ยักษ์รองเท้า “เหวยซี่ว์”ปิดตัวช็อกวงการ คลื่นปิดรง.จีนส่งคนงานกลับบ้านนับล้าน

หวัง เติงกุย พ่อลูกสาม ได้มาถึงที่นี่เมื่อปีกว่าๆที่ผ่านมา เขาเดินไปตามถนนที่มีต้นปาล์มเรียงรายสองข้าง จิตใจจดจ่ออยู่ที่โรงงาน “เหวยซี่ว์ เสีย” ซึ่งเป็นโรงงานผลิตรองเท้ารายใหญ่ทุนไต้หวัน เปิดกิจการในหมู่บ้านฉางอัน เขตตงก่วน มานานถึง 19 ปี ฐานะโรงงานดูมั่นคงพอให้เขาได้ทำงานไปนานและเก็บเงินเป็นค่าเล่าเรียนของลูกๆ

ทว่า ความหวังของนายหวัง ก็สลายไปในวันที่ 1 พฤศจิกายน เมื่อประธานบริษัทเหวยซี่ว์ได้ปีนกำแพงล่องหน หนีออกจากประเทศและหนี้สินไป ทิ้งให้บริษัทรองเท้าอเมริกันหลายรายชวดสินค้าที่ออร์เดอร์ไว้กับโรงงานเหวยซี่ว์ คนงานกว่า 3,500 คน ถูกลอยแพ กรณีดังกล่าวช็อกผู้คนและวงการมาก เช่นเดียวกับกรณีปิดโรงงานของสมาร์ท ยูเนี่ยนของฮ่องกง ที่ดำเนินการผลิตในตงก่วน

สำหรับเขตตงก่วนนี้ ที่ได้ชื่อเป็นแหล่ง “โรงงานโลก” แห่งเขตเศรษฐกิจลุ่มแม่น้ำจูเจียง หรือที่คนไทยมักเรียกแม่น้ำไข่มุกในเขตมณฑลกว่างตงหรือกวางตุ้ง เป็นขุมพลังเศรษฐกิจหมายเลขหนึ่ง ที่เป็นกระตุ้นอัตราเติบโตอย่างมหัศจรรย์ของประเทศ เป็นแหล่งงานของแรงงานอพยพที่ยากไร้จากเขตชนบทที่อยู่ตอนในของประเทศ

ทว่า เมื่อการส่งออกชะลอตัวลงเมื่อต้นปีสืบเนื่องจากพิษวิกฤตการเงินโลก ซ้ำเติมบรรดาโรงงานเล็กๆที่ต้องแบกภาระหนักต่างๆที่รุมเร้าได้แก่ค่าใช้จ่ายด้านแรงงาน ค่าวัตถุดิบ ค่าขนส่งที่ถีบตัวสูง และการแข็งค่าเงินหยวน จนต้องแห่ปิดกิจการกันเป็นทิวแถว โดยเฉพาะในเขตตงกวนแหล่งผลิตสินค้าราคาถูก

บรรยากาศที่เคยคึกคักของกิจกรรมผลิตสินค้า แปรเปลี่ยนเป็นบรรยากาศเงื่อนหงอย หดหู่ของกลุ่มคนงานในกิจการโรงงานรายเล็กรายย่อย ที่ต้องปิดตัวลง จากตัวเลขเศรษฐกิจที่สรุประหว่างครึ่งปีแรกนี้ของหน่วยงานรัฐ ระบุโรงงานที่ปิดกิจการไปอย่างน้อย 67,000 ราย

อย่างไรก็ตาม สำหรับสาเหตุการปิดกิจการของเหวยซี่ว์ สื่อจีน “หัวเซี่ยจิงเหว่ย” ระบุ ไม่ใช่สาเหตุผลกระทบจากวิกฤตการเงินโลก แต่คาดว่ามาจาก ปัญหาเงินทุนหมุนเวียนชะงักงัน

