โดย...โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร
บานไม่รู้โรยดอกขาว เป็นไม้มงคลที่นิยมปลูกไว้ในบริเวณบ้าน โดยมีความเชื่อว่าจะช่วยเสริมดวงในเรื่องของความรักที่มั่นคงและยั่งยืน ปัจจุบันตามบ้านของพ่อหมอแม่หมอทั้งหลาย ก็ยังคงปลูกบานไม่รู้โรยอย่างน้อยบ้านละสามสี่ต้น เพื่อเอาไว้บูชาพระ บางบ้านทำเป็นรั่วกั้นเป็นขอบแนวชัดเจน ป้องกันหมู หมา กาไก่ ไปวุ่นวาย และหิ้งพระของหมอยาทุกบ้านมักไม่เคยขาดดอกไม้ชนิดนี้เลย
บานไม่รู้โรยดอกขาว มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Gomphrena globosa L. อยู่ในวงศ์ AMARANTHACEAE มีชื่ออื่นๆ คือ กละล่อม ตะล่อม ดอกสามเดือน สามปีบ่เหี่ยว บานไม่รู้โรยเป็นพืชล้มลุกลำต้นตรง บริเวณโคนต้นจะราบไปกับดิน และมีรากตามข้อ ลำต้นมีสีแดง กิ่งอ่อนมีขน ใบออกตรงข้ามกันเป็นคู่ รูปร่างใบยาวปลายมน ประกอบด้วยดอกเล็กๆ มากมายอยู่บนก้านช่อดอก ดอกมี 3 สี คือ สีขาว สีม่วงเข้ม และสีชมพู
สำหรับคนอีสานสมัยก่อนจะปลูกบานไม้รู้โรยทุกบ้าน มีห้องพระ และโต๊ะหมู่บูชาหรือหิ้งพระ เพื่อตั้งพระพุทธรูป และเครื่องบูชา ซึ่งจะต้องจัดทุกวันพระใหญ่ โดยเฉพาะช่วงเข้าพรรษา กรวยเครื่องบูชานี้นิยมใส่ดอกบานไม่รู้โรยไว้บนยอด ส่วนใหญ่ใช้ดอกสีขาว เพราะเป็นสีที่ใช้ในการบูชาพระ รวมทั้งบุญประเพณีที่ใช้ทำกันประจำ อย่างเช่น บุญผเวส หรือบุญอื่นๆ ที่ต้องทำข้าวตอก ดอกไม้ ซึ่งเครื่องบูชาเหล่านี้ต้องทำกันทุกปี เมื่อถึงรอบปีก็ต้องเปลี่ยนใหม่ แต่ถ้าดอกบานไม่รู้โรยยังไม่เหี่ยว ก็ไม่จำเป็นต้องเปลี่ยน จึงเป็นที่มาของบานไม่รู้โรย
นอกจากจะเอาไว้ประดับและทำดอกไม้บูชาแล้ว บานไม้รู้โรยดอกตุ่มสีขาว ยังมีสรรพคุณทางยาที่หลากหลาย และใช้กันแทบทุกภาค ทั้งไขทับระดู ซึ่งเป็นอาการไข้ที่ทำให้ผู้หญิงทุกข์ทรมานมาก ปวดหัว ตัวร้อนข้างในมาก ก็ต้องนำดอกบานไม่รู้โรย มาต้มดื่มแก้ไข และอีกโรคหนึ่งที่หมอยานิยมใช้บานไม้รู้โรยดอกขาวกันมาก คือ ตกขาว ซึ่งเป็นอาการบ่งบอกถึงความไม่สมดุลภายในของผู้หญิงที่ต้องการจัดการอย่างเร่งด่วน บานไม่รู้โรยยังใช้เป็นยาอีกหลายอย่าง เช่น การใช้ต้มดื่มแก้ยาสั่ง โดยใช้ร่วมกับ ไผ่จืด เป็นยาแก้หอบหืด แก้ไอ ขับปัสสาวะ เป็นต้น
