ส่องดาราศาสตร์เกาหลี: ย้อนมองหอดูดาวแห่งแรกของไทย

เชื่อว่าหลายคนอาจยังไม่ทราบว่าเมืองไทยมีหอดูดาวเก่าแก่ที่สร้างขึ้นมาตั้งแต่สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช และในโอกาสที่ทีมข่าววิทยาศาสตร์ได้ร่วมเดินทางไปทัศนศึกษาดาราศาสตร์เกาหลีกับคณะยุวทูตดาราศาสตร์ไทย จึงอดไม่ได้ที่จะมองย้อนกลับมายังโบราณสถานที่มีความสำคัญต่อดาราศาสตร์ไทยไม่ได้

ทีมข่าววิทยาศาสตร์ ASTV-ผู้จัดการออนไลน์ ได้ร่วมเดินทางไปพร้อมคณะยุวทูตดาราศาสตร์ในโครงการเปิดโลกทรรศน์ด้านดาราศาสตร์ให้เด็กไทย ณ สาธารณรัฐเกาหลี ซึ่งจัดขึ้นโดยสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (สดร.) เมื่อช่วงปลายเดือน มี.ค.ที่ผ่านมา โดยหนึ่งในกิจกรรมนั้นคือการเยี่ยมชม “ชอม ซอง แด” (Cheomseongdae Observatory) หอดูดาวแห่งแรกของเกาหลีและเอเชียตะวันออก ซึ่งสร้างขึ้นในสมัยพระราชินีซอนต๊อก ประมุของค์ที่ 27 แห่งราชวงศ์ซิลลาของเกาหลี

หอดูดาวเก่าแก่นั้นตั้งอยู่ ณ เมืองคยองจู อันเป็นเมืองประวัติศาสตร์ของเกาหลี ซึ่งหากมองเพียงผิวเผินชอมซองแดก็เหมือนกองอิฐที่ก่อขึ้นเป็นรูปทรงและไม่สวยงามอะไรนัก ความหมายที่ซ่อนอยู่ภายในโบราณสถานดังกล่าวคือสิ่งที่กระตุ้นให้นักวิชาการพยายามค้นหาว่าคนโบราณใช้สิ่งก่อสร้างแห่งนี้เพื่อสังเกตดวงดาวอย่างไร โดย ดร.ศิรามาศ โกมลจินดา อาจารย์ภาควิชาฟิสิกส์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ซึ่งร่วมเดินทางไปพร้อมคณะด้วยกล่าวว่า นักวิชาการก็ยังไม่ทราบแน่ชัดว่าคนโบราณใช้งานชอมซองแดอย่างไร

หากสังเกตรั้วกั้นรอบชอมซองแดจะพบสัญลักษณ์ที่แสดงให้เห็นถึงความพยายามเน้นความหมายของโบราณสถานดังกล่าว นั่นคือรูปชอมซองแดที่รายล้อมไปด้วยดวงดาว อยู่เคียงข้างจันทร์ และยังมีรัศมีของดวงอาทิตย์เปล่งประกาย และเพื่อให้เข้าใจถึงความเป็นมาของสถานที่มากขึ้น แหล่งท่องเที่ยวดังกล่าวจึงจัดส่วนนิทรรศการเป็นภาพเคลื่อนไหวภายในห้องแสดง และบริเวณพื้นยังเป็นรูปของปลายยอดชอมซองแดที่เราไม่สามารถมองเห็นได้จากเบื้องล่าง

นักดาราศาสตร์จากสถาบันดาราศาสตร์และอวกาศเกาหลี (Korea Astronomy and Space Science Institute) หรือคาซี (KASI) หลายๆ คนซึ่งคอยต้อนรับคณะยุวทูตดาราศาสตร์ ให้ความหมายของชอมซองแดว่าหมายถึงหอดูดาว โดย “ชอมซอง” นั้นมีความหมายตรงตัวว่า “ดูดาว” และนักปราชญ์ทางด้านประวัติศาสตร์ดาราศาสตร์ของเกาหลีอย่าง ศ.นา อิล ซอง (Nha Il-Seong) ยังพยายามค้นคว้าและหาคำตอบเกี่ยวกับหอดูดาวในสมัยพระราชินีซอนต๊อกนี้ โดยภายในพิพิธภัณฑ์ฮึมคยองกัก (Humgyong-gak) ซึ่งเป็นพิพิธภัณฑ์ส่วนตัวของเขายังได้จัดแสดงชอมซองแดย่อส่วน ให้ทุกคนสามารถปีนขึ้นไปมองจากด้านบนได้ว่าภายในหอดูดาวดังกล่าวมีลักษณะเช่นไร

ในขณะที่เกาหลีมี “ชอมซองแด” ไทยเราก็มี “วัดสันเปาโล” เป็นหอดูดาวแห่งแรกของประเทศที่สร้างขึ้นในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เมื่อปี 2228 ซึ่งทีมข่าววิทยาศาสตร์เคยมีโอกาสไปเยือนสถานที่ดังกล่าว โดยนอกจากเป็นหอดูดาวแล้วพระนารายณ์มหาราชยังทรงพระราชทานหอดูดาวดังกล่าวให้เป็นบ้านพักแก่บาทหลวงนักวิทยาศาสตร์จากราชสำนักพระเจ้าหลุยส์ที่ 14

จากหลักฐานชี้ว่า “หอดูดาวกรุงปารีส” อันเก่าแก่นั้นสร้างขึ้นก่อนหอดูดาววัดสันเปาโลเพียง 21 ปี แต่หอดูดาวกรุงปารีสยังค่อนข้างสมบูรณ์ ในขณะที่หอดูดาวโบราณของไทยเหลือเพียงซากและโครงสร้างบางส่วนเท่านั้น อย่างไรก็ดี เนื่องในปีดาราศาสตร์สากล (the International Year of Astronomy) เมื่อปี 2552 นั้น สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติได้สถาปนาให้ดูดาวแห่งนี้เป็นจุดสำคัญทางดาราศาสตร์ในประเทศไทย