ทั้งนี้ทั้งนั้น การปิดตัวของโรงงานใหญ่และเก่าแก่อย่างเหวยซี่ว์ ได้ซ้ำเติมปัญหาข้อพิพาทแรงงานในจีน นายหวัง และเพื่อนคนงานได้ร่วมขบวนประท้วง ทวงค่าแรงที่บริษัทค้างจ่าย 2 เดือน แต่รัฐบาลกลับเรียกตำรวจปราบจลาจลเข้ามาจัดการปัญหา โยนคนงาน 7 คน เข้าคุก และอีก 6 คน รวมทั้งนายหวัง ถูกตี

“ผมคิดว่าจะกลับบ้านเมื่อได้เงิน” นายหวังบอกขณะยืนอยู่นอกโรงงานเมื่อวันอังคาร( 11 พ.ย.) พร้อมกับโชว์แผลที่คางจากการตีของกระบองโลหะของตำรวจ “ผมอายุตั้ง 50 ปีกว่าแล้ว ไม่สามารถหางานที่ไหน”

ในที่สุด รัฐบาลท้องถิ่นฉางอันได้เจียดเงินออกมามากกว่า 1 ล้านเหรียญ เป็นงบฯจ่ายคืนเงินให้คนงาน ขณะที่รัฐบาลกลางต้องต่อสู้กับแรงกดดันข้อพิพาทแรงงานเพื่อรักษาเสถียรภาพสังคมต่อไป

กลับสู่รังรอความหวังใหม่
การปลดคนงานยังได้เปลี่ยนกระแสการเคลื่อนไหวของแรงงานอพยพในปีนี้ แต่เดิม คลื่นคนงานต่างถิ่นจะเคลื่อนทัพกลับบ้านก่อนตรุษจีนในปลายเดือนมกราคม เจ้าหน้าที่สถานีรถไฟกว่างโจว บอกว่าระหว่างวันที่ 11-27 ตุลาคม กลับมีผู้โดยสาร 1.17 ล้านคน นั่งรถไฟกลับบ้าน มิใช่การกลับไปอย่างกระปรี้กระเปร่าเพื่อเฉลิมฉลองเทศกาลกับครอบครัวดังปีปีที่ผ่านมา

กลุ่มแรงงานเริ่มหันหลังให้แหล่งโรงงานแถบชายฝั่งเศรษฐกิจ พวกเขาไม่คิดจะกลับมาอีก ราคาข้าวพืชผลต่างๆถีบตัวสูง ทำให้งานในไร่นากลับกลายเป็นความหวังใหม่ โดยเฉพาะเมื่อรัฐบาลประกาศแผนปฏิรูปที่ดินเขตชนบทเดือนที่แล้ว นอกจากนี้ กลุ่มโรงงานใหม่ๆผุดขึ้นในดินแดนตอนในมากกว่า แม้ว่าค่าแรงจะไม่เย้ายวนมากเท่าเขตชายฝั่งภาคใต้ แต่มันก็ปรับตัวสูงอย่างรวดเร็วในช่วงไม่กี่ปีมานี้

โรงงานใหญ่ของบริษัทฮ่องกงสมาร์ท ยูเนี่ยน ในจางมู่โถว ซึ่งเป็นเมืองหนึ่งในดงโรงงานโลกของเขตตงก่วนเช่นกัน ต้องปิดตัวไป และเป็นข่าวฮือฮาเมื่อเดือนที่แล้ว คนงาน 7,000 คน ตกงาน นางหลี่ ตงเหม่ยอดีตฝ่ายบุคคลของสมาร์ท ยูเนี่ยน เล่าว่าพี่ชายของเธอซึ่งทำงานในโรงงานนี้ด้วยเช่นกัน ก็ต้องนั่งรถบัส ราว 20 ชั่วโมง กลับบ้านที่มณฑลหูหนัน ส่วนนางหลี่ ก็ยังคงยังอยู่ในจางมู่โถว เพราะกำลังตั้งครรภ์แก่ 8 เดือน “กวางตุ้ง ไม่ใช่สวรรค์ที่ทำกินอีกต่อไป” นางหลี่ บอก

กรณีปิดโรงงานของสมาร์ท ยูเนี่ยน เลวร้ายยิ่งกว่ากรณีเหวยซี่ว์ โดยสมาร์ทยูเนี่ยน ปิดโรงงานแบบสายฟ้าแลบ ไม่มีการแจ้งประกาศล่วงหน้า คนงานหลายร้อยคนโกรธแค้นออกมาประท้วงตามถนน ทวงค่าแรง

