ปัจจุบันในการถ่ายภาพ นอกจากเทคนิคและวิธีการต่างๆ ที่ใช้ในการถ่ายภาพแล้ว ยังมีสิ่งที่ช่วยให้การถ่ายภาพทางดาราศาสตร์นั้นง่ายขึ้น นั่นคือ แอปพลิเคชันในมือถือสมาร์ทโฟน หรือ แท็บเล็ต ซึ่งเป็นอุปกรณ์ที่คนส่วนใหญ่ใช้กันในชีวิตประจำวันอย่างแพร่หลาย โดยมีผู้พัฒนาแอปพลิเคชันที่ช่วยในการถ่ายภาพมากมายให้เราสามารถดาวน์โหลดมาใช้งานกันทั้งแบบเสียตังค์และฟรี ซึ่งมีประโยชน์สำหรับนักถ่ายภาพทางดาราศาสตร์อย่างมาก เช่น การหาทิศและตำแหน่งของกลุ่มดาวและวัตถุท้องฟ้า การบอกเวลาการขึ้น-ตกของดวงอาทิตย์หรือดวงจันทร์ และการบอก “เฟส” ของดวงจันทร์ ข้างขึ้น-ข้างแรม หรือแม้กระทั่งการคำนวณการเกิดปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์ อาทิ ปรากฏการณ์สุริยุปราคา จันทรุปราคา ดาวศุกร์ผ่านหน้าดวงอาทิตย์ ฯลฯ ก็มีแอปพลิเคชันที่ออกแบบมาให้เราสามารถใช้งานได้อย่างไม่ยากเย็นมากนัก ทั้งยังช่วยอำนวยความสะดวกในการถ่ายภาพเป็นอย่างมาก
ในคอลัมน์นี้จะขอยกตัวอย่างแอปพลิเคชัน หลักๆ ที่นิยมใช้ในการถ่ายภาพทางดาราศาสตร์ ที่ช่วยเพิ่มความสะดวกสำหรับนักถ่ายภาพทางดาราศาสตร์ ซึ่งจะเลือกเอาเฉพาะแอปพลิเคชันที่มักนำมาใช้งานเกี่ยวกับการถ่ายภาพหลักๆ เท่านั้นนะครับ ซึ่งหากใครสนใจก็อาจดาวน์โหลดแอปลิเคชันเหล่านี้ ทั้งแบบที่เสียเงิน หรือแบบที่ดีกว่ามาใช้ก็ได้ ทั้งนี้ อาจทดลองใช้แบบฟรีดูก่อนได้ว่าเหมาะกับความต้องการของเราหรือไม่ เพราะไม่อย่างนั้นอาจเสียเงินฟรีก็ได้
Star Walk
แอปพลิเคชัน Star Walk นี้ ใช้สำหรับการดูดาวได้ทั่วท้องฟ้าโดยโปรแกรมจะเลือกตำแหน่งอ้างอิงจาก ตำแหน่งของผู้สังเกต โปรแกรมจะบอกตำแหน่งดวงดาว กลุ่มดาว ว่า ดาวที่อยู่บนท้องฟ้าที่กำลังมองอยู่นั้นคือดาวอะไร อยู่ในกลุ่มดาวไหน แบบเรียลไทม์ และสามารถดูดาวทั้งในอดีตและในอนาคตได้ อีกทั้งยังใช้ค้นหาตำแหน่งดาวเคราะห์ หรือวัตถุท้องฟ้าต่างๆ ได้ และมีฟังก์ชันในการดูเวลาขึ้นตกของดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และดาวเคราะห์ได้อีกด้วย โดยจะอ้างอิงเวลาตามตำแหน่งผู้สังเกต นอกจากนี้ ยังสามารถตรวจเช็หปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์จากปฏิทินในตัวโปรแกรมได้ แอปพลิเคชันนี้เหมาะสำหรับนักถ่ายภาพในช่วงเวลากลางคืนที่ต้องการหาตำแหน่งดาวเหนือ หรือแม้กระทั่งกลุ่มดาวและเส้นทางการเคลื่อนที่ของวัตถุท้องฟ้า