ตำรับยา
ยาแก้ไข้ทับระดู
บานไม้รู้โรยดอกขาว ทั้งห้า 1 กำ บานไม้รู้โรยดอกแดง ทั้งห้า 1 กำ นำมาต้มดื่มครั้งละ 1 แก้ว หรือใช้ดื่มแทนน้ำ ให้เอาบานไม่รู้โรยดอกแดงดอกขาวต้มดื่ม หรือลูกใต้ใบกับบานไม้รู้โรยดอกขาวแดง นำมาต้มสลับกัน (ถ้าไข้ทับระดูมาก่อนระดู ให้เอาดอกแดงไว้บน ถ้าไข้ทับระดูมาก่อนให้เอาดอกขาวไว้บน) 3 กำ ต้มแก้ไข้ วันละ 1 กำ ต้มดื่มจนจืด หรือใช้บานไม้รู้โรยดอกขาวทั้งห้า กับว่านกีบแรดทั้งห้า ต้มดื่มจนจืด ดื่มแทนน้ำได้เลย
ยาช่วยขับระดูขาวในสตรี
นำทั้งต้น (ราก ลำต้น ดอก) มาต้มให้น้ำออกสีเหลือง หนึ่งในสองส่วน แล้วนำมาดื่มอย่างน้อยวันละ 2 - 3 ครั้ง (ดื่มจนกว่าอาการจะดีขึ้น)
ยาแก้ผู้หญิงตกขาว
นำราก หรือดอกมาต้มดื่ม
ยาแก้ระดูขาว
นำบานไม้รู้โรยดอกขาว ทั้งราก 1 ต้น ข้าวเย็นเหนือหนัก 1 บาท ข้าวเย็นใต้หนัก 1 บาท ตะไคร้หนัก 20 บาท เกลือใส่ลงไปให้มากยิ่งดี ใช้ต้มดื่ม
ยาแก้อาการประจำเดือนมาไม่ปกติ
นำดอกบานไม่รู้โรยดอกขาวประมาณ 10 - 20 ดอก ต่อน้ำ 1 ลิตร มาต้มให้เดือดจนน้ำเหลือประมาณ 1 แก้ว (ด้วยไฟอ่อนๆ) แล้วนำมาดื่ม
ยาแก้ปัสสาวะขัด ปวดท้องน้อย ปวดหลัง ปวดเอว มดลูกไม้เข้าอู่
ตำรับที่ 1 บานไม่รู้โรยดอกขาว ทั้งห้า 1 กำ คัดเค้าน้อย 3 กีบ คัดเค้าใหญ่ 3 กีบ นำมาต้มดื่ม ครั้งละ 1 แก้ว หรือใช้ดื่มแทนน้ำ
ตำรับที่ 2 บานไม้รู้โรยดอกขาว และแดง ทั้งห้า 1 กำ ไผ่จืด ทั้งห้า 1 กำ นำมาต้มดื่ม ครั้งละ 1 แก้ว หรือใช้ดื่มแทนน้ำจนกว่าจะหาย
ยาแก้ไอ ปวดศรีษะ
นำดอกมาตากให้แห้ง ประมาณ 3 วัน แล้วนำมาต้มดื่ม (ดอกประมาณ 1 - 2 กำ ต่อน้ำ 1 ลิตร ) นำมาดื่มเมื่อมีอาการ
ยารักษาโรคหอบหืด
นำดอกบานไม่รู้โรยประมาณ 10 - 20 ดอก ต่อน้ำ 1/2-1 ลิตร นำมาต้มในน้ำให้เดือด จนเหลือประมาณ 1 แก้ว (ต้มด้วยไฟอ่อนๆ) แล้วนำมาดื่ม 2 - 3 ครั้งต่อวัน
ยาแก้โรคปวดตามข้อเข่า
บานไม่รู้โรย ทั้งห้า 1 กำ เครือเขาแกรบ 3 กีบ นำมาต้ม ดื่มครั้งละ 1 แก้ว 3 เวลา หรือใช้ดื่มแทนน้ำ
ติดตาม Instagram และ Facebook Fanpage ของ “Quality of Life” ได้ที่
