ธูปสมุนไพรไล่ยุง นวัตกรรมชาวบ้านเพื่อสุขภาพปลอดภัย

ย้อนไปเมื่อ 4 ปีที่แล้ว บ้านหนองฮี ต.หนองฮี อ.ปลาปาก จ.นครพนม ประสบปัญหาเกิดโรคไข้เลือดออกระบาดอย่างรุนแรง มีอัตราความชุกของลูกน้ำยุงลายสูงเกิoเกณฑ์มาตรฐาน อีกทั้งชาวบ้านป่วยเป็นโรคไข้เลือดออกจำนวนมาก ดังนั้น ผู้นำชุมชน เจ้าหน้าที่ภาครัฐ ตลอดจนชาวชุมชนได้ลุกขึ้นมาจับมือกันสร้างมาตรการต่างๆ เพื่อควบคุมและป้องกันการระบาดของโรคไข้เลือดออก

หนึ่งในนวัตกรรมที่เกิดขึ้นจากปัญหาดังกล่าวคือ การคิดค้น “ธูปสมุนไพรไล่ยุง” ซึ่งเป็นภูมิปัญญาดั้งเดิมแต่นำกลับมาปัดฝุ่นและปรับสูตรให้เหมาะสม มีข้อดีสามารถไล่ยุงได้ผลดีกว่าผลิตภัณฑ์จากสารเคมีเสียอีก และที่สำคัญทำมาจากสมุนไพรธรรมชาติล้วนๆ ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพคน สามารถจุดตามบ้านได้อย่างสบายใจ และผลพลอยได้ที่ตามมา ธูปสมุนไพรไล่ยุงยังกลายเป็นสินค้าเด่นประจำชุมชน มีผู้สนใจสั่งซื้อไปใช้และขายต่อ ช่วยสร้างรายได้เสริมให้ชาวบ้านอีกทางหนึ่ง

นางไป่ อินทะจักร ชาวบ้านหนองฮี ผู้บุกเบิกและคิดค้น “ธูปสมุนไพรไล่ยุง” เล่าว่า ช่วงที่บ้านหนองฮีเกิดปัญหายุงลายชุกชุม ทุกบ้านต้องจุดหรือฉีดยากันยุงกันจำนวนมากจนเกรงกันว่าจะเป็นอันตรายต่อสุขภาพ โดยเฉพาะต่อลูกหลาน ดังนั้นจึงทดลองทำธูปสมุนไพร ซึ่งเป็นภูมิปัญญาโบราณที่ผู้หลักผู้ใหญ่ในท้องถิ่นสั่งสอนต่อๆ กันมา โดยใช้วัตถุดิบที่หาได้ในท้องถิ่น ลองผิดลองถูกปรับปรุงจนได้สูตรที่ลงตัว ประกอบด้วยเปลือกส้มโอแห้ง 150 กรัม ตะไคร้หอม 50 กรัม ขี้เลื่อย 50 กรัม ใบยูคาลิปตัสแห้งบด 50 กรัม และแป้งเปียก 200 กรัม

สำหรับวิธีทำ เอาเปลือกส้ม ตะไคร้หอม ขี้เลื่อย ใบยูคาลิปตัสไปตากแดดให้แห้งสนิท ใช้เวลาประมาณ 1 สัปดาห์ จากนั้นนำมาหั่นเป็นชิ้นเล็กๆ แล้วเอามาผสมกัน จากนั้นเอาแป้งเปียกคลุกรวม เสร็จแล้วปั้นใส่แม่พิมพ์ ซึ่งทางกลุ่มใช้สายยางเป็นแม่พิมพ์ โดยวางถุงพลาสติกรองก่อน ป้องกันไม่ให้ติดแม่พิมพ์ เมื่อปั้นเป็นรูปแท่งแล้วนำไปตากแดดให้แห้งอีก 2-3 วัน

นางไป่บอกว่า ธูปสมุนไพรไล่ยุงที่ทำขึ้นส่วนใหญ่จะมีความยาวประมาณแท่งละ 20 เซนติเมตร สามารถจุดไล่ยุงได้นานกว่า 20-30 นาที คุณสมบัติเด่นมีกลิ่นหอมสมุนไพร ไม่เหม็นฉุน

ทั้งนี้ หลังจากที่เริ่มทำใช้เองในครัวเรือน และแบ่งปันเพื่อนบ้านได้ผลน่าพอใจสามารถป้องกันยุงลายอย่างดี จึงเริ่มถ่ายทอดความรู้ไปให้ชาวบ้าน จนทั่วทั้งตำบลหนองฮีใช้ธูปสมุนไพรไล่ยุงอย่างแพร่หลาย โดยวัตถุดิบทั้งหมดหาได้จากในท้องถิ่น แทบจะไม่ต้องลงทุนซื้อเลย