Sun Seeker
Sun Seeker เป็นแอปพลิเคชัน สำหรับใช้ในการหาทิศทางของดวงอาทิตย์ แสงจากดวงอาทิตย์และเวลาขึ้น-ตกของดวงอาทิตย์ได้ โดยสามารถดูตำแหน่งของดวงอาทิตย์ในช่วงเวลาแต่ละวันได้ หรือการเลือกแสดงมุมมองที่อ้างอิงจากภาพถ่ายดาวเทียมซึ่งทำให้เห็นตำแหน่งการเคลื่อนที่ของดวงอาทิตย์ในแต่ละวันได้สามารถนำมาใช้ประโยชน์ในการดูทิศทางของแสงดวงอาทิตย์และเวลาขึ้น-ตกของดวงอาทิตย์ได้
LightTrac
แอปพลิเคชัน LightTrac เป็นแอปฯ ที่ผมใช้บ่อยมากในการถ่ายภาพดวงอาทิตย์กับดวงจันทร์ โดยเป็นโปรแกรมที่นิยมใช้ในการตรวจสอบตำแหน่งดวงอาทิตย์กับดวงจันทร์อย่างง่าย ซึ่งบอกด้วยค่ามุมสองชนิด คือ มุมอาซิมุท และมุมเงย
มุมอาซิมุท (Azimuth) เป็นมุมในแนวราบ นับจากทิศเหนือ ในทิศทางตามเข็มนาฬิกา ไปยังทิศตะวันออก ทิศใต้ ทิศตะวันตก และกลับมาทิศเหนืออีกครั้งหนึ่ง มีค่าระหว่าง 0-360 องศา
มุมเงย (Altitude) เป็นมุมในแนวตั้ง นับจากเส้นขอบฟ้าขึ้นไปสู่จุดเหนือศีรษะ มีค่าระหว่าง 0-90 องศา
แอปพลิเคชันนี้จะคำนวณความสูง และมุมของดวงอาทิตย์ หรือดวงจันทร์สำหรับวัน และ เวลา ใดๆ สำหรับสถานที่นั้นๆ ซึ่งสามารถใช้ได้ทั่วโลก โดยสามารถแสดงภาพถ่ายจากดาวเทียมทำให้สามารถวางแผนการถ่ายภาพได้หลายเดือนข้างหน้าของเวลาและตำแหน่งหรือที่จุดที่เหมาะสม และในเวลาที่เหมาะสมสำหรับการถ่ายภาพที่สมบูรณ์แบบครับ
LightTrac ไม่ได้เป็นเพียงประโยชน์กับช่างภาพ แต่ยังมีประโยชน์ในการสถาปนิกอีกด้วยในการหาทิศของดวงอาทิตย์ตลอดทั้งปี หรือแม้กระทั่งคนที่สนใจในการรู้จักข้อมูลเกี่ยวกับดวงอาทิตย์หรือดวงจันทร์อีกด้วย
DeluxeNoonHD
แอปพลิเคชัน DeluxeNoonHD ถือได้ว่า เป็นแอปฯ ที่เหมาะสำหรับการใช้ตรวจสอบเวลาขึ้น-ตกของดวงจันทร์ ทั้งตัวโปรแกรมสามารถบอกข้างขึ้น-ข้างแรม และตำแหน่งของดวงจันทร์ว่าอยู่ที่ มุมอาซิมุท และมุมเงย เท่าไหร่ ณ เวลานั้นๆ และอยู่ในกลุ่มดาวไหนได้อีกด้วย โดยสามารถตรวจสอบได้ทั้งในอดีตและในอนาคตทำให้สามารถใช้ในการวางแผนการสังเกตการณ์ดวงจันทร์หรือใช้ในการถ่ายภาพได้เป็นอย่างดี
Eclipses
แอปพลิเคชัน Eclipses เป็นแอปฯ ที่ใช้สำหรับการตำแหน่ง สถานที่ในการสังเกตการณ์ หรือถ่ายภาพปรากฏการณ์สุริยุปราคา รวมทั้งจันทรุปราคา สามารถใช้ได้ทั่วโลก โดยโปรแกรมจะบอกถึงตำแหน่งของแนวคราสที่พาดผ่านบริเวณใดบ้างบนโลก ซึ่งเราสามารถใช้เป็นแผนที่ในการสำรวจสถานที่ได้ล่วงหน้าเพื่อวางแผนการถ่ายภาพปรากฏการณ์หรือสังเกตการณ์ได้เป็นอย่างดี และที่สำคัญไม่เสียตังต์ด้วยครับ
