ศาสตราจารย์สุมน อมรวิวัฒน์ เป็นปูชนียบุคคลที่ผมนับถือท่านมาก ท่านมีผลงานด้านการศึกษามากมาย ที่สำคัญคือท่านได้นำความคิดทางพุทธศาสนามาประยุกต์กับแนวคิด และทฤษฎีด้านการเรียนรู้ ก่อให้เกิดความคิดใหม่ที่น่าสนใจหลายเรื่อง
ปีใหม่นี้ ท่านมีหนังสือเล่มเล็กๆ แจกคือ “มังคลมาลัย” ซึ่งมีที่มาจาก “มงคลสูตร” ก็ตาม เมื่อผมยังเป็นเด็กอยู่ที่โรงเรียนมีการสวดมงคลสูตรอย่างน้อยปีละครั้ง เวลามีงานพิธีสำคัญ พวกเราเองก็สวดด้วย เพื่อนผู้แก่แดดคนหนึ่งแนะนำว่า หากใครยึดมงคลสูตรและปฏิบัติตามได้ ก็จะเป็นผู้ประสบความสำเร็จในชีวิต
เนื่องในวันปีใหม่นี้ ผมขอนำ “มงคลสูตร” มาให้ท่านผู้อ่านเพื่อเตือนใจ และหากท่านจะนำไปใช้ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลง ความผันผวนทางสังคม เศรษฐกิจ การเมืองได้ ก็จะดีแก่ตัวท่าน ตลอดจนครอบครัว
1. การไม่คบคนพาล สังเกตว่าเป็นข้อแรกทีเดียว เพื่อนมีความสำคัญ โดยเฉพาะเด็กๆ อยู่ที่การคบเพื่อนเพราะเด็กอยู่กับเพื่อนมากกว่าอยู่กับพ่อแม่ เมื่อผมยังเล็ก แม่จะพยายามรู้จักเพื่อนทุกคน โดยสนับสนุนให้ผมพาเพื่อนมาบ้าน และจะสังเกตว่าเพื่อนคนไหนเป็นอย่างไร ผมโชคดีที่มีเพื่อนดี ไม่เคยชวนไปในทางที่ไม่ดีเลย ดังนั้น มงคลสูตรข้อนี้ จึงเป็นข้อแนะนำเบื้องต้น แต่การไม่คบคนพาลนั้น ไม่ได้มีเฉพาะเพื่อน แต่รวมไปถึงคนทั่วๆ ไปด้วย หากพบคนพาลก็พึงหลีกเลี่ยง
2. การคบบัณฑิต คือ การรู้จักเลือกคบคนดี มีความรู้ บัณฑิตจะนำพาไปสู่สิ่งดีๆ มีประโยชน์
3. การบูชาบุคคลที่ควรบูชา คนที่ควรบูชานั้นคือผู้มีคุณธรรมและความดีงาม ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ ถือได้ว่าเป็นบุคคลแบบอย่างที่เราอยากดำเนินชีวิตไปในทำนองคลองธรรมเช่นเดียวกับท่าน
4. การอยู่ในถิ่นที่เหมาะสม ไม่ได้หมายถึงเฉพาะสถานที่อยู่ และที่ทำงานเท่านั้น หากหมายถึงชุมชน และประเทศด้วย
5. การเป็นผู้มีบุญอันได้ทำไว้แต่ปางก่อน ข้อนี้เป็นการสอนให้หมั่นทำแต่ความดีงาม สั่งสมไว้ตลอดชีวิต
6. การตั้งตนไว้ชอบ ด้วยการฝึกหัดกาย วาจา ใจ ให้ตั้งมั่นอยู่ในความชอบ หลีกเลี่ยงอบายมุขทั้งปวง
7. ความเป็นพหูสูต คือ การหมั่นเรียนรู้อย่างกว้างขวางตลอดเวลา ตลอดชีวิตนั่นเอง
8. การมีศิลปะ เพื่อสร้างจิตใจให้อ่อนโยน มีความงดงามควบคู่ไปกับความรู้ด้านอื่นๆ
