จากพืชป่าพื้นบ้าน “หมากเบน-หมากหลอด”สู่ยอดน้ำผลไม้รสอร่อย เพื่อสุขภาพ

ทุกวันนี้จะเห็นได้ว่ามีผู้คนหันมาให้ความสนใจและใส่ใจในเรื่องของการดูแลสุขภาพกันมากขึ้น โดยเฉพาะเรื่องของอาหารการกิน ซึ่งเชื่อได้ว่าทุกคนต่างต้องเลือกสรรหาอาหารที่ดี มีประโยชน์ ให้แก่ร่างกายด้วยกันทั้งนั้น

เราจึงอยากขอนำเสนอให้ผู้ที่ใส่ใจและรักสุขภาพทุกคน มาทำความรู้จักกับน้ำผลไม้พร้อมดื่มเพื่อสุขภาพ ที่มีคุณประโยชน์มากมาย ที่มีชื่อว่า “หมากหลอดเบอร์รี่” และ “หมากเบนเบอร์รี่” ที่ถ้าใครมีโอกาสเดินทางมาเยือนยัง อ.สังคม จ.หนองคาย แนะนำว่าไม่ควรพลาดเครื่องดื่ม 2 ชนิดนี้ ซึ่งกำลังเป็นเครื่องดื่มยอดนิยมที่กลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านปากโสม-ลำภูพาน  ต.ผาตั้ง อ.สังคม จ.หนองคาย ได้ทำออกมาขายเป็นน้ำผลไม้พร้อมดื่มเพื่อสุขภาพ

ดร.อรุณศรี อื้อศรีวงศ์ ประธานสาขาวิชาสังคมศึกษา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี หัวหน้าโครงการวิจัยพัฒนาการจัดการท่องเที่ยวเชิงนิเวศอย่างบูรณาการแบบมีส่วนร่วมของชุมชนพื้นที่เชิงเขาสู่ชายโขง อ.สังคม จ.หนองคาย ผู้ที่ได้ทำการวิจัยเรื่อง “หมากหลอด” และ “หมากเบน” ให้ข้อมูลว่าพืชทั้งสองชนิด เป็นไม้เถา และเป็นผลไม้พื้นบ้านที่หลายคนอาจจะไม่รู้จัก จะมีแต่ทางภาคเหนือและภาคอีสานตอนบนเท่านั้น เพราะต้นหมากหลอดและหมากเบน จะเกิดได้เฉพาะพื้นที่ใกล้ภูเขา อากาศร้อนชื้น

ดร.อรุณศรี อธิบายว่า “หมากหลอด” ( ELAEAGNUS LATIFOLIA) เป็นผลไม้พันธุ์พื้นเมือง พบมากบริเวณพื้นที่มีภูเขาล้อมรอบ บริเวณที่มีความชื้นสูง บริเวณที่พบมากคือ อ.สังคม จ.หนองคาย และพื้นที่ภาคเหนือ ในช่วงเดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม ผลหมากหลอดจะเริ่มสุกงอมสังเกตจากสีของผลหมากหลอดจะมีสีเหลืองอมเขียว และพัฒนาสีไปจนกระทั่งผลมีสีแดงอมส้ม ซึ่งหมากหลอดพบในพื้นที่กึ่งป่า ในบริเวณพื้นที่ต.ผาตั้ง ต.นางิ้ว ต.บ้านม่วง และตำบลอื่นๆ

ทั้งนี้จากการสำรวจพื้นที่เพื่อการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ได้พบต้นหมากหลอดที่ออกดอกในช่วงเดือนธันวาคมและผลสุกในช่วงเดือนมีนาคม ชุมชนบ้านปากโสมลำภูพานจึงเกิดแนวคิดในการแปรรูปผลผลิตจากผลหมากหลอดที่มีจำนวนมากและผลสุกจะร่วงลงพื้นเกลื่อนพื้นดิน และจากการศึกษาวิจัยได้ค้นพบว่าหมากหลอดและหมากเบน เป็นผลไม้ที่มีสารที่มีคุณค่ามากมาย สามารถนำมาแปรรูปเป็นน้ำผลไม้พร้อมดื่มได้ จึงได้ทดลองและลงมือทำการแปรรูป ออกมาเป็นน้ำผลไม้เพื่อสุขภาพ “หมากหลอดเบอร์รี่” และ “หมากเบนเบอร์รี่” ซึ่งทำให้ชุมชนมีแนวคิดในการพัฒนาสู่การแปรรูปผลิตภัณฑ์จากฐานทรัพยากรเพื่อการท่องเที่ยว ผลผลิตที่ได้ทำให้เกิดมูลค่าทำให้เกิดรายได้ อีกทั้งจากการแปรรูปยังนำไปสู่การเรียนรู้ของชุมชนอีกทางหนึ่งด้วย

