นายสมชัย ศรีสุทธิยากร กรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ด้านกิจการบริหารงานเลือกตั้ง กล่าวถึงประสบการณ์ประชาธิปไตยกับกระบวนการเลือกตั้งและการลงประชามติ จากการศึกษาดูการลงประชามติองสกอตแลนด์ ให้กับนักศึกษาสถาบันพระปกเกล้า ว่า คนทั้งโลกให้ความสำคัญและสนใจติดตามการลงประชามติขอแยกประเทศของสกอตแลนด์จากสหราชอาณาจักร ซึ่งถือเป็นความคุ้มค่าในการได้ศึกษากรณีดังกล่าว เพราะสกอตแลนด์ใช้เวลาเกือบ 2 ปี ในการเตรียมความพร้อม รณรงค์อย่างเป็นทางการ เพื่อให้ความรู้กับประชาชน เปิดโอกาสให้แสดงความคิดเห็น และมีการดีเบตกันอย่างกว้างขวาง ก่อนที่จะลงประชามติจริงเมื่อวันที่ 18 กันยายน ที่ผ่านมา
ทั้งนี้ จุดเด่นของการลงประชามติครั้งนี้ คือการให้ความรู้กับประชาชนก่อนการตัดสินใจด้วยเวลาที่พอเพียง เปิดโอกาสให้เข้าถึงข้อมูลข่าวสารอย่างรอบด้าน กกต.มีความพร้อมอย่างมาก มีการทำงานอย่างเป็นระบบและมีประสิทธิภาพ เป็นที่เชื่อถือของประชาชน ขณะที่พรรคการเมืองและนักการเมืองใช้เหตุผลในการเอาชนะ และกล้าเผชิญหน้ากับการตอบคำถามในการนำเสนอข้อมูลผ่านสื่อสาธารณะ เปิดโอกาสให้องค์กรเอกชนเข้ามามีส่วนร่วมในการรณรงค์อย่างจริงจัง วัฒนธรรมประชาธิปไตยของสังคมมีการยอมรับความคิดเห็นที่แตกต่าง และไม่นำความแตกต่างมาเป็นประเด็นในการสร้างความแตกแยกให้กับคนในสังคม และมีการยอมรับผลการลงประชามติ และแสดงความรับผิดชอบต่อการลงประชามติที่เกิดขึ้น
นอกจากนี้ ก่อนการลงประชามติมีการพิจารณาวิเคราะห์หัวข้อคำถามที่จะให้ลงประชามติอย่างถี่ถ้วน และมีวิธีการลงคะแนนที่มีความแตกต่างจากประเทศไทย คือผู้มีสิทธิสามารถลงคะแนนประชามติได้ที่คูหาลงคะแนน หรือเลือกลงคะแนนทางไปรษณีย์ หรือมีผู้แทนได้
ขณะที่ กกต.สกอตแลนด์มีบทบาทในการตรวจสอบและประเมินความเหมาะสมของคำถาม แนะนำเพดานเงินกำหนดกรอบที่จะใช้ในการรณรงค์ แนะนำและจดทะเบียนผู้รณรงค์ กำหนดขอบเขตการใช้จ่ายเงิน และให้คำแนะนำ กกต.ท้องถิ่น รับรองผู้สังเกตการณ์ รวมถึงการรายงานผลการลงประชามติ
ทั้งนี้ จุดเด่นของการลงประชามติครั้งนี้ คือการให้ความรู้กับประชาชนก่อนการตัดสินใจด้วยเวลาที่พอเพียง เปิดโอกาสให้เข้าถึงข้อมูลข่าวสารอย่างรอบด้าน กกต.มีความพร้อมอย่างมาก มีการทำงานอย่างเป็นระบบและมีประสิทธิภาพ เป็นที่เชื่อถือของประชาชน ขณะที่พรรคการเมืองและนักการเมืองใช้เหตุผลในการเอาชนะ และกล้าเผชิญหน้ากับการตอบคำถามในการนำเสนอข้อมูลผ่านสื่อสาธารณะ เปิดโอกาสให้องค์กรเอกชนเข้ามามีส่วนร่วมในการรณรงค์อย่างจริงจัง วัฒนธรรมประชาธิปไตยของสังคมมีการยอมรับความคิดเห็นที่แตกต่าง และไม่นำความแตกต่างมาเป็นประเด็นในการสร้างความแตกแยกให้กับคนในสังคม และมีการยอมรับผลการลงประชามติ และแสดงความรับผิดชอบต่อการลงประชามติที่เกิดขึ้น
นอกจากนี้ ก่อนการลงประชามติมีการพิจารณาวิเคราะห์หัวข้อคำถามที่จะให้ลงประชามติอย่างถี่ถ้วน และมีวิธีการลงคะแนนที่มีความแตกต่างจากประเทศไทย คือผู้มีสิทธิสามารถลงคะแนนประชามติได้ที่คูหาลงคะแนน หรือเลือกลงคะแนนทางไปรษณีย์ หรือมีผู้แทนได้
ขณะที่ กกต.สกอตแลนด์มีบทบาทในการตรวจสอบและประเมินความเหมาะสมของคำถาม แนะนำเพดานเงินกำหนดกรอบที่จะใช้ในการรณรงค์ แนะนำและจดทะเบียนผู้รณรงค์ กำหนดขอบเขตการใช้จ่ายเงิน และให้คำแนะนำ กกต.ท้องถิ่น รับรองผู้สังเกตการณ์ รวมถึงการรายงานผลการลงประชามติ
