นายสมชัย ศรีสุทธิยากร คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ด้านบริหารเลือกตั้ง ซึ่งอยู่ระหว่างการเดินทางไปศึกษาดูงานการจัดการเลือกตั้งของประเทศอังกฤษ และการลงประชามติในสกอตแลนด์ ร่วมกับนายศุภชัย สมเจริญ ประธาน กกต. และนายประวิช รัตนเพียร กกต. พร้อมคณะนักศึกษาหลักสูตร พตส. 5 ที่เมืองกลาสโกว์ และเมืองเอดินเบอระ แคว้นสกอตแลนด์ สหราชอาณาจักร
นายสมชัย กล่วาถึงการลงประชามติเพื่อแยกสกอตแลนด์เป็นเอกราช เปรียบเทียบกับบรรยากาศการเลือกตั้งและประชาธิปไตยในประเทศไทยช่วงที่ผ่านมา ว่า แม้จะมีความคิดเห็นแตกต่างกันอย่างสูง แต่บรรยากาศยังเป็นไปด้วยความสงบเรียบร้อย ประชาชนทั้งสองฝ่ายเป็นมิตรกัน แต่ต่อสู้กันด้วยเหตุด้วยผล ไม่มีความรุนแรง
นอกจากนี้ กรรมการการเลือกตั้งมีการเตรียมการจัดการลงประชามติอย่างดี ตั้งแต่การพิจารณาประเด็นถ้อยคำที่จะใช้ในการลงประชามติ การให้มีการลงทะเบียนผู้ประสงค์ลงมติ การเผยแพร่ข่าวสารข้อมูลทุกช่องทาง และการวางตัวเป็นกลางอย่างเคร่งครัด รวมทั้งการมอบอำนาจให้ผู้อื่นมาลงคะแนนแทน
ทางด้านฝ่ายการเมืองหรือพรรคการเมือง ทั้งฝ่ายที่สนับสนุน หรือไม่เห็นด้วย ต่างมีการรณรงค์และให้ข้อมูลเชิงเหตุผลต่อประชาชน โดยใช้สื่อต่างๆ และกล้าที่จะออกมาชี้แจงกับประชาชนด้วยการดีเบตผ่านสื่อจนถึงวันสุดท้าย ก่อนการลงประชามติ
ขณะที่ประชาชนและภาคสังคม มีส่วนสนับสนุนอย่างจริงจังในการรณรงค์และสร้างความเข้าใจต่อสังคม โดยมีองค์กรที่ขอจดทะเบียนเพื่อทำหน้าที่รณรงค์ถึง 42 องค์กร แบ่งเป็นฝ่ายสนับสนุน 21 องค์กรและฝ่ายคัดค้าน 21 องค์กรเท่ากัน
ทั้งนี้ นายสมชัย มองว่าวิธีการลงประชามติของสกอตแลนด์มีความก้าวหน้ากว่าประเทศไทยในหลายเรื่อง เช่น การลงทะเบียนผู้มีสิทธิ์ ซึ่งทำได้อย่างง่ายดาย เช่น การให้ลงคะแนนทางโทรศัพท์ อินเทอร์เน็ต ทางไปรษณีย์ แต่บางเรื่องก็อาจไม่สามารถนำมาใช้ในไทยได้ เช่น การมอบอำนาจให้ผู้อื่นมาลงคะแนนแทน ทั้งแบบปกติในเวลาที่กำหนด และแบบฉุกเฉินนอกเวลาที่กำหนด
นายสมชัย กล่วาถึงการลงประชามติเพื่อแยกสกอตแลนด์เป็นเอกราช เปรียบเทียบกับบรรยากาศการเลือกตั้งและประชาธิปไตยในประเทศไทยช่วงที่ผ่านมา ว่า แม้จะมีความคิดเห็นแตกต่างกันอย่างสูง แต่บรรยากาศยังเป็นไปด้วยความสงบเรียบร้อย ประชาชนทั้งสองฝ่ายเป็นมิตรกัน แต่ต่อสู้กันด้วยเหตุด้วยผล ไม่มีความรุนแรง
นอกจากนี้ กรรมการการเลือกตั้งมีการเตรียมการจัดการลงประชามติอย่างดี ตั้งแต่การพิจารณาประเด็นถ้อยคำที่จะใช้ในการลงประชามติ การให้มีการลงทะเบียนผู้ประสงค์ลงมติ การเผยแพร่ข่าวสารข้อมูลทุกช่องทาง และการวางตัวเป็นกลางอย่างเคร่งครัด รวมทั้งการมอบอำนาจให้ผู้อื่นมาลงคะแนนแทน
ทางด้านฝ่ายการเมืองหรือพรรคการเมือง ทั้งฝ่ายที่สนับสนุน หรือไม่เห็นด้วย ต่างมีการรณรงค์และให้ข้อมูลเชิงเหตุผลต่อประชาชน โดยใช้สื่อต่างๆ และกล้าที่จะออกมาชี้แจงกับประชาชนด้วยการดีเบตผ่านสื่อจนถึงวันสุดท้าย ก่อนการลงประชามติ
ขณะที่ประชาชนและภาคสังคม มีส่วนสนับสนุนอย่างจริงจังในการรณรงค์และสร้างความเข้าใจต่อสังคม โดยมีองค์กรที่ขอจดทะเบียนเพื่อทำหน้าที่รณรงค์ถึง 42 องค์กร แบ่งเป็นฝ่ายสนับสนุน 21 องค์กรและฝ่ายคัดค้าน 21 องค์กรเท่ากัน
ทั้งนี้ นายสมชัย มองว่าวิธีการลงประชามติของสกอตแลนด์มีความก้าวหน้ากว่าประเทศไทยในหลายเรื่อง เช่น การลงทะเบียนผู้มีสิทธิ์ ซึ่งทำได้อย่างง่ายดาย เช่น การให้ลงคะแนนทางโทรศัพท์ อินเทอร์เน็ต ทางไปรษณีย์ แต่บางเรื่องก็อาจไม่สามารถนำมาใช้ในไทยได้ เช่น การมอบอำนาจให้ผู้อื่นมาลงคะแนนแทน ทั้งแบบปกติในเวลาที่กำหนด และแบบฉุกเฉินนอกเวลาที่กำหนด