บานไม่รู้โรยดอกขาว เป็นไม้มงคลที่นิยมปลูกไว้ในบริเวณบ้าน โดยมีความเชื่อว่าจะช่วยเสริมดวงในเรื่องของความรักที่มั่นคงและยั่งยืน ปัจจุบันตามบ้านของพ่อหมอแม่หมอทั้งหลาย ก็ยังคงปลูกบานไม่รู้โรยอย่างน้อยบ้านละสามสี่ต้น เพื่อเอาไว้บูชาพระ บางบ้านทำเป็นรั่วกั้นเป็นขอบแนวชัดเจน ป้องกันหมู หมา กาไก่ ไปวุ่นวาย และหิ้งพระของหมอยาทุกบ้านมักไม่เคยขาดดอกไม้ชนิดนี้เลย
บานไม่รู้โรยดอกขาว มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Gomphrena globosa L. อยู่ในวงศ์ AMARANTHACEAE มีชื่ออื่นๆ คือ กละล่อม ตะล่อม ดอกสามเดือน สามปีบ่เหี่ยว บานไม่รู้โรยเป็นพืชล้มลุกลำต้นตรง บริเวณโคนต้นจะราบไปกับดิน และมีรากตามข้อ ลำต้นมีสีแดง กิ่งอ่อนมีขน ใบออกตรงข้ามกันเป็นคู่ รูปร่างใบยาวปลายมน ประกอบด้วยดอกเล็กๆ มากมายอยู่บนก้านช่อดอก ดอกมี 3 สี คือ สีขาว สีม่วงเข้ม และสีชมพู
สำหรับคนอีสานสมัยก่อนจะปลูกบานไม้รู้โรยทุกบ้าน มีห้องพระ และโต๊ะหมู่บูชาหรือหิ้งพระ เพื่อตั้งพระพุทธรูป และเครื่องบูชา ซึ่งจะต้องจัดทุกวันพระใหญ่ โดยเฉพาะช่วงเข้าพรรษา กรวยเครื่องบูชานี้นิยมใส่ดอกบานไม่รู้โรยไว้บนยอด ส่วนใหญ่ใช้ดอกสีขาว เพราะเป็นสีที่ใช้ในการบูชาพระ รวมทั้งบุญประเพณีที่ใช้ทำกันประจำ อย่างเช่น บุญผเวส หรือบุญอื่นๆ ที่ต้องทำข้าวตอก ดอกไม้ ซึ่งเครื่องบูชาเหล่านี้ต้องทำกันทุกปี เมื่อถึงรอบปีก็ต้องเปลี่ยนใหม่ แต่ถ้าดอกบานไม่รู้โรยยังไม่เหี่ยว ก็ไม่จำเป็นต้องเปลี่ยน จึงเป็นที่มาของบานไม่รู้โรย
นอกจากจะเอาไว้ประดับและทำดอกไม้บูชาแล้ว บานไม้รู้โรยดอกตุ่มสีขาว ยังมีสรรพคุณทางยาที่หลากหลาย และใช้กันแทบทุกภาค ทั้งไขทับระดู ซึ่งเป็นอาการไข้ที่ทำให้ผู้หญิงทุกข์ทรมานมาก ปวดหัว ตัวร้อนข้างในมาก ก็ต้องนำดอกบานไม่รู้โรย มาต้มดื่มแก้ไข และอีกโรคหนึ่งที่หมอยานิยมใช้บานไม้รู้โรยดอกขาวกันมาก คือ ตกขาว ซึ่งเป็นอาการบ่งบอกถึงความไม่สมดุลภายในของผู้หญิงที่ต้องการจัดการอย่างเร่งด่วน บานไม่รู้โรยยังใช้เป็นยาอีกหลายอย่าง เช่น การใช้ต้มดื่มแก้ยาสั่ง โดยใช้ร่วมกับ ไผ่จืด เป็นยาแก้หอบหืด แก้ไอ ขับปัสสาวะ เป็นต้น
