เมื่อหัวใจเต้นช้ากว่าปกติ

ผศ.นพ.สัชชนะ พุ่มพฤกษ์
ภาควิชาอายุรศาสตร์

หัวใจเป็นอวัยวะสำคัญ ทำหน้าที่สูบฉีดเลือดไปเลี้ยงอวัยวะสำคัญอื่น ๆ เพื่อให้ร่างกายเรามีชีวิตอยู่ได้ การที่หัวใจทั้ง 4 ห้อง จะทำงานสัมพันธ์กันได้ จำเป็นต้องมีระบบควบคุม ซึ่งก็คือ ระบบไฟฟ้าในหัวใจนั่นเอง
การบีบตัวของหัวใจคนปกติ เริ่มจาก “หัวใจห้องบน” ซึ่งมีเซลล์พิเศษที่ผนังหัวใจห้องบนขวา ทำหน้าที่เป็นตัวกำหนดจังหวะ (pacemaker) เซลล์กลุ่มนี้รวมกันเรียกว่า sinus node จะปล่อยกระแสไฟฟ้าเป็นระยะ ๆ ประมาณ 60 - 80 ครั้งต่อนาที ขณะที่เราพัก ไฟฟ้าที่ออกมาจะกระตุ้นกล้ามเนื้อหัวใจห้องบนให้บีบตัว แล้วกระแสไฟจะเดินทางผ่านเนื้อเยื่อ ซึ่งมีคุณสมบัตินำไฟฟ้าได้ดี เปรียบเสมือนสายไฟลงมากระตุ้นหัวใจห้องล่างให้บีบตัวตาม ซึ่งก่อนจะลงไปถึงหัวใจห้องล่าง ต้องผ่านสถานีแปลงสัญญาณ “AV node” ก่อน

ที่ AV node มีปลายประสาทอัตโนมัติมาเลี้ยงมากมาย ทำหน้าที่ปรับเปลี่ยนอัตราและความเร็วในการนำไฟฟ้าในหัวใจให้อัตราการเต้นของหัวใจโดยรวมเหมาะสมกับบุคคลนั้น ถ้าการทำงานของ AV node หรือ “สายไฟ” ในหัวใจผิดปกติ การนำไฟฟ้าช้าลงหรือนำไม่ได้เลย ก็จะส่งผลให้หัวใจห้องบนและล่างทำงานไม่สัมพันธ์กัน เกิดภาวะหัวใจเต้นช้า หรือ AV block

สาเหตุของ AV block มีหลายประการ บางครั้งก็ไม่อันตราย เช่น นักกีฬาที่ฝึกฝนออกกำลังหนัก อาจมีภาวะ AV block “อ่อน ๆ” ได้ แต่หลาย ๆ ครั้งก็เกิดจากโรคประจำตัวของผู้ป่วย เช่น ความเสื่อมของร่างกาย ยาบางชนิด โรคหลอดเลือดหัวใจตีบ โรคติดเชื้อบางชนิด โรคธัยรอยด์ เป็นต้น

สัญญาณอันตรายที่ควรระวัง คือ มีอาการเหนื่อยง่าย ความสามารถในการออกกำลังกายลดลง มีภาวะหัวใจล้มเหลว และเป็นลมหมดสติ

โดยทั่วไปแพทย์จะรักษาโรคต้นเหตุก่อน เช่น ผู้ที่หลอดเลือดหัวใจตีบ ต้องกินยาและรับการขยายหลอดเลือดหัวใจ ในรายที่ไม่พบสาเหตุชัดเจน หรือพบสาเหตุแต่ไม่สามารถแก้ไขได้ และเป็น AV block ชนิดรุนแรง จำเป็นต้องได้รับการรักษาด้วยเครื่องกระตุ้นหัวใจด้วยไฟฟ้า

แม้ภาวะ AV block จะไม่สามารถรักษาหายขาดได้ ทำได้เพียงรักษาที่ต้นเหตุ และ/หรือใส่เครื่องกระตุ้นหัวใจด้วยไฟฟ้าเท่านั้น แต่ถ้าหมั่นดูแลสุขภาพให้แข็งแรง ก็อาจพอป้องกันได้ อย่างไรก็ตาม หากมีอาการผิดปกติ เหนื่อยง่าย หรือคล้ายจะเป็นลมหมดสติ ควรปรึกษาแพทย์โดยเร็ว เพราะหากปล่อยทิ้งไว้ อาจเกิดภาวะหัวใจล้มเหลวจนถึงขั้นเสียชีวิตได้
-------

พบกิจกรรมดี ๆ ที่ศิริราช
•ฝ่ายการพยาบาล รพ.ศิริราช ขอเชิญผู้สนใจฟังการบรรยายสุขภาพเรื่อง “อยู่กับอัลไซเมอร์
อย่างไรให้มีความสุข” และเรื่อง “ข้อเสื่อมกระดูกพรุน ชีวิตนี้คุณเลือกได้” โดย อ.พญ.จินตนา อาศนะเสน วันที่ 29 กรกฎาคมนี้ เวลา 13.30 - 15.30 น. ที่ห้อง 7009 ตึกสยามินทร์ ชั้น 7 โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย สอบถาม โทร. 0 2419 7805, 0 2419 7700

ติดตาม Facebook Fanpage ของ “Quality of Life” ได้ที่