Jupiter Guide
แอปพลิเคชัน Jupiter Guide เป็นแอปฯ ที่ใช้ในการสังเกตดาวพฤหัสบดีโดยเฉพาะ ซึ่งโปรแกรมจะบอกตำแหน่งของดวงจันทร์บริวารขนาดใหญ่ 4 ดวง ของดาวพฤหัสบดี หรือที่เรียกว่า ดวงจันทร์กาลิเลียน (Galilean moons) ซึ่งได้แก่ ไอโอ ยูโรปา แกนีมีด คาลิสโต ว่าอยู่ ณ ตำแหน่งใดบ้างรอบๆ ดาวพฤหัสบดี ณ เวลานั้น หรือก่อนหน้าและหลังจากเวลาปัจจุบัน รวมทั้งสามารถบอกเวลาที่จุดแดงใหญ่บนดาวพฤหัสบดีจะผ่านมา (Great Red Spot transit time) ได้อีกด้วย
เกี่ยวกับผู้เขียน
ศุภฤกษ์ คฤหานนท์
สำเร็จการศึกษาครุศาสตรบัณฑิต สาขาฟิสิกส์ จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ และครุศาสตรมหาบัณฑิต สาขาเทคโนโลยีและการสื่อสาร จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่
ปัจจุบันเป็นเจ้าหน้าที่สารสนเทศทางดาราศาสตร์ สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน) หรือ สดร., เคยทำวิจัยเรื่อง การทดสอบค่าทัศนวิสัยท้องฟ้าบริเวณสถานที่ก่อสร้างหอดูดาวแห่งชาติ มีประสบการณ์ในฐานะวิทยากรอบรมการดูดาวเบื้องต้น และเป็นวิทยากรสอนการถ่ายภาพดาราศาสตร์ในโครงการประกวดภาพถ่ายดาราศาสตร์ ประจำปี 2554 ของ สดร.ในหัวข้อ “มหัศจรรย์ภาพถ่ายดาราศาสตร์ในเมืองไทย”
“คุณค่าของภาพถ่ายนั้นไม่เพียงแต่ให้ความงามด้านศิลปะ แต่ทุกภาพยังสามารถอธิบายด้วยหลักการทางวิทยาศาสตร์ได้อีกด้วย”
อ่านบทความ ศุภฤกษ์ คฤหานนท์ ทุกวันจันทร์ที่ 1 และ 3 ของเดือน
ในคอลัมน์นี้จะขอยกตัวอย่างแอปพลิเคชัน หลักๆ ที่นิยมใช้ในการถ่ายภาพทางดาราศาสตร์ ที่ช่วยเพิ่มความสะดวกสำหรับนักถ่ายภาพทางดาราศาสตร์ ซึ่งจะเลือกเอาเฉพาะแอปพลิเคชันที่มักนำมาใช้งานเกี่ยวกับการถ่ายภาพหลักๆ เท่านั้นนะครับ ซึ่งหากใครสนใจก็อาจดาวน์โหลดแอปลิเคชันเหล่านี้ ทั้งแบบที่เสียเงิน หรือแบบที่ดีกว่ามาใช้ก็ได้ ทั้งนี้ อาจทดลองใช้แบบฟรีดูก่อนได้ว่าเหมาะกับความต้องการของเราหรือไม่ เพราะไม่อย่างนั้นอาจเสียเงินฟรีก็ได้
Star Walk