9. การมีวินัยอันได้ฝึกไว้ดีแล้ว ข้อนี้สำคัญมาก ผู้ที่มีวินัยในตนเองหมายถึง การเป็นผู้มีสติสามารถควบคุมจิตใจตนเองได้ มีความมั่นคง ไม่อ่อนไหว
10. การมีวาจาสุภาษิต หมายถึง การพูดดี รู้จักพูด สามารถสื่อสารกับผู้อื่นได้ดี
11. การบำรุงบิดามารดา คือ มีความกตัญญูรู้คุณ เลี้ยงดูเอาใจใส่บิดามารดา
12. การเลี้ยงดูบุตร หมายถึง การอบรมบ่มนิสัย เลี้ยงดูสั่งสอนบุตร แนะนำในสิ่งที่ถูกที่ควรเพื่อให้บุตรเป็นคนดี
13. การสงเคราะห์คู่ครอง คือ การอยู่ร่วมกัน ช่วยกันสร้างครอบครัว ทำให้ชีวิตมีความสุข
14. การงานไม่คั่งค้างสับสน หมายถึง การทำงานอย่างมีความตั้งใจ รอบคอบ รู้จักจัดระบบระเบียบของงาน
15. การบำเพ็ญทาน คือ การให้ การช่วยเหลือผู้อื่น ช่วยให้สังคมมีความสุข
16. การประพฤติธรรม คือ การดำเนินชีวิตอย่างมีทำนองคลองธรรม ละชั่ว ประพฤติดี
17. การสงเคราะห์ญาติ คือ การช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ไม่ใช่เฉพาะการช่วยด้านการเงินเท่านั้น แต่หมายถึงการมีความสัมพันธ์ที่ดีกับเครือญาติด้วย
18. การทำงานไม่มีโทษ คือ การละเว้นจากการทำสิ่งที่ไม่มีประโยชน์ ละเว้นจากการกระทำผิดคิดร้าย
19. การงดเว้นจากการทำบาป ข้อนี้มีความชัดเจนอยู่แล้ว ย่อมหมายถึงการปฏิบัติตามศีล 5
20. เว้นจากการดื่มน้ำเมา
21. การไม่ประมาทจากธรรมทั้งหลาย คือ การดำเนินชีวิตด้วยความรอบคอบ มีสติอยู่ตลอดเวลา
22. การมีความเคารพ นบนอบ ไม่ข่มคนอื่น มีกิริยาวาจาสุภาพแก่คนทั้งหลาย
23. การมีความอ่อนน้อมถ่อมตน
24. การมีความสันโดษ มีความพอใจในสิ่งที่มี และสิ่งที่กระทำไป
25. การมีความกตัญญู
26. การฟังธรรมตามกาล
27. การมีความอดทน
28. การเป็นผู้ว่าง่าย
29. การพบเห็นสมณะ
30. การสนทนาธรรมตามกาล
31. การบำเพ็ญตบะ คือ การฝึกฝนจิตใจ
32. การประพฤติพรหมจรรย์ คือ การทำให้จิตใจบริสุทธิ์ผ่องใส การพอใจเฉพาะคู่ครองของตน
33. การเห็นอริยสัจ คือ การเข้าใจความเป็นจริงของชีวิต
34. การทำพระนิพพานให้แจ้ง หมายถึง ความพยายามที่จะดับกิเลสอันเป็นเหตุแห่งทุกข์
35. การมีจิตไม่หวั่นไหว มีความแน่วแน่ ความมั่นคง แข็งแกร่ง
36. การมีจิตไร้เศร้า คือ ทำใจให้ผ่องใส ตัดตัณหา และอุปทาน
37. การมีจิตปราศจากธุลี ไม่เศร้าหมอง ทำให้จิตบริสุทธิ์ สะอาด ปราศจากกิเลส
38. การมีจิตเกษม พ้นจากความเป็นทุกข์ทั้งปวง