ตำรับยา
ยาแก้ไข้ทับระดู
บานไม้รู้โรยดอกขาว ทั้งห้า 1 กำ บานไม้รู้โรยดอกแดง ทั้งห้า 1 กำ นำมาต้มดื่มครั้งละ 1 แก้ว หรือใช้ดื่มแทนน้ำ ให้เอาบานไม่รู้โรยดอกแดงดอกขาวต้มดื่ม หรือลูกใต้ใบกับบานไม้รู้โรยดอกขาวแดง นำมาต้มสลับกัน (ถ้าไข้ทับระดูมาก่อนระดู ให้เอาดอกแดงไว้บน ถ้าไข้ทับระดูมาก่อนให้เอาดอกขาวไว้บน) 3 กำ ต้มแก้ไข้ วันละ 1 กำ ต้มดื่มจนจืด หรือใช้บานไม้รู้โรยดอกขาวทั้งห้า กับว่านกีบแรดทั้งห้า ต้มดื่มจนจืด ดื่มแทนน้ำได้เลย
ยาช่วยขับระดูขาวในสตรี
นำทั้งต้น (ราก ลำต้น ดอก) มาต้มให้น้ำออกสีเหลือง หนึ่งในสองส่วน แล้วนำมาดื่มอย่างน้อยวันละ 2 - 3 ครั้ง (ดื่มจนกว่าอาการจะดีขึ้น)
ยาแก้ผู้หญิงตกขาว
นำราก หรือดอกมาต้มดื่ม
ยาแก้ระดูขาว
นำบานไม้รู้โรยดอกขาว ทั้งราก 1 ต้น ข้าวเย็นเหนือหนัก 1 บาท ข้าวเย็นใต้หนัก 1 บาท ตะไคร้หนัก 20 บาท เกลือใส่ลงไปให้มากยิ่งดี ใช้ต้มดื่ม
ยาแก้อาการประจำเดือนมาไม่ปกติ
นำดอกบานไม่รู้โรยดอกขาวประมาณ 10 - 20 ดอก ต่อน้ำ 1 ลิตร มาต้มให้เดือดจนน้ำเหลือประมาณ 1 แก้ว (ด้วยไฟอ่อนๆ) แล้วนำมาดื่ม
ยาแก้ปัสสาวะขัด ปวดท้องน้อย ปวดหลัง ปวดเอว มดลูกไม้เข้าอู่
ตำรับที่ 1 บานไม่รู้โรยดอกขาว ทั้งห้า 1 กำ คัดเค้าน้อย 3 กีบ คัดเค้าใหญ่ 3 กีบ นำมาต้มดื่ม ครั้งละ 1 แก้ว หรือใช้ดื่มแทนน้ำ
ตำรับที่ 2 บานไม้รู้โรยดอกขาว และแดง ทั้งห้า 1 กำ ไผ่จืด ทั้งห้า 1 กำ นำมาต้มดื่ม ครั้งละ 1 แก้ว หรือใช้ดื่มแทนน้ำจนกว่าจะหาย
ยาแก้ไอ ปวดศรีษะ
นำดอกมาตากให้แห้ง ประมาณ 3 วัน แล้วนำมาต้มดื่ม (ดอกประมาณ 1 - 2 กำ ต่อน้ำ 1 ลิตร ) นำมาดื่มเมื่อมีอาการ
ยารักษาโรคหอบหืด
นำดอกบานไม่รู้โรยประมาณ 10 - 20 ดอก ต่อน้ำ 1/2-1 ลิตร นำมาต้มในน้ำให้เดือด จนเหลือประมาณ 1 แก้ว (ต้มด้วยไฟอ่อนๆ) แล้วนำมาดื่ม 2 - 3 ครั้งต่อวัน
ยาแก้โรคปวดตามข้อเข่า
บานไม่รู้โรย ทั้งห้า 1 กำ เครือเขาแกรบ 3 กีบ นำมาต้ม ดื่มครั้งละ 1 แก้ว 3 เวลา หรือใช้ดื่มแทนน้ำ
ติดตาม Instagram และ Facebook Fanpage ของ “Quality of Life” ได้ที่
