ในปี 2408 Livingstone วัย 52 ปี ได้เดินทางสำรวจแอฟริกาตอนกลางตามโครงการของ Royal Geographic Society เพื่อค้นหาต้นกำเนิดแม่น้ำ Nile แต่คราวนี้โชคร้ายเพราะทุกสิ่งทุกอย่างผิดแผน เช่น คนหามเสลี่ยงล้มป่วย วัวที่ใช้บรรทุกสัมภาระล้มตาย คนรับใช้และลูกหาบหลายคนหนี เพราะกลัวถูกคนป่าใน Tanzania , Ruanda และ Burundi ฆ่า Livingstone เองก็ป่วยเป็นไข้มาลาเรีย ไขข้ออักเสบ และกระเพาะอาหารเป็นแผล เท่านั้นยังไม่พอลูกหาบสองคนได้หลบหนีไปพร้อมล่วมยา
การไม่มียาทำให้ Livingstone รู้สึกทอดอาลัย เขาจึงหยุดพักที่หมู่บ้าน Ujiji ซึ่งตั้งอยู่ทางฝั่งตะวันออกของทะเลสาบ Tanganyika ในเวลาเดียวกันผู้คนในโลกตะวันตกที่ไม่ได้ข่าวของ Livingstone เลยก็รู้สึกห่วงใยว่ามีอะไรเกิดขึ้นกับหมอ Livingstone ผู้โด่งดัง แล้วข่าวลือสะพัดไปทั่ว บ้างก็ว่าหมอได้ตายไปแล้ว บ้างก็ว่ายังมีชีวิตอยู่ หลังจากที่ไม่ได้ข่าวจาก Livingstone เลยมาเป็นเวลาเกือบ 5 ปี กองบรรณาธิการหนังสือพิมพ์ New York Herald ก็ได้ตัดสินใจส่งผู้สื่อข่าวชั้นนำชื่อ Henry Morton Stanley ออกตามหาแพทย์สอนศาสนาผู้ยิ่งใหญ่ นักข่าว Stanley เป็นบุคคลที่มีประวัติน่าสนใจ เขาเกิดที่หมู่บ้าน John Rowland ใกล้เมือง Denbrigh ในเวลล์
เมื่อปี 2384 ในวัยเด็ก Stanley ยากจนมาก จึงเดินทางไปแสวงโชคในอเมริกา โดยคิดจะไปทำงานเป็นเด็กรับใช้ที่ New Orleans และเพื่อให้แผนการนี้ลุล่วง Stanley ได้ปลอมสูติบัตรว่ามีบิดาเป็นชาวอเมริกันและเมื่อถึงอเมริกาเขาได้งานเป็นนักหนังสือพิมพ์ จนเป็นที่ยอมรับว่าเป็นนักข่าวผู้สามารถมากที่สุดคนหนึ่งของประเทศ
ในปี 2414 Stanley ในฐานะหัวหน้าคณะติดตามหา Livingstone ซึ่งประกอบด้วยสมาชิก192 คน ก็ออกเดินทางจาก Zanzibar ผ่านป่าในแอฟริกาตะวันออกตามเส้นทางที่ชาวป่าบอกว่าเคยเห็นหมอ Livingstone จนวันที่ 10 พฤศจิกายน พ.ศ.2414 หลังจากติดตามนาน 8 เดือน คณะของ Stanley ก็เดินทางถึงหมู่บ้าน Ujiji
ณ ที่นั่น Stanley รายงานว่าเขาได้เห็นชาวผิวขาวคนหนึ่งร่างผอม หน้าซีด ยืนอยู่ที่หน้าเต็นท์ เขาจึงเดินเข้าไปใกล้ แล้วถอดหมวกพร้อมกับก้มศีรษะเล็กน้อย ในขณะเดียวกันชายคนนั้นก็จ้องดู Stanley ด้วยความประหลาดใจแล้ว Stanley ก็ได้เอ่ยทักทายหมอนักสำรวจผู้ยิ่งใหญ่ด้วยคำ 4 คำ ที่ทำให้การพบกันครั้งนั้นเป็นตำนานมาจนทุกวันนี้ คือเขาได้เอ่ยว่า “Dr. Livingstone, I presume.” ซึ่ง Livingstone ก็ได้ยิ้มตอบอย่างจริงใจ พร้อมถอดหมวกแก๊ปสีน้ำเงินที่สวมอยู่และพูดสั้นๆ เพียงว่า “Yes.”
การตอบเช่นนี้ทำให้ข้อกังขาทุกอย่างจบ Stanley ได้ยื่นมือขวาไปหาหมอแล้วบอกว่า ผมขอบพระคุณพระเจ้าที่ประทานโอกาสให้ผมได้พบหมอ ส่วนหมอก็จับมือ Stanley แน่น แล้วตอบว่า ผมก็รู้สึกขอบพระคุณพระเจ้าเช่นกันที่ให้ผมมีโอกาสต้อนรับคุณที่นี่
ความช่วยเหลือของ Stanley มาทันเวลา เพราะ Livingstone ไม่ได้กินยาควินินมานานเกือบ 2 ปี และกำลังป่วยหนัก แต่ก็ยังปฏิเสธการเดินทางกลับลอนดอน ด้วยเหตุผลว่ายังมีงานสำรวจที่ต้องทำอีกมาก เมื่อ Stanley ให้แพทย์รักษา Livingstone จนหายแล้ว Stanley ก็เดินทางกลับอังกฤษ ส่วน Livingstone ซึ่งตอนนี้มียา อุปกรณ์เดินทาง และคนใช้พร้อมก็ออกเดินทางต่อไป เพื่อค้นหาต้นกำเนิดของแม่น้ำ Nile และได้พบแม่น้ำ Congo แต่ไม่ใช่แม่น้ำ Nile เมื่อเดินทางถึงหมู่บ้าน Itala ที่อยู่ใกล้ทะเลสาบ Bangweulu สุขภาพของ Livingstone ทรุดมาก และใกล้ตาย ในตอนเช้าของวันที่ 1 พฤษภาคม พ.ศ.2416 ลูกหาบคนหนึ่งได้เห็น Livingstoneคุกเข่านิ่งอยู่ข้างเตียงท่าทางเหมือนกำลังสวดมนต์ โดยมีมือทั้งสองข้างกุมที่ศีรษะ และเมื่อเขาเข้าไปดูใกล้ ๆ Livingstone ได้จากไปตั้งแต่ตอนกลางคืน
ข่าวการตายของ Livingstone ได้แพร่สะพัดไปทั่วทวีปแอฟริกา ชาวป่าที่นับถือคริสต์ศาสนาได้เข้ามาร่วมสวดศพ และเมื่อทุกคนรู้ว่าญาติกับเพื่อนผิวขาวของ Livingstone ต้องการนำศพไปฝังที่อังกฤษชาวบ้านจึงเคลือบศพและได้ตัดหัวใจของ Livingstone ออกมาฝังในสถานที่ Livingstone รักมากที่สุด นั่นคือดินแดนแอฟริกาที่ Itala
จากนั้นขบวนศพได้ใช้เวลา 9 เดือนในการเดินทางถึง Zanzibar แล้วได้ลงเรือต่อเพื่อนำศพไปฝังที่มหาวิหาร Westminster ในกรุงลอนดอน
คุณหาอ่านประวัติและผลงานของ Livingstone เพิ่มเติมได้จาก
1. Missionary Travels and Researches in South Africa (ปี 2400)
2. Narrative of an Expedition to the Zombesi and its Tributaries ( ปี 2408) และ
สุทัศน์ ยกส้าน เมธีวิจัยอาวุโส สกว.