แอปพลิเคชัน Star Walk นี้ ใช้สำหรับการดูดาวได้ทั่วท้องฟ้าโดยโปรแกรมจะเลือกตำแหน่งอ้างอิงจาก ตำแหน่งของผู้สังเกต โปรแกรมจะบอกตำแหน่งดวงดาว กลุ่มดาว ว่า ดาวที่อยู่บนท้องฟ้าที่กำลังมองอยู่นั้นคือดาวอะไร อยู่ในกลุ่มดาวไหน แบบเรียลไทม์ และสามารถดูดาวทั้งในอดีตและในอนาคตได้ อีกทั้งยังใช้ค้นหาตำแหน่งดาวเคราะห์ หรือวัตถุท้องฟ้าต่างๆ ได้ และมีฟังก์ชันในการดูเวลาขึ้นตกของดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และดาวเคราะห์ได้อีกด้วย โดยจะอ้างอิงเวลาตามตำแหน่งผู้สังเกต นอกจากนี้ ยังสามารถตรวจเช็หปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์จากปฏิทินในตัวโปรแกรมได้ แอปพลิเคชันนี้เหมาะสำหรับนักถ่ายภาพในช่วงเวลากลางคืนที่ต้องการหาตำแหน่งดาวเหนือ หรือแม้กระทั่งกลุ่มดาวและเส้นทางการเคลื่อนที่ของวัตถุท้องฟ้า
Sun Seeker
Sun Seeker เป็นแอปพลิเคชัน สำหรับใช้ในการหาทิศทางของดวงอาทิตย์ แสงจากดวงอาทิตย์และเวลาขึ้น-ตกของดวงอาทิตย์ได้ โดยสามารถดูตำแหน่งของดวงอาทิตย์ในช่วงเวลาแต่ละวันได้ หรือการเลือกแสดงมุมมองที่อ้างอิงจากภาพถ่ายดาวเทียมซึ่งทำให้เห็นตำแหน่งการเคลื่อนที่ของดวงอาทิตย์ในแต่ละวันได้สามารถนำมาใช้ประโยชน์ในการดูทิศทางของแสงดวงอาทิตย์และเวลาขึ้น-ตกของดวงอาทิตย์ได้
LightTrac
แอปพลิเคชัน LightTrac เป็นแอปฯ ที่ผมใช้บ่อยมากในการถ่ายภาพดวงอาทิตย์กับดวงจันทร์ โดยเป็นโปรแกรมที่นิยมใช้ในการตรวจสอบตำแหน่งดวงอาทิตย์กับดวงจันทร์อย่างง่าย ซึ่งบอกด้วยค่ามุมสองชนิด คือ มุมอาซิมุท และมุมเงย
มุมอาซิมุท (Azimuth) เป็นมุมในแนวราบ นับจากทิศเหนือ ในทิศทางตามเข็มนาฬิกา ไปยังทิศตะวันออก ทิศใต้ ทิศตะวันตก และกลับมาทิศเหนืออีกครั้งหนึ่ง มีค่าระหว่าง 0-360 องศา
มุมเงย (Altitude) เป็นมุมในแนวตั้ง นับจากเส้นขอบฟ้าขึ้นไปสู่จุดเหนือศีรษะ มีค่าระหว่าง 0-90 องศา
แอปพลิเคชันนี้จะคำนวณความสูง และมุมของดวงอาทิตย์ หรือดวงจันทร์สำหรับวัน และ เวลา ใดๆ สำหรับสถานที่นั้นๆ ซึ่งสามารถใช้ได้ทั่วโลก โดยสามารถแสดงภาพถ่ายจากดาวเทียมทำให้สามารถวางแผนการถ่ายภาพได้หลายเดือนข้างหน้าของเวลาและตำแหน่งหรือที่จุดที่เหมาะสม และในเวลาที่เหมาะสมสำหรับการถ่ายภาพที่สมบูรณ์แบบครับ
LightTrac ไม่ได้เป็นเพียงประโยชน์กับช่างภาพ แต่ยังมีประโยชน์ในการสถาปนิกอีกด้วยในการหาทิศของดวงอาทิตย์ตลอดทั้งปี หรือแม้กระทั่งคนที่สนใจในการรู้จักข้อมูลเกี่ยวกับดวงอาทิตย์หรือดวงจันทร์อีกด้วย
DeluxeNoonHD