สำหรับคุณประโยชน์ของหมากหลอด นั้นมีสรรพคุณที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพร่างกายมากมาย ดร.อรุณศรีบอกว่า หมากหลอดมีสารที่เรียกว่าสารโพลีฟีนอล คือสารที่สามารถช่วยขับสารพิษออกจากร่างกายได้ ขับสารที่ไม่พึงประสงค์ และในตัวหมากหลอดยังมีวิตามินเอ มากที่สุด รองลงมาคือ วิตามินอี วิตามินซี และยังมีสารเบต้าแคโรทีน ซึ่งจะมีประโยชน์ มีผลดีต่อสุขภาพแก่ผู้สูงอายุมาก มีสารแอนตี้ออกซิแดนท์สูง มีเกลือแร่ และมีกรดไขมันดูดซับไขมันได้ดี

“หมากหลอดมีวิตามินเออยู่มากที่สุด เรากำลังจะพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ทาหน้าบำรุงผิว ตอนนี้อยู่ในกระบวนการของการทดลอง โจทย์ของเราก็คือว่า วิตามินเอโดยทั่วไปแล้วจะเกี่ยวข้องกับผิวพรรณ เราก็เลยเอาน้ำหมากหลอดที่ส่วนหนึ่งที่เราคั้นมาสกัดด้วยไอน้ำ แล้วก็นำมาผสมกับน้ำผึ้ง แล้วก็ใช้สำหรับทาใบหน้า ตอนนี้ก็ได้ผลดี เพราะผิวที่แห้งหยาบๆ ของชาวบ้าน ซึ่งส่วนใหญ่เขาทำนาก็มีความชุ่มชื่นขึ้น เพราะฉะนั้นปีหน้าเราก็จะผลิตผลิตภัณฑ์ตัวนี้ขึ้นมาอีกตัว” ดร.อรุณศรี กล่าว

ส่วน“หมากเบน” เป็นผลไม้พันธุ์พื้นเมือง พบในพื้นที่หัวไร่ปลายนาและพื้นที่ป่าโปร่ง ออกผลในช่วงเดือนกรกฎาคม หมากเบนมีคุณสมบัติที่ดี มีธาตุเหล็กสูง เหมาะสำหรับสุภาพสตรี มีวิตามินซีสูง สามารถป้องกันโรคความดันได้

ดร.อรุณศรี อธิบายเพิ่มเติมว่า ปัจจุบันนี้ต้นหมากหลอด คือพืชที่อยู่ในป่า แต่ตอนนี้ได้มีการนำเอามาขยายพันธุ์ ให้ชาวบ้านในชุมชนปลูกเอง ทำให้เกิดเป็นธนาคารหมากหลอดขึ้นมา หมายถึงการออกดอกออกผลของต้นหมากหลอด ซึ่งในปีนี้อยู่ในช่วงทำการทอดลองปลูก สามารถขยายพันธุ์ได้ 100 กว่าต้นแล้ว และในปีนี้ได้ตั้งเป้าหมายของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนฯ ไว้ว่าในปีหน้าจะมีต้องมีการปลูกต้นหมากหลอดได้ทุกหลังคาเรือน

“ตอนนี้ชาวบ้านในชุมชน มีความภาคภูมิใจในสิ่งที่มีอยู่ในท้องถิ่น เขาสามารถปลูกมันให้มีลูก และนำมันมาแปรรูป สามารถนำมาขายได้ ได้รายได้เพิ่มขึ้น แล้วชาวบ้านเขาก็ดื่มเองด้วย เพราะว่าเขาถือว่ามันมีคุณค่า ที่ผ่านมาเขาอาจจะไม่ค่อยใส่ใจ แต่ตอนนี้เขาบอกว่ามันดูแลสุขภาพได้”

“ในปีหน้าเรามีเป้าหมายคือ บ้านปากโสม-ลำภูพาน จะต้องมีต้นหมากหลอดทุกหลังคาเรือน อันนี้คือเป้าหมายของกลุ่มที่ตั้งไว้ เพราะว่าจะมีโฮมสเตย์ท่องเที่ยวด้วย เพราะฉะนั้นนักท่องเที่ยวที่มาเที่ยวจะได้รู้จักต้นหมากหลอด ได้มาเรียนรู้วิธีการทำหมากหลอด แปรรูปหมากหลอด ว่าเป็นอะไรอย่างไร” ดร.อรุณศรี บอก

สำหรับกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านปากโสม-ลำภูพาน ต.ผาตั้ง อ.สังคม จ.หนองคาย ได้ดำเนินการทำการแปรรูปน้ำหมากหลอดเบอร์รี่และหมากเบนเบอร์รี่ นี้มาได้ 1 ปีแล้วปัจจุบันนี้มีสมาชิกอยู่ในกลุ่มจำนวน 50 คน

โดยหนึ่งในสมาชิก คือ นวลละออง วิภูษณะ ได้อธิบายให้ฟังถึงการทำน้ำหมากหลอดเบอร์รี่ และน้ำหมากเบนเบอร์รี่ ว่า ทางกลุ่มวิสาหกิจฯ จะติดต่อกับชาวบ้านที่อยู่ในชุมชนที่มีต้นหมากหลอดที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ และจะรับซื้อหมากหลอดที่สุกแล้วจากชาวบ้านมา ในกิโลกรัมละ 10 บาท เมื่อได้หลมากหลอดมาแล้วก็จะนำมาผ่านขั้นตอนการแปรรูป โดยนำหมากหลอดมาล้างน้ำทำความสะอาดผสมกับเกลือ 3 - 4 ครั้ง จนสะอาด แล้วใส่ตะแกรงพักไว้ จากนั้นนำมาใส่เครื่องปั่นหรือเครื่องบดขนาดใหญ่ ปั่นให้ละเอียด