มงคล 38 ประการนี้ หากใครทำได้ครบก็จะมีความสุขสงบ พ้นจากความทุกข์ ความกังวลทั้งปวงได้ ในวันปีใหม่นี้ เราต่างอวยพรให้มีแต่ความสุข การจะมีความสุขอย่างแท้จริงได้นั้น คือ การปฏิบัติตามมงคลสูตร 38 ประการนั่นเอง
ปีใหม่นี้ ท่านมีหนังสือเล่มเล็กๆ แจกคือ “มังคลมาลัย” ซึ่งมีที่มาจาก “มงคลสูตร” ก็ตาม เมื่อผมยังเป็นเด็กอยู่ที่โรงเรียนมีการสวดมงคลสูตรอย่างน้อยปีละครั้ง เวลามีงานพิธีสำคัญ พวกเราเองก็สวดด้วย เพื่อนผู้แก่แดดคนหนึ่งแนะนำว่า หากใครยึดมงคลสูตรและปฏิบัติตามได้ ก็จะเป็นผู้ประสบความสำเร็จในชีวิต
เนื่องในวันปีใหม่นี้ ผมขอนำ “มงคลสูตร” มาให้ท่านผู้อ่านเพื่อเตือนใจ และหากท่านจะนำไปใช้ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลง ความผันผวนทางสังคม เศรษฐกิจ การเมืองได้ ก็จะดีแก่ตัวท่าน ตลอดจนครอบครัว
1. การไม่คบคนพาล สังเกตว่าเป็นข้อแรกทีเดียว เพื่อนมีความสำคัญ โดยเฉพาะเด็กๆ อยู่ที่การคบเพื่อนเพราะเด็กอยู่กับเพื่อนมากกว่าอยู่กับพ่อแม่ เมื่อผมยังเล็ก แม่จะพยายามรู้จักเพื่อนทุกคน โดยสนับสนุนให้ผมพาเพื่อนมาบ้าน และจะสังเกตว่าเพื่อนคนไหนเป็นอย่างไร ผมโชคดีที่มีเพื่อนดี ไม่เคยชวนไปในทางที่ไม่ดีเลย ดังนั้น มงคลสูตรข้อนี้ จึงเป็นข้อแนะนำเบื้องต้น แต่การไม่คบคนพาลนั้น ไม่ได้มีเฉพาะเพื่อน แต่รวมไปถึงคนทั่วๆ ไปด้วย หากพบคนพาลก็พึงหลีกเลี่ยง
2. การคบบัณฑิต คือ การรู้จักเลือกคบคนดี มีความรู้ บัณฑิตจะนำพาไปสู่สิ่งดีๆ มีประโยชน์
3. การบูชาบุคคลที่ควรบูชา คนที่ควรบูชานั้นคือผู้มีคุณธรรมและความดีงาม ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ ถือได้ว่าเป็นบุคคลแบบอย่างที่เราอยากดำเนินชีวิตไปในทำนองคลองธรรมเช่นเดียวกับท่าน
4. การอยู่ในถิ่นที่เหมาะสม ไม่ได้หมายถึงเฉพาะสถานที่อยู่ และที่ทำงานเท่านั้น หากหมายถึงชุมชน และประเทศด้วย
5. การเป็นผู้มีบุญอันได้ทำไว้แต่ปางก่อน ข้อนี้เป็นการสอนให้หมั่นทำแต่ความดีงาม สั่งสมไว้ตลอดชีวิต
6. การตั้งตนไว้ชอบ ด้วยการฝึกหัดกาย วาจา ใจ ให้ตั้งมั่นอยู่ในความชอบ หลีกเลี่ยงอบายมุขทั้งปวง
7. ความเป็นพหูสูต คือ การหมั่นเรียนรู้อย่างกว้างขวางตลอดเวลา ตลอดชีวิตนั่นเอง
8. การมีศิลปะ เพื่อสร้างจิตใจให้อ่อนโยน มีความงดงามควบคู่ไปกับความรู้ด้านอื่นๆ
9. การมีวินัยอันได้ฝึกไว้ดีแล้ว ข้อนี้สำคัญมาก ผู้ที่มีวินัยในตนเองหมายถึง การเป็นผู้มีสติสามารถควบคุมจิตใจตนเองได้ มีความมั่นคง ไม่อ่อนไหว
