เสริมศักยภาพ "โรงเรียนเล็ก" แก้เด็กอ่านไทยไม่ออกทำโจทย์วิทย์-คณิตไม่ได้

สสวท. - การจัดการศึกษาของโรงเรียนประถมศึกษาของไทยมีความแตกต่างกันในเรื่องความพร้อมหลายด้านของสถานศึกษา โดยเฉพาะโรงเรียนขนาดเล็ก ซึ่งพบว่าหลายโรงเรียนมีครูผู้สอนไม่เพียงพอกับจำนวนชั้นเรียน ครูหนึ่งคนต้องสอนหลายวิชา และมีภาระงานอื่นนอกเหนือจากการสอนมาก ซึ่งอาจส่งผลต่อคุณภาพการจัดการเรียนการสอน สสวท.จึงฟื้นโรงเรียนขนาดเล็กให้ทรงพลังด้วยการวิจัยแก้ปัญหา ส่งเสริมการเรียนรู้วิทย์ คณิต ภาษาไทยแบบบูรณาการ

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ได้ทำการวิจัยศึกษาสภาพการจัดการศึกษาในโรงเรียนขนาดเล็กและพัฒนาการจัดกิจกรรมการเรียนรู้บูรณาการกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และภาษาไทย สำหรับโรงเรียนขนาดเล็กอย่างมีประสิทธิภาพ ตั้งแต่ปีงบประมาณ 2552 - 2554 โดย ดร. ประสงค์ เมธีพินิตกุล หัวหน้าสาขาวิจัย สสวท. กล่าวว่า กิจกรรมการเรียนรู้บูรณาการกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และภาษาไทย เกิดขึ้นจาก สสวท. ค้นพบจากผลการวิจัยว่า สาเหตุที่นักเรียนในโรงเรียนขนาดเล็กทำโจทย์วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ได้คะแนนน้อย หรือเรียนรู้ได้ไม่ต่อเนื่อง ส่วนหนึ่งเป็นเพราะนักเรียนมีปัญหาการอ่านภาษาไทย

"การเชื่อมโยงบูรณาการกันจะทำให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง สนุก และเป็นการเรียนรู้อย่างมีความหมาย เนื้อหาเดียวสามารถเรียนรู้ได้ทั้งสามวิชา และที่สำคัญคือเป็นการช่วยครู เพราะครูโรงเรียนขนาดเล็กมีครูค่อนข้างน้อย ครูคนหนึ่งสอนทุกวิชา หรือสอนหลายวิชา หลายระดับชั้น ครูสามารถนำหน่วยการเรียนรู้ต่าง ๆ ที่ สสวท. พัฒนาขึ้นไปปรับใช้ให้ยืดหยุ่นตามสภาพหรือความพร้อมของนักเรียน ในช่วงที่จัดกิจกรรมใหม่ ๆ นักเรียนอาจต้องใช้เวลาในการทำกิจกรรมมาก แต่พอเรียนไปจนถึงหน่วยที่ 3 นักเรียนจะทำกิจกรรมได้คล่องขึ้น และเห็นพัฒนาการที่ดีของนักเรียนอย่างชัดเจน” ดร.ประสงค์กล่าว

กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ โรงเรียนขนาดเล็กในเขตภาคกลางและปริมณฑล จำนวน 15 โรงเรียน ครู 82 คน และนักเรียน 1,033 คน ใช้แบบทดสอบวัดผลการเรียนรู้แบบการสังเกตพฤติกรรมการเรียนรู้ แบบการสังเกตการณ์การสอนของครู และแบบสอบถามโดยวิเคราะห์ข้อมูลทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ มีการพัฒนากิจกรรมการเรียนรู้ระดับ ป.1 - ป.3 จำนวนชั้นปีละ 3 หน่วยการเรียนรู้ ในปีงบประมาณ 2552 ต่อมามีการพัฒนากิจกรรมบูรณาการระดับ ป.1-ป.3 เพิ่มชั้นละ 2 หน่วยการเรียนรู้ และพัฒนาในชั้นปี ป.4 - ป.6 ชั้นละ 3 หน่วยการเรียนรู้ ในปี 2553 จนถึงปี 2554 ได้พัฒนาแบบบูรณาการชั้น ป.4 - ป.6 ชั้นละ 2 หน่วยการเรียนรู้