ต่อจากนั้นจึงนำมาต้มกับน้ำในอัตราส่วนที่กำหนดไว้ ต้มจนเดือดในอุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส เมื่อเดือดได้ที่แล้วก็ยกลงนำมากรอง แยกน้ำและกากออกจากกัน แล้วก็นำน้ำที่ได้นั้นมาต้มต่ออีกรอบ ใส่ส่วนผสมอย่างน้ำตาล และเกลือป่น ตามอัตราส่วนที่กำหนดไว้ แล้วก็คนให้ส่วนผสมทั้งหมดเข้ากัน ต้มจนเดือดอีกครั้ง ก็เป็นอันว่าได้น้ำหมากหลอดเบอร์รี่ หมากเบนเบอร์รี่ ที่พร้อมกรอกใส่ขวดแก้วที่ผ่านการฆ่าเชื้อแล้ว

“การทำน้ำหลากหลอด ส่วนที่เป็นกากของมัน เราก็ไม่ได้ทิ้ง ยังนำมาทำเป็นแยมหมากหลอด ทอฟฟี่หมากหลอด ส่วนของเมล็ดหมากหลอดนำมาทำเป็นชา โดยการนำเมล็ดมาคั่วและบด และยังมีหมากหลอดไซเดอร์ การทำก็เหมือนหมากหลอดเบอร์รี่ แต่จะใส่น้ำผึ้งเพิ่มเติมด้วย มีส่วนช่วยต้านอนุมูลอิสระ รักษาโรคข้อเข่าเสื่อม คนสูงอายุชอบดื่ม และหมักนาน 1 ปี ได้หมากหลอดไซเดอร์มีความเข้มข้นมากกว่าหมากหลอดเบอร์รี่ แล้วที่นี่ยังมียังมีน้ำมะขามป้อมอีกตัวก็เป็นที่นิยม เพราะเป็นผลไม้ที่เป็นสมุนไพรจากธรรมชาติ” นวลละออง บอก

สำหรับราคาขายของน้ำหมากหลอดเบอร์รี่ และน้ำหมากเบนเบอร์รี้ ที่ชาวบ้านทำออกมาขายตอนนี้อยู่ในช่วงโปรโมชั่น ราคา 3 ขวด 100 บาท ซึ่งเป็นน้ำผลไม้ที่พร้อมดื่มได้เลย หรืออย่างน้ำหมากเบนเบอร์รี่หากใครจะนำไปผสมกับโซดาดื่มก็ได้ เพราะโซดาจะช่วยลดความเฝื่อน และทำให้มีความซ่าอร่อยมากยิ่งขึ้น ซึ่งถ้าหากใครสนใจตอนนี้ชาวบ้านยังไม่ได้นำออกมาวางขายตามท้องตลาดทั่วไป จะมีไปฝากขายไว้ที่รีสอร์ทบ้านไม้ริมโขง หรือถ้าใครอยากซื้อก็สามารถติดต่อไปได้ที่ศูนย์วิสาหกิจชุมชนบ้านปากโสม-ลำภูพาน

“เราอยากชวนให้พี่น้องคนไทยที่รักสุขภาพและรักธรรมชาติ มาเที่ยวสัมผัสกับความเงียบสงบและความบริสุทธิ์ของ อ. สังคม จ.หนองคาย เมื่อมาแล้วก็จะได้มาดูแลสุขภาพ โดยเฉพาะสุภาพสตรี มาดูแลสุขภาพผิวพรรณ ด้วยวิตามินเอสกัดจากหมากหลอด มาดื่มน้ำผลไม้ น้ำหมากหลอดเบอร์รี่ น้ำหมากเบนเบอร์รี่ เพื่อสุขภาพที่ดี” ดร.อรุณศรี กล่าวทิ้งท้าย

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

สำหรับผู้ที่สนใจน้ำหมากหลอดเบอร์รี่ และน้ำหมากเบนเบอร์รี่ สามารถติดต่อไปได้ที่ กลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านปากโสม-ลำภูพาน ต.ผาตั้ง อ.สังคม จ.หนองคาย ซึ่งในอนาคตทางกลุ่มยังได้รวมตัวกันจัดการท่องเที่ยวเชิงนิเวศอย่างบูรณาการ “จากเชิงเขาสู่ชายโขง” ด้วย โทร. 08-4742-0461, 08-9245-4219
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

สามารถส่งข้อมูลข่าวสารด้านการท่องเที่ยว-อาหารมาได้ที่ กอง บก.ข่าวท่องเที่ยว แฟกซ์ 0-2629-4467 อีเมล์ travel_astvmgr@hotmail.com