเสมอภาค และความเป็นธรรมได้อย่างไร ในเมื่อเพียงแค่คนต้นซอยและคนท้ายซอยในเมืองยังถูกเลือกปฏิบัติ นับประสาอะไรกับคนชายขอบที่อยู่ห่างไกลสายตาของผู้คน หรือแม้แต่กรณี 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ก็เช่นกัน ทีนี้คนเมืองพอจะเข้าใจหรือยังว่าปัญหาของประเทศนี้ก็เช่นเดียวกันกับคนต้นซอยและท้ายซอยนั่นเอง จึงไม่แปลกอะไรที่คนท้ายซอยในหลายประเทศลุกขึ้นมาทวงสิทธิของเขา แต่ของเราอีกนานแค่ไหนคนท้ายซอยจะลุกขึ้นมาทวงสิทธิความเป็นคนของคุณคืน
