เทพนิยายกรีกกล่าวถึงเมือง Knossos ซึ่งตั้งอยู่บนเกาะ Crete ในทะเลเมดิเตอร์เรเนียนว่ามีกษัตริย์ Minos ผู้โหดร้ายปกครอง เพราะพระองค์ทรงเลี้ยงตัว Minotour ซึ่งมีกายเป็นชายแต่มีศีรษะเป็นวัว และคนครึ่งสัตว์ตัวนี้อาศัยอยู่ในอาคารชื่อ Labyrinth ที่ Daedalus สร้างให้มีทางเดินที่ยอกย้อนจนใครที่หลงเข้าไปจะงงจนหาทางออกไม่ได้ และในที่สุดก็จะถูกตัว Minotaur จับกิน และทุกปีจะมีหนุ่ม 7 นาย และสาว 7 นางจากกรุง Athens ถูกส่งตัวเข้าไปสังเวย Minotaur ทั้งนี้เพราะชาว Athens ได้บังอาจฆ่าราชบุตรสุดที่รักของ Minos
ตลอดเวลาที่ผ่านมาจนถึงคริสต์ศตวรรษที่ 20 ใครๆ ที่อ่านเทพนิทานเรื่องนี้ต่างก็คิดว่ามันเป็นเพียงเรื่องเล่าที่ไม่มีความจริงใดๆ แต่ Arthur Evans หาได้คิดเช่นนั้นไม่
Arthur Evans เกิดเมื่อวันที่ 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2394 (รัชสมัยพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) ที่เมือง Nash Mills ในอังกฤษ บิดา Sir John Evans มีอาชีพเป็นพ่อค้ากระดาษ และเป็นนักโบราณคดีสมัครเล่น ในวัยเด็ก Evans เรียนหนังสือที่โรงเรียน Harrow และสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรีด้านอารยธรรมจาก Brasenose College แห่งมหาวิทยาลัย Oxford จากนั้นก็ได้ไปเรียนต่อระดับปริญญาโทที่มหาวิทยาลัย Gottingen ในเยอรมนี เมื่อสำเร็จการศึกษา Evans ได้งานทำเป็นภัณฑารักษ์ที่ Ashmolean Museum ในเมือง Oxford
เมื่อ Evans ได้อ่านข่าว Heinrich Schliemann พบกรุง Troy เขาใฝ่ฝันจะพบพระราชวัง Knossos ของกษัตริย์ Minos บ้าง
ในปี 2442 Evans วัย 48 ปี ได้เดินทางถึงเมือง Heraklion บนเกาะ Crete เมื่อเขาเห็นก้อนหินใหญ่บนเนินเขา มีรอยจารึกเป็นอักษรโบราณ สัญชาตญาณทำให้ Evans สังหรณ์ใจว่า เนินเขานั้นคือที่ตั้งของเมือง Knossos ในอดีต เขาจึงจ้างคนขุดเนินเขานั้นทันที และก็ได้พบว่า ในพื้นที่ประมาณ 24 ไร่นั้น มีซากกำแพงเมือง ซากอาคารขนาดมโหฬาร ลานราชสำนัก และถนนหนทางที่ตัดกันอย่างซับซ้อน จน Evans งง เพราะไม่รู้ชัดว่า ชาวเมืองสัญจรติดต่อกันอย่างไร นอกจากนี้ Evans ก็ยังได้พบว่า ในอาคารหลังหนึ่งมีไหน้ำมันมะกอกมากมาย ซึ่งแสดงให้เห็นว่า นี่คือธุรกิจที่นำเงินมหาศาลเข้าเมือง และ Evans ก็ยังได้พบห้องตีเหล็ก ห้องเครื่องปั้นดินเผา ห้องบูชาเทพเจ้า ห้องนอน และห้องต่างๆ มากมาย จน Evans คิดว่า เขาได้พบ Labyrinth แล้ว
ไฮไลต์ของการขุดครั้งนั้น คือ การพบห้องโถงที่มีบัลลังก์หินของกษัตริย์ และมีเก้าอี้หินมากมายเรียงรายรอบบัลลังก์ ซึ่งเก้าอี้หินเหล่านี้ Evans คิดว่า คือ ที่นั่งของเหล่าปุโรหิต เวลาเข้าเฝ้าและตามบริเวณพื้นห้อง Evans ได้เห็นไหน้ำมันมะกอกแตกกระจัดกระจาย หลักฐานนี้ทำให้ Evans สันนิษฐานว่า เมื่ออาณาจักรใกล้จะล่มสลาย กษัตริย์แห่ง Knossos คงได้ทำพิธีบวงสรวงเทพเจ้าด้วยน้ำมันมะกอก แต่พิธียังไม่ทันลุล่วง คนทั้งเมืองก็ถูกโคลนฝังทั้งเป็น สำหรับที่ผนังห้องโถงนั้นก็มีภาพปลาโลมาเล่นคลื่น และภาพเด็กสาวหลายคนกำลังเริงระบำ นอกจากนี้ Evans ก็ยังได้พบอุปกรณ์ที่ใช้ระบายอากาศ ส้วม และถังขยะด้วย หลักฐานเหล่านี้แสดงให้เห็นว่า ชาวเมืองที่ใช้อุปกรณ์เป็นชนที่มีอารยธรรมสูง
เพราะ Evans มีความผูกพันกับกษัตริย์ Minos เขาจึงเรียกอารยธรรมที่เขาพบว่าอารยธรรม Minoan และภาพวาดที่ปรากฏบนผนังก็ได้แสดงให้เขารู้ว่าชาย Minoan มีผิวเข้ม ปากหนา ผมหยิก ชอบเล่นกีฬากลางแจ้ง ร่างกายไม่สูงใหญ่ ใบหน้าไร้หนวด เครา เอวบาง นิยมนุ่งผ้าเตี่ยว และไม่ใส่เสื้อ ส่วนผู้หญิงนิยมใส่กระโปรงยาว เสื้อแขนยาวและบางคนสวมถุงมือ ผมดัดเป็นลอนที่หน้าผาก ทั้งๆ ที่สตรีเหล่านี้เคยมีชีวิตอยู่เมื่อ 3,300 ปีก่อน แต่ก็ดูเป็นคนทันสมัย
เมื่อ Evans พบเห็นวัตถุโบราณเหล่านี้ เขาก็ได้นำสิ่งของทุกอย่างที่เห็นมาเก็บในพิพิธภัณฑ์ที่ Knossos และได้เรียบเรียงหนังสือชื่อ The Palace of Minos at Knossos ออกวางจำหน่าย เพื่อต้องการให้โลกรู้ความยิ่งใหญ่ของอารยธรรม Minoan
เมื่ออายุ 60 ปี Evans ได้รับการโปรดเกล้าให้ดำรงตำแหน่ง Sir จากการมีผลงานด้านโบราณคดีที่ทรงคุณค่า
Evans เสียชีวิตเมื่อวันที่ 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2485 ที่หมู่บ้าน Youlburg ในเมือง Oxford
สุทัศน์ ยกส้าน เมธีวิจัยอาวุโส สกว.