แอปพลิเคชัน DeluxeNoonHD ถือได้ว่า เป็นแอปฯ ที่เหมาะสำหรับการใช้ตรวจสอบเวลาขึ้น-ตกของดวงจันทร์ ทั้งตัวโปรแกรมสามารถบอกข้างขึ้น-ข้างแรม และตำแหน่งของดวงจันทร์ว่าอยู่ที่ มุมอาซิมุท และมุมเงย เท่าไหร่ ณ เวลานั้นๆ และอยู่ในกลุ่มดาวไหนได้อีกด้วย โดยสามารถตรวจสอบได้ทั้งในอดีตและในอนาคตทำให้สามารถใช้ในการวางแผนการสังเกตการณ์ดวงจันทร์หรือใช้ในการถ่ายภาพได้เป็นอย่างดี
Eclipses
แอปพลิเคชัน Eclipses เป็นแอปฯ ที่ใช้สำหรับการตำแหน่ง สถานที่ในการสังเกตการณ์ หรือถ่ายภาพปรากฏการณ์สุริยุปราคา รวมทั้งจันทรุปราคา สามารถใช้ได้ทั่วโลก โดยโปรแกรมจะบอกถึงตำแหน่งของแนวคราสที่พาดผ่านบริเวณใดบ้างบนโลก ซึ่งเราสามารถใช้เป็นแผนที่ในการสำรวจสถานที่ได้ล่วงหน้าเพื่อวางแผนการถ่ายภาพปรากฏการณ์หรือสังเกตการณ์ได้เป็นอย่างดี และที่สำคัญไม่เสียตังต์ด้วยครับ
Jupiter Guide
แอปพลิเคชัน Jupiter Guide เป็นแอปฯ ที่ใช้ในการสังเกตดาวพฤหัสบดีโดยเฉพาะ ซึ่งโปรแกรมจะบอกตำแหน่งของดวงจันทร์บริวารขนาดใหญ่ 4 ดวง ของดาวพฤหัสบดี หรือที่เรียกว่า ดวงจันทร์กาลิเลียน (Galilean moons) ซึ่งได้แก่ ไอโอ ยูโรปา แกนีมีด คาลิสโต ว่าอยู่ ณ ตำแหน่งใดบ้างรอบๆ ดาวพฤหัสบดี ณ เวลานั้น หรือก่อนหน้าและหลังจากเวลาปัจจุบัน รวมทั้งสามารถบอกเวลาที่จุดแดงใหญ่บนดาวพฤหัสบดีจะผ่านมา (Great Red Spot transit time) ได้อีกด้วย
เกี่ยวกับผู้เขียน
ศุภฤกษ์ คฤหานนท์
สำเร็จการศึกษาครุศาสตรบัณฑิต สาขาฟิสิกส์ จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ และครุศาสตรมหาบัณฑิต สาขาเทคโนโลยีและการสื่อสาร จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่
ปัจจุบันเป็นเจ้าหน้าที่สารสนเทศทางดาราศาสตร์ สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน) หรือ สดร., เคยทำวิจัยเรื่อง การทดสอบค่าทัศนวิสัยท้องฟ้าบริเวณสถานที่ก่อสร้างหอดูดาวแห่งชาติ มีประสบการณ์ในฐานะวิทยากรอบรมการดูดาวเบื้องต้น และเป็นวิทยากรสอนการถ่ายภาพดาราศาสตร์ในโครงการประกวดภาพถ่ายดาราศาสตร์ ประจำปี 2554 ของ สดร.ในหัวข้อ “มหัศจรรย์ภาพถ่ายดาราศาสตร์ในเมืองไทย”
“คุณค่าของภาพถ่ายนั้นไม่เพียงแต่ให้ความงามด้านศิลปะ แต่ทุกภาพยังสามารถอธิบายด้วยหลักการทางวิทยาศาสตร์ได้อีกด้วย”
อ่านบทความ ศุภฤกษ์ คฤหานนท์ ทุกวันจันทร์ที่ 1 และ 3 ของเดือน