ผลการวิจัยพบว่านักเรียนที่ได้รับการจัดกิจกรรมการเรียนรู้บูรณาการกลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และภาษาไทย มีผลการเรียนรู้สูงกว่าก่อนเรียนทุกหน่วยการเรียนรู้ นักเรียนส่วนใหญ่มีความตั้งใจ สนใจใฝ่รู้ ให้ความร่วมมือ มีความสุขกับการเรียน คะแนนเฉลี่ยผลผลสัมฤทธิ์ชั้น ป.1-ป.6 สูงกว่าเดิม สำหรับโรงเรียนขนาดเล็กที่มีการสอนและการเรียนรู้แบบบูรณาการสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และภาษาไทยเข้ามาไว้ด้วยกัน

หลังจากที่ สสวท.ได้ดำเนินการทดลองใช้กิจกรรมบูรณาการฯ กับกลุ่มตัวอย่างในนั้น เขตพื้นที่การศึกษาจังหวัดราชบุรี เขต 2 ซึ่งมีโรงเรียนขนาดเล็กและมีครูไม่ครบชั้นจำนวนมาก มีความประสงค์จะขอเข้าร่วมโครงการนำกิจกรรมการเรียนรู้บูรณรการกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และภาษาไทย ไปใช้ทุกโรงเรียนเต็มพื้นที่เขต รวม 58 โรงเรียน สสวท. จึงได้ขยายผลการวิจัยไปใช้ในเขตพื้นที่ดังกล่าว ซึ่งพบว่า การดำเนินงานดังกล่าวมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลเป็นที่น่าพึงพอใจอย่างยิ่ง

เอกสารที่ สสวท. พัฒนาขึ้นเพื่อประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้บูรณาการกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และภาษาไทย ประกอบด้วย คู่มือการจัดกิจกรรมสำหรับครูและแบบบันทึกกิจกรรมการเรียนรู้บูรณาการกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และภาษาไทยสำหรับนักเรียน ชั้นละ 5 หน่วยการเรียนรู้ ได้แก่
ชั้น ป.1 เรื่อง ตัวเราและรอบตัวเรา เรารักของเล่นและของใช้ ดิน ท้องฟ้า ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์และดวงดาว
ชั้น ป.2 เรื่อง รอบตัวเรา พืชมีชีวิตคิดวิธีปลูกและดูแล ตัวเราก็เท่านี้ ของเล่นของใช้ของเรา มหัศจรรย์พลังงาน
ชั้น ป. 3 เรื่องรอบรั้วโรงเรียนเรา ทรัพยากรทรงคุณค่า วัสดุน่ารู้ พลังงานสร้างชีวิต แรงพิชิตวัตถุ
ชั้น ป.4 เรื่อง นักสร้างผู้ยิ่งใหญ่ สัตว์โลกผู้น่ารัก แผ่นดินของเรา ปาฏิหาริย์แห่งพลังงาน มหัศจรรย์บนฟากฟ้า
ชั้น ป.5 เรื่องเหมือนกันได้อย่างไร แตกหน่อต่อยอด ปาฏิหาริย์ของสาร แรงน่าพิศวง หยาดน้ำฟ้า
ชั้น ป.6 เรื่อง การเจริญเติบโตของมนุษย์ สิ่งแวดล้อมน่ารู้ มหัศจรรย์สารรอบตัว ไฟฟ้าแสนกล ปรากฏการณ์ของโลก

โดยภาพรวมแล้ว ครูมีความพึงพอใจต่อกิจกรรมการเรียนรู้บูรณาการ นักเรียนมีการตอบสนองต่อกิจกรรมการเรียนรู้ดีมาก นักเรียนมีความกระตือรือร้นในการมีส่วนร่วม มีปฏิสัมพันธ์ที่ดีต่อการทำงานกลุ่ม รู้จักถามมากขึ้น กล้านำเสนอผลงานมากขึ้น ครูมีการประเมินความรู้ความเข้าใจของนักเรียนในเนื้อหาสาระของบทเรียนโดยการตอบคำถาม สังเกตพฤติกรรมการมีส่วนร่วมของนักเรียน สำหรับการนำกิจกรรมการเรียนรู้บูรณาการ ฯ ไปใช้ในโรงเรียนนั้น ครูบางส่วนได้แก้ไขดัดแปลงบทเรียนตามความเหมาะสมกับสื่อที่มีอยู่ในโรงเรียน รวมทั้งแลกเปลี่ยนประสบการณ์กับครูอื่นๆ ในโรงเรียนด้วย