สำหรับแรงงานที่เป็นลูกจ้างของบริษัทฮ่องกงและไต้หวันจำนวนมากที่แห่มาตั้งฐานผลิตตามชายฝั่งภาคใต้จีนช่วงเศรษฐกิจรุ่งโรจน์ ต้องเผชิญกับความซับซ้อนทางกฎหมาย เนื่องจากตำรวจและศาลจีน มีข้อจำกัดในการเอื้อมมือไปถึงกฎหมายฮ่องกง ซึ่งแยกคนละระบบกับแผ่นดินใหญ่ และไม่สามารถฟ้องร้องในไต้หวัน ที่ไม่มีความสัมพันธ์ทางการทูตและการเมืองอย่างเป็นทางการกับแผ่นดินใหญ่

อย่างไรก็ตาม มหกรรมปิดตัวของโรงงานในภาคใต้จีนนี้ เกิดขึ้นในช่วงที่แรงงานอพยพตื่นตัวเรื่องสิทธิตามกฎหมายอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน พวกเขารู้วิธีกดดันรัฐบาลท้องถิ่น หลังจากที่รัฐบาลจีนได้คลอดกฎหมายแรงงานระหว่างดินแดนในเดือนมกราคม ที่ระบุให้บริษัทจ่ายค่าชดเชยแก่คนงานที่ถูกปลด และการทำสัญญาจ้างงานระยะยาวมากขึ้น ซึ่งจะนำไปสู่ข้อพิพาทแรงงานอย่างหนักหน่วงกว่าแต่ก่อน

ดิ้นสุดฤทธิ์กระตุ้นการจ้างาน
รัฐบาลของพรรคคอมมิวนิสต์จีนซึ่งอาศัยผลงานการเติบโตทางเศรษฐกิจเป็นฐานความชอบธรรมในการปกครองประเทศ หวาดผวาปัญหาว่างงานในประเทศมากที่สุด โดยเฉพาะพวกที่อยู่ในเขตชนบท ที่มีมากถึง กว่า 700 ล้านคน มันเป็นฝันร้ายที่ประธานาธิบดีหู จิ่นเคยบอกกับประธานาธิบดีบุชในวอชิงตันว่า เขาเคยนอนไม่หลับหลายคืนเพราะปัญหานี้

เมื่อสัญญาณเศรษฐกิจชะลอตัวฉายแววชัดขึ้นในครึ่งปีหลัง ผู้นำจีนก็ระดมมาตรการแทบไม่เว้นแต่เดือนเพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจ ในสัปดาห์ที่ผ่านมาก็ได้ออกแพคเกจกระตุ้นเศรษฐกิจใหญ่สุดเท่าที่เคยปรากฏ มูลค่า 856,000 ล้านเหรียญสหรัฐ หรือ 4 ล้านล้านหยวน โดยทุ่มงบประมาณไปที่การก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐานคมนาคมใหม่ๆ เพื่อกระตุ้นการบริโภคภายในทดแทนตลาดต่างแดนที่ซบเซาและสร้างงาน

ขณะที่รัฐบาลต่างประเทศคาดหวังให้จีนช่วยเยียวยาวิกฤตเศรษฐกิจโลก ก็ได้แต่อึ้งไป เมื่อรัฐบาลมังกรยืนยันว่าจะต้องคลี่คลายปัญหาภายในบ้าน รักษาอัตราเติบโตไว้ สูงกว่าร้อยละ 8 ซึ่งเป็นระดับที่พวกเขาประมาณว่าจะช่วยสร้างงานแก่พลเมืองเพียงพอ ขณะที่นักวิเคราะห์บางสำนัก ทำสะดุ้ง คาดการณ์การขยายตัวเศรษฐกิจจีน อาจตกต่ำถึงร้อยละ 5.8 ในไตรมาสสี่ของปีนี้ จากที่เคยคึกคักที่ระดับร้อยละ 11 ในปี 2007.

แปลเรียบเรียงจาก: นิวยอร์กไทม, หัวเซี่ยจิงเหว่ย