จากที่เป็นนวัตกรรมจากภูมิปัญญาชาวบ้านที่ผ่านการพิสูจน์คุณสมบัติมาแล้ว ทำให้นางไป่ได้รับการติดต่อจากพื้นที่ตำบลใกล้เคียงไปเป็นวิทยากรสอนการทำธูปสมุนไพรไล่ยุง นอกจากนั้นยังได้รับโอกาสนำธูปที่คิดค้นขึ้นไปวางขายตามงานสินค้าชุมชนต่างๆ อีกทั้งยังมีผู้สนใจมารับซื้อถึงบ้าน นำไปใช้เอง และเพื่อขายต่อด้วย

นางไป่เล่าต่อว่า ธูปสมุนไพรไล่ยุงขายเพียง แท่งละ 5 บาทเท่านั้น โดยขณะนี้ได้ตั้งเป็นกลุ่ม มีสมาชิกมาร่วมทำงานประมาณ 40 คน และเครือข่ายที่จะช่วยงานตอนมีออเดอร์เข้ามามากๆ อีกนับร้อยคน กลายเป็นรายได้เสริมหลังจากว่างเว้นจากอาชีพหลักทำนา

อย่างไรก็ตาม เธอระบุว่า การทำธูปสมุนไพรไล่ยุงมีอุปสรรคสำคัญที่เวลานี้ไม่สามารถทำในปริมาณมากๆ ได้ คือขั้นตอนการตากแดดให้วัตถุดิบแห้งสนิทต้องตากที่แดดจัดๆ ใช้เวลานานกว่า 1 สัปดาห์ ต้องคอยเฝ้าไม่ให้ถูกฝน หรือเกิดความชื้นตลอดระยะเวลาที่ตากแห้ง ดังนั้น ในช่วงฤดูฝนแทบไม่สามารถทำได้เลย หรือกรณีจะใช้เครื่องอบแห้งก็จะไม่เกิดกลิ่นหอมของสมุนไพร ส่วนในอนาคตหากได้รับการส่งเสริมและปรับปรุงแก้จุดอ่อนดังกล่าวได้อาจจะพัฒนาให้กลายเป็นสินค้าที่ยึดเป็นอาชีพหลักต่อไป

ด้านนายสุทิศ คงอยู่ กำนันตำบลหนองฮี ซึ่งได้รับคัดเลือกจากกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ให้เป็นกำนันยอดเยี่ยมประจำปี 2556 จากผลงานสร้างชุมชนให้เข้มแข็ง กล่าวเสริมว่า ธูปสมุนไพรไล่ยุงเป็นเพียงส่วนหนึ่งจากความร่วมมือของเจ้าหน้าที่ภาครัฐ และชาวบ้าน เพื่อหาทางป้องกันไข้เลือดออกระบาดในชุมชน โดยได้ทำในหลายๆ ด้านควบคู่กันไป เช่น จัดประชุมให้ชาวบ้านช่วยกันสำรวจและทำลายแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย

นอกจากนั้น ทางเจ้าหน้าที่ภาครัฐต่างๆ ในชุมชน เช่น เจ้าหน้าที่สาธารณสุข กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน อสม. จะออกสำรวจและทำลายแหล่งเพาะพันธุ์ยุงทุกสัปดาห์ อีกทั้งทำมาตรการกดดันทางสังคมตำหนิบ้านที่ไม่ทำลายแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลายจะถูกติดธงแดงหน้าบ้าน ส่วนบ้านที่ปลอดยุงลาย 3 เดือนติดต่อกันจะได้ประดับธงเขียวที่หน้าบ้าน แถมได้ของรางวัลชมเชยเล็กๆ น้อยๆ เป็นน้ำใจ เช่น ผงซักผง สบู่ เป็นต้น ขณะเดียวกันได้จัดวิทยุชุมชน โดยกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน และ อสม. เพื่อให้ความรู้ และประชาสัมพันธ์การป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกทุกวัน

นายสุทิศระบุด้วยว่า จากความร่วมมือดังกล่าว ในช่วง 3 ปีที่ผ่านมา ต.หนองฮีไม่พบผู้ป่วยโรคไข้เลือดออกเลยแม้แต่รายเดียว นอกจากนั้นยังได้รับการยกย่องให้เป็นชุมชนต้นแบบในการป้องกันโรคไข้เลือดออกที่ได้รับรางวัลชนะเลิศระดับประเทศด้วย

สนใจผลิตภัณฑ์ชุมชน โทร. 08-7482-7980

* * * คลิก Like เพื่อมาเป็นแฟนเพจของหน้า “SME ผู้จัดการออนไลน์” รับข่าวสารในแวดวงธุรกิจเอสเอ็มอีที่สมบูรณ์แบบที่สุด และร่วมสนุกกับกิจกรรมลุ้นรับของรางวัลมากมาย คลิกที่นี่เลย!! * * *