จากผลการดำเนินงานดังกล่าว ทำให้งานวิจัยนี้ ได้รับรางวัลจากโครงการประกวดและคัดเลือกผลงานวิจัยดีมีคุณภาพประจำปี 2553 ระดับ สพฐ. ในระดับนี้ รวมทั้งได้รับการคัดเลือกจาก สกศ. ให้ไปนำเสนองานวิจัยในการประชุมวิชาการด้านการวิจัยทางการศึกษาระหว่างไทย - มาเลเซีย ครั้งที่ 3 เมื่อวันที่ 25-29 ก.ค.54 ที่ประเทศมาเลเซีย

นางสาวสุดารัตน์ ทับสาย ผู้อำนวยการโรงเรียนวัดทำนบ อำเภอบางแพ จังหวัดราชบุรี ประธานกลุ่มผู้บริหารโรงเรียนขนาดเล็ก สพป. เขต 2 จังหวัดราชบุรี ให้ความคิดเห็นว่า แนวการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนที่พัฒนาขึ้นนั้น ครูสามารถนำไปใช้ได้และนักเรียนเกิดการเรียนรู้ตลอดจนมีความสนุกสนานในการเรียน แบบฝึกหัดที่จัดให้โดยออกรูปแบบได้อย่างเหมาะสม มีการนิเทศติดตามดูการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน พร้อมทั้งข้อเสนอแนะเพื่อปรับปรุงกิจกรรมให้เหมาะสมกับสภาพที่เกิดขึ้นจริง

“กิจกรรมการเรียนการสอนที่ สสวท. พัฒนาขึ้นนี้มีประโยชน์เป็นอย่างมาก เพราะได้พัฒนาครูให้มีแนวการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนที่ยึดนักเรียนเป็นสำคัญ ได้ใช้สื่อในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนนักเรียนได้เรียนในบรรยากาศที่หลากหลาย ครูสะดวกเพราะช่วยครูในการคิดกิจกรรมรูปแบบและเป็นแนวในการคิดกิจกรรมเพิ่มเติม นักเรียนได้รับความรู้จากกิจกรรมที่จัดให้อย่างหลากหลายและมีความสุขในการเรียน ในโรงเรียนมีการนำกิจกรรมที่ สสวท.ได้จัดทำไว้ดัดแปลงไปใช้ เป็นแนวทางในการเขียนแผนเพิ่มเติมในกลุ่มสาระอื่น ๆ และเตรียมการจัดกิจกรรมอย่างต่อเนื่องให้กับนักเรียนในรุ่นต่อไป”

นายเสนาะ โกพัตตา จากโรงเรียนวัดตาล อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี กล่าวว่า จากการเข้าร่วมโครงการนี้ประทับใจเอกสารประกอบกิจกรรมการเรียนรู้บูรณาการมีรายละเอียดครบถ้วนสามารถนำไปใช้จัดกิจกรรมการเรียนรู้ได้เลยโดยไม่ต้องไปศึกษาค้นคว้าอีก ซึ่งได้นำกิจกรรมการเรียนรู้ไปใช้ทุกแผนการจัดการเรียนรู้ มีการประยุกต์ใช้ในการบูรณาการกับกลุ่มสาระคณิตศาสตร์และภาษาไทย ถ้าในแผนนี้ตรงกับมาตรฐานการเรียนรู้ใด ก็จะสอนรายละเอียดในกลุ่มสาระคณิตศาสตร์และภาษาไทยในมาตรฐานนั้น โครงการนี้มีประโยชน์ทำให้ครูสะดวกในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ซึ่งโรงเรียนเล็กมีครูน้อยอยู่แล้ว นักเรียนก็ได้รับความรู้และประสบการณ์ตามที่หลักสูตรกำหนด

