ภาวะเลือดจาง

ผศ.นพ.ชัยเจริญ ตันธเนศ
ภาควิชาพยาธิวิทยาคลินิก
ท่านเคยมีอาการเหนื่อยง่ายเวลาออกแรง อ่อนเพลีย หงุดหงิด หน้ามืด เวียนศีรษะ ใจสั่น หรือมีคนทักว่าซีด เหลือง หรือไม่ หากมี เป็นไปได้ว่าท่านอาจกำลังมีภาวะเลือดจางอยู่
ภาวะเลือดจาง หรือเรียกกันติดปากว่า ภาวะซีด เป็นภาวะที่ร่างกายมีเม็ดเลือดแดงน้อยกว่าปกติ ภาวะนี้พบได้บ่อยในประชากรทั่วไป การจะบอกว่าใครมีภาวะเลือดจางนั้น อาจดูจากอาการที่เกิดขึ้น เนื่องจากปกติเม็ดเลือดแดงมีหน้าที่ในการส่งออกซิเจนไปเลี้ยงเซลล์ต่างๆ ทั่วร่างกาย การที่เม็ดเลือดแดงลดลงจะส่งผลให้การทำงานของอวัยวะต่างๆ ผิดปกติไป อาการมีได้ตั้งแต่เหนื่อยง่ายกว่าเดิมจากเมื่อก่อนเคยเดินขึ้นลงบันไดหลายชั้นได้สบายๆ เมื่อมีภาวะเลือดจางก็อาจเหนื่อยตั้งแต่เดินขึ้นชั้นที่ 2 บางคนอาจรู้สึกหงุดหงิด ความคิดความอ่านไม่แจ่มใส หากเป็นรุนแรง อาจมีอาการมึน วูบหรือหมดสติได้ นอกจากนี้บางรายอาจมีความผิดปกติในการทำงานของหัวใจ ถึงขั้นหัวใจล้มเหลว หรือผู้ป่วยหลายรายอาจถูกทักว่า “พักนี้ดูซีด ดูเหลือง” ซึ่งทำให้ต้องระวังว่า อาจจะกำลังมีภาวะเลือดจางอยู่ก็เป็นได้
อาการของภาวะเลือดจางจะรุนแรงหรือไม่ ขึ้นอยู่กับระดับของเม็ดเลือดแดง และความสามารถในการปรับตัวต่อภาวะเลือดจางที่ไม่เท่ากันในแต่ละคน ผู้ป่วยบางรายอาจไม่มีอาการใดๆ แต่ตรวจพบเลือดจางเนื่องจากไปบริจาคเลือด หรือตรวจสุขภาพประจำปี บางรายอาจตรวจพบได้เมื่อมีอาการมากแล้ว
สาเหตุใหญ่ๆ ของภาวะเลือดจาง ได้แก่
1.การสร้างเม็ดเลือดแดงลดลง เช่น ขาดสารอาหารที่จำเป็น ได้แก่ ธาตุเหล็ก วิตามินบี 12 กรดโฟลิค, โรคไตเรื้อรัง, โรคของไขกระดูก, โรคมะเร็ง, โรคข้ออักเสบ, โรคเกี่ยวกับระบบภูมิคุ้มกัน
2.การทำลายเม็ดเลือดแดงมากขึ้น โรคกลุ่มนี้จะเป็นสาเหตุให้เม็ดเลือดแดงอายุสั้นและแตกง่าย
กว่าปกติ ผู้ป่วยมักจะมีอาการตัวและตาเหลือง (ดีซ่าน) ร่วมด้วย เช่น โรคธาลัสซีเมีย ภาวะพร่อง G6PD มาลาเรีย
3. การเสียเลือดอย่างฉับพลัน จากอุบัติเหตุ ภาวะตกเลือดหลังคลอดบุตร
เมื่อสงสัยภาวะเลือดจาง แพทย์จะทำการซักถามประวัติและตรวจร่างกายอย่างละเอียดเพื่อหาสาเหตุ จากนั้นจะต้องส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการเพื่อยืนยันการวินิจฉัยและประเมินความเร่งด่วนของการรักษา หากเลือดจางรุนแรงมาก ผู้ป่วยควรได้รับการรักษาในโรงพยาบาล ให้ออกซิเจน นอนพัก ไม่ออกแรง และอาจต้องให้เลือดแดงทดแทนด้วย
หลักการรักษาภาวะเลือดจางที่สำคัญ คือ การหาสาเหตุและรักษาให้ตรงจุด บางครั้งการพบภาวะเลือดจางอาจทำให้ตรวจพบสาเหตุที่เป็นโรคร้ายแรงที่แอบซ่อนอยู่ เช่น โรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ ดังนั้น การตรวจหาสาเหตุของภาวะเลือดจาง จะเป็นประโยชน์ให้ผู้ป่วยได้รับการรักษาตั้งแต่ระยะเนิ่นๆ
------
พบกิจกรรมดีๆ ที่ศิริราช
ศูนย์เบาหวานศิริราช ร่วมกับ ภาควิชาอายุรศาสตร์ ขอเชิญผู้เป็นเบาหวาน ชนิดที่ 2 เข้าอบรมโครงการค่ายเบาหวาน วันศุกร์ที่ 16 พ.ค. นี้ เวลา 08.30-14.30 น. ไม่มีค่าใช้จ่ายใดๆ สนใจสมัคร โทร. 0-2419-9568-9
ภาควิชาเวชศาสตร์ป้องกันและสังคม โดยคลินิกผู้สูงอายุ เชิญชวนผู้ดูแลผู้ป่วยสูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมเข้าอบรม รับความรู้เพื่อการดูแลผู้ป่วยที่ถูกต้อง วันอังคารที่ 20 ส.ค. นี้ เวลา 08.30-16.30 น. ที่อาคาร 100 ปี สมเด็จพระศรีนครินทร์ ชั้น 15 สมัครล่วงหน้าในเวลาราชการ โทร. 0-419-7287, 09-0557-7853 (รับจำนวนจำกัด) พิเศษ บริการตรวจวัดความดันโลหิต เจาะเลือดตรวจน้ำตาลและไขมันในเลือดฟรี (งดน้ำ อาหารหลัง 2 ทุ่ม ดื่มเพียงน้ำเปล่า)