"ไก" สาหร่ายน้ำจืด ของดีโอทอปเมืองน่าน

ใครที่ได้มีโอกาสเดินทางไปจังหวัดน่าน คงจะได้รู้จักสาหร่ายน้ำจืด ที่คนน่าน เรียกมันว่า “ไก” ปัจจุบัน ไก ไม่ได้เป็นเพียงสินค้าพื้นบ้านภูมิปัญญาชาวบ้าน เท่านั้น แต่ไก กลายเป็นอาหารเพื่อสุขภาพ ที่กำลังจะขึ้นมาเทียบชั้นสาหร่ายทะเลแบรนด์ดัง และเป็นของฝากยอดนิยมของนักท่องเที่ยว

“ไก” เป็นอาหารพื้นบ้านของชาวไทลื้อ มานาน นับร้อยปี เพราะเป็นวัตถุดิบที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ พบได้เฉพาะในแม่น้ำน่าน เป็นสาหร่ายขนาดใหญ่ขึ้นอยู่บนก้อนหินที่พื้นท้องน้ำ มีลักษณะเป็นเส้นยาว สีเขียวสด ความยาวมากถึง 1-2 เมตร มักจะอยู่ในบริเวณที่เป็นหาดหิน ความลึกใต้ท้องน้ำลงไป 30-50 เซนติเมตร และจะพบบริเวณที่คุณภาพน้ำดี ใสสะอาด และมีน้ำไหลเอื่อยๆ โดยจะพบในช่วงฤดูหนาว ประมาณเดือนพฤศจิกายน ถึง พฤษภาคม จะมีมากที่สุดบริเวณ อำเภอท่าวังผา

คนไทยลื้อในอดีต นำไกมาปรุงอาหาร คือ การทำห่อนึ่งไก ไกยี และคั่วไก เท่านั้น ซึ่งทั้งสองเมนูก็ยังได้รับการสืบทอดทำกันมาจนปัจจุบัน เพราะมีความเชื่อว่า ไกเป็นอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการ คนในอดีตมีความเชื่อว่า การบริโภคไกจะช่วยให้สุขภาพแข็งแรง และอายุยืน ต่อมาเมื่อมีการเข้าไปพัฒนาสาหร่ายไกออกจำหน่าย ในรูปแบบของผลิตภัณฑ์แปรรูป โดยกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านหนองบัว เช่น ไกแผ่น ข้าวตังหน้าไก น้ำพริกไก คุกกี้ไก ฯลฯ เป็นรายได้เสริมแก่ครอบครัว และอนุรักษ์อาหารพื้นบ้าน ให้เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย

ทั้งนี้ หลังจากที่ไก ได้ถูกพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ชุมชน เป็นของดี และของฝาก ของอำเภอท่าวังผา ทางจังหวัดได้ส่งไปตรวจสอบหาคุณสมบัติของสาหร่ายน้ำจืดชนิดนี้ พบว่า เป็นสาหร่ายที่มีสารอาหารที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกายมากกว่าสาหร่ายทะเล เนื่องจากสาหร่ายไก จะมีกากใยหรือเส้นใยมากกว่า สาหร่ายทะเล ที่ไม่ค่อยมีกากใย

นอกจากนี้ ผลการศึกษายังพบว่า ไก ยังมีปริมาณโปรตีนสูงใกล้เคียงกับเนื้อสัตว์ และยังมีปริมาณเบต้าแคโรทีนสูงกว่าแครอทถึง 4 เท่า มีวิตามินบี 1 บี 2 มากกว่าผักบางชนิด และตามความเชื่อของชาวบ้านเชื่อว่า การบริโภคไก จะช่วยทำให้ผมดกดำ ไม่หงอก และชะลอความแก่

ด้านนางศิริพร คำหวัง ประธานกลุ่ม เกษตรกรแปรรูปไก บ้านหนองบัว เล่าว่าสำหรับกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านหนองบัว ได้เริ่มทำแปรรูปไก มาได้ระยะหนึ่ง ปัจจุบันมีสมาชิก ซึ่งทำไกแปรรูปประมาณ 180 คน รายได้กลุ่มอยู่ที่เดือนละ 6 หมื่น ถึง 1 แสนบาท สินค้ามีส่งไปขายในหลายจังหวัด ซึ่งผลิตภัณฑ์แปรรูปไกตัวที่ทำรายได้ให้กับกลุ่มมากที่สุด เป็นสาหร่ายแผ่นอบแห้ง เพราะกินง่าย อายุการเก็บรักษานาน

โดย ราคาขายปลีกซองละ 25 บาท น้ำหนัก 100 กรัม ขายส่งถุงละ 16 บาท ในส่วนของต้นทุนในแต่ละเดือนทางกลุ่มจะต้องซื้อไกสดมาทำการแปรรูป เดือนละ 3.5 ตัน ในราคากิโลกรัมละ 13 บาท เมื่อมาทำการแปรรูปแล้วจะเหลือเป็นไกอบแห้งประมาณ 800-1.000 กิโลกรัม ซึ่งไกอบแห้งบางส่วนก่อนนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่าง ก็นำมาขายให้กับลูกค้าที่ซื้อไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เอง และด้วยความที่ไกไม่ได้มีทั้งปี ดังนั้น จึงต้องซื้อไกสดมาสต็อก และเก็บไว้ในรูปของไกแผ่นอบแห้งด้วย

ส่วนของขั้นตอนการผลิต ได้รับการช่วยเหลือ จากกระทรวงวิทยาศาสตร์ ในการพัฒนาเครื่องมือมาช่วย 4 ส่วน ได้แก่ เครื่องล้าง เครื่องปั่น เครื่องเรือน และ เครื่องย่าง เดิมในส่วนของขั้นตอนการทำ ชาวบ้าน จะใช้วิธีการแยกสิ่งแปลกปลอมในสาหร่ายไกออก ด้วยมือ และล้างน้ำสะอาดถึง 10 ครั้ง ก่อนนำมาวางบนตะแกรง และนำไปตากแดดให้แห้ง ปัจจุบันมีเครื่องอบแห้ง ช่วยร่นระยะเวลาในการนำไปตากแดด ก่อนนำมาแปรรูป

ทั้งนี้ ในส่วนของผลิตภัณฑ์แปรรูปไก บ้านนองบัว จะใช้แบรนด์ที่มีชื่อว่า “สายใยบัว” และได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นผลิตภัณฑ์โอทอปของชุมชน และผ่านการคัดสรรเป็นผลิตภัณฑ์โอทอปดีเด่น 4 ดาวในระดับประเทศ

ในส่วนของช่องทางการขาย ขายผ่านหน้าร้าน ซึ่งเป็นส่วนจำหน่ายสินค้าพื้นเมืองของหมู่บ้านโอทอปหนองบัว และขายส่งให้กับร้านค้าขายของที่ระลึก และของฝากในหลายจังหวัด และด้วยความที่เป็นไก เป็นสาหร่ายที่พบได้เฉพาะพื้นที่ในแม่น้ำน่านเท่านั้น ไก จึงได้ถูกจัดเป็นของดีของอำเภอวังผา จังหวัดน่าน

จากการที่บ้านหนองบัว เป็นหมู่บ้านที่อยู่บนเส้นทางติดกับประเทศลาว นักท่องเที่ยวที่เดินทางไปเที่ยวลาว ก็จะแวะพัก และซื้อสินค้ากลับไปเป็นของฝาก ไก ก็เป็นตัวเลือกที่ทุกคนเลือกกลับไปเป็นของฝาก เพื่อสุขภาพ

โทร. 08-7188-4109