น.ส.อมรรัตน์ บัณฑิตาโสภณ โรงเรียนวัดศรีประชุมชน อ.โพธาราม จ.ราชบุรี บอกว่า คู่มือที่ สสวท. จัดทำมาให้ ดีมาก สะดวกในการใช้และการเตรียมอุปกรณ์ เพราะเนื้อหาของแต่ละวิชาบูรณาการวิชา วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และภาษาไทย เข้าด้วยกัน ทำให้ย่นระยะเวลาสอนลง ทำให้มีเวลาทบทวน ลดภาระงานในด้านการสอนของครู อยากให้แจกคู่มือและแบบฝึกให้โรงเรียนขนาดเล็กทุกแห่งโดยประสานกับ สพฐ. หรือใช้เงินจัดซื้อหนังเรียนฟรี 15 ปี ในการจัดซื้อ

นางจรัสศรี วสวานนท์ โรงเรียนวัดหนองอ้อ อ.โพธาราม จ.ราชบุรี เล่าว่า ในโรงเรียนได้นำไปใช้ในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้วิชาวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และภาษาไทย ในสภาพจริงในแต่ละชั่วโมงที่จัดกิจกรรมการเรียนการสอนให้กับเด็กเป็นอย่างมาก และสามารถบูรณการไปถึงวิชาอื่นๆ ได้จริง พร้อมกันนี้ได้วางแผนไว้ว่าจะนำกิจกรรมไปถ่ายทอดแก่ครูผู้สอนวิชาอื่นๆ ให้ได้จัดกิจกรรมแบบบูรณการ ของ สสวท. ในวิชาที่จัดการเรียนการสอนในวิชาอื่นๆ ต่อไป เช่น วิชาสังคม วิชาอังกฤษ วิชาศิลปะ วิชาสุขศึกษา เป็นต้น

น.ส.ณรัชญ์ โชคสินอนันต์ โรงเรียนวัดทำนบ อ.บางแพ จ.ราชบุรี ประทับใจแนวทางการจัดการเรียนการสอนที่ทำให้ผู้เรียนเกิดทักษะการเรียนรู้โดยการปฏิบัติจริง ทำให้ผู้เรียนเกิดองค์ความรู้ด้วยตนเอง ประโยชน์ต่อครูก็คือมีแผนการจัดการเรียนรู้ที่สามารถบูรณาการทั้ง 3 วิชาหลักถือเป็นหัวใจในการจัดการศึกษาที่สำคัญให้กับผู้เรียน ผลที่ได้รับนักเรียนสามารถพัฒนาความรู้และนำไปใช้ในการดำเนินชีวิตและศึกษาต่อ ต่อไปจะนำแผนการจัดการเรียนรู้บูรณาการกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และภาษาไทย มาจัดการเรียนการสอนในปีต่อไป และนำความรู้จากแผนการจัดการเรียนรู้บูรณาการจัดทำหรือเขียนแผนให้บูรณาการกับวิชาอื่น ๆ เช่น ศิลปะ ประวัติศาสตร์

ล่าสุด ในปีงบประมาณ 2555 นี้ สสวท. จะขยายผลต่อ ให้แก่โรงเรียนขนาดเล็กสังกัด สพป. ราชบุรี เขต 2 ทุกโรงเรียน โดยจัดอบรมหน่วยการเรียนรู้ที่ 4 - 5 ระดับชั้น ป.4 - ป.6 ให้แก่ครู แล้วส่งเสริมการนำไปใช้ ให้ครูจัดกิจกรรมการเรียนการสอน และมีการติดตามประเมินผลโดยผู้พัฒนากิจกรรมและคณะวิจัยจาก สสวท. แล้วประชุมสรุปผล นอกจากนั้น สสวท. จะปรับปรุงเอกสารแล้วจัดพิมพ์หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 -5 ชั้น ป.4 - ป.6 ส่งให้เขตพื้นที่ประถมศึกษาทุกเขตพื้นที่ทั่วประเทศ