10. การมีวาจาสุภาษิต หมายถึง การพูดดี รู้จักพูด สามารถสื่อสารกับผู้อื่นได้ดี
11. การบำรุงบิดามารดา คือ มีความกตัญญูรู้คุณ เลี้ยงดูเอาใจใส่บิดามารดา
12. การเลี้ยงดูบุตร หมายถึง การอบรมบ่มนิสัย เลี้ยงดูสั่งสอนบุตร แนะนำในสิ่งที่ถูกที่ควรเพื่อให้บุตรเป็นคนดี
13. การสงเคราะห์คู่ครอง คือ การอยู่ร่วมกัน ช่วยกันสร้างครอบครัว ทำให้ชีวิตมีความสุข
14. การงานไม่คั่งค้างสับสน หมายถึง การทำงานอย่างมีความตั้งใจ รอบคอบ รู้จักจัดระบบระเบียบของงาน
15. การบำเพ็ญทาน คือ การให้ การช่วยเหลือผู้อื่น ช่วยให้สังคมมีความสุข
16. การประพฤติธรรม คือ การดำเนินชีวิตอย่างมีทำนองคลองธรรม ละชั่ว ประพฤติดี
17. การสงเคราะห์ญาติ คือ การช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ไม่ใช่เฉพาะการช่วยด้านการเงินเท่านั้น แต่หมายถึงการมีความสัมพันธ์ที่ดีกับเครือญาติด้วย
18. การทำงานไม่มีโทษ คือ การละเว้นจากการทำสิ่งที่ไม่มีประโยชน์ ละเว้นจากการกระทำผิดคิดร้าย
19. การงดเว้นจากการทำบาป ข้อนี้มีความชัดเจนอยู่แล้ว ย่อมหมายถึงการปฏิบัติตามศีล 5
20. เว้นจากการดื่มน้ำเมา
21. การไม่ประมาทจากธรรมทั้งหลาย คือ การดำเนินชีวิตด้วยความรอบคอบ มีสติอยู่ตลอดเวลา
22. การมีความเคารพ นบนอบ ไม่ข่มคนอื่น มีกิริยาวาจาสุภาพแก่คนทั้งหลาย
23. การมีความอ่อนน้อมถ่อมตน
24. การมีความสันโดษ มีความพอใจในสิ่งที่มี และสิ่งที่กระทำไป
25. การมีความกตัญญู
26. การฟังธรรมตามกาล
27. การมีความอดทน
28. การเป็นผู้ว่าง่าย
29. การพบเห็นสมณะ
30. การสนทนาธรรมตามกาล
31. การบำเพ็ญตบะ คือ การฝึกฝนจิตใจ
32. การประพฤติพรหมจรรย์ คือ การทำให้จิตใจบริสุทธิ์ผ่องใส การพอใจเฉพาะคู่ครองของตน
33. การเห็นอริยสัจ คือ การเข้าใจความเป็นจริงของชีวิต
34. การทำพระนิพพานให้แจ้ง หมายถึง ความพยายามที่จะดับกิเลสอันเป็นเหตุแห่งทุกข์
35. การมีจิตไม่หวั่นไหว มีความแน่วแน่ ความมั่นคง แข็งแกร่ง
36. การมีจิตไร้เศร้า คือ ทำใจให้ผ่องใส ตัดตัณหา และอุปทาน
37. การมีจิตปราศจากธุลี ไม่เศร้าหมอง ทำให้จิตบริสุทธิ์ สะอาด ปราศจากกิเลส
38. การมีจิตเกษม พ้นจากความเป็นทุกข์ทั้งปวง
มงคล 38 ประการนี้ หากใครทำได้ครบก็จะมีความสุขสงบ พ้นจากความทุกข์ ความกังวลทั้งปวงได้ ในวันปีใหม่นี้ เราต่างอวยพรให้มีแต่ความสุข การจะมีความสุขอย่างแท้จริงได้นั้น คือ การปฏิบัติตามมงคลสูตร 38 ประการนั่นเอง
