โดย นพ.พงศธร พอกเพิ่มดี
วันเสาร์ที่ 2 เมษายน 2554 ที่จะถึงนี้ เป็นวันพระราชทานเพลิงศพ นพ.สงวน นิตยารัมภ์พงศ์ บิดาแห่งระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า หรือโครงการ “30 บาทรักษาทุกโรค” คุณหมอสงวนเป็นตัวอย่างของคนเล็กๆคนหนึ่งที่มีอุดมการณ์ มุ่งมั่น อุทิศชีวิต สร้างหลักประกันด้านสุขภาพให้กับคนไทยทั้งประเทศ ให้สามารถเข้าถึงบริการได้เมื่อยามเจ็บป่วยและไม่ต้องล้มละลายเมื่อต้องเผชิญกับโรคร้ายแรงที่มีราคาแพง วันนี้คุณหมอสงวนจากไป ฝากไว้แต่ผลงานและความทรงจำของพี่น้อง ผองเพื่อน ให้ระลึก จดจำ และเป็นอนุสติต่อชีวิตของคนรุ่นหลังว่า “ชีวิตของคนเล็กๆคนหนึ่งที่มุ่งมั่นและอดทนนั้น จะสามารถสร้างคุณูปการให้กับสังคมได้ยิ่งใหญ่เพียงใด”
สำหรับคนที่ไม่ได้ใกล้ชิดหรือสนิทสนมกับคุณหมอสงวนคงมีคำถามว่า อะไรคือปัจจัยแห่งความสำเร็จ ที่นอกเหนือจากความมุ่งมั่นของคุณหมอสงวน น.พ.ประเวศ วะสี ได้เขียนถึงคุณหมอสงวนว่า “เป็นคนที่มีอุดมการณ์ที่มั่นคง เพื่อเพื่อนมนุษย์ โดยเฉพาะคนยากคนจน และความเป็นธรรม” เพราะคุณหมอสงวนคือผลิตผลของคนเดือนตุลา และยังได้รับการหล่อหลอม เห็นทุกข์ที่แท้จริงของคนในชนบท ระหว่างที่ไปทำงานในโรงพยาบาลชุมชน ในภาคอีสาน นอกจากนั้นคุณหมอสงวน “มีมุมมองเชิงระบบ การจัดการ มีความสุภาพและความอดทน” สิ่งเหล่านี้คือพลังอันสำคัญที่สามารถทำงานใหญ่ๆ ได้จนเป็นที่ประจักษ์
น.พ.วิชัย โชควิวัฒน ยังเปรียบเทียบคุณหมอสงวนว่า คือ “ขงเบ้งผู้เปิดประตูสู่หลักประกัน” ซึ่งคุณหมอสงวนมีความละม้ายคล้ายขงเบ้งหลายประการได้แก่ ประการที่หนึ่ง ความซื่อสัตย์สุจริต ประการที่สอง มีสติปัญญาความสามารถลึกล้ำ ประการที่สาม มีโอกาสทำงานให้บ้านเมืองและสร้างผลงานยิ่งใหญ่ให้เป็นที่ประจักษ์ และประการที่สี่ ต่างตรากตรำทำงานหนักและเสียชีวิตคาสนามรบ
ไม่เพียงเท่านั้น ผู้เขียนยังมองว่าคุณหมอสงวน มีคุณลักษณะบางอย่างที่เหมือนกับเล่าปี่ ตัวละครเอกในนวนิยายเรื่องสามก๊ก เพราะบุคลิกที่จริงใจ อ่อนน้อมถ่อมตน และยังมีจิตใจที่กว้างขวาง แสวงหาคนมีฝีมือทั่วทุกทิศมาร่วมงาน ยังจำได้ว่าที่ห้องทำงานคุณหมอสงวนในสมัยที่อยู่กระทรวงสาธารณสุขนั้น มีภาพเขียนที่บันทึกคำพูดของเล่าปี่ไว้ว่า “ความสำเร็จนั้น จะได้มาเมื่อ ฟ้าประศาสน์ โอกาสอำนวย และต้องด้วยใจคน” นี่เป็นเพียงอีกด้านหนึ่งที่สามารถสะท้อนความเป็นตัวตนของคุณหมอสงวนได้เป็นอย่างดี
วันนี้แม้คุณหมอสงวนจะจากไป เหลือไว้แต่ความดีงาม ไว้เป็นตัวอย่างกับคนรุ่นหลัง หลายคนคงอยากรู้ว่า “แล้วมีอะไรที่คุณหมอสงวน ฝัน อยากทำ แต่ยังทำไม่สำเร็จ” หากได้พูดคุยกับเพื่อนร่วมงานและพี่น้อง ที่ใกล้ชิดท่านคงทราบว่า อย่างน้อยมีหนึ่งเรื่อง คือ การสร้างความเป็นธรรมให้กับระบบหลักประกันสุขภาพไทย และยิ่งเมื่อมีประเด็นความเหลื่อมล้ำในเรื่องรักษาพยาบาลของระบบประกันสังคมที่ผู้ประกันตนกว่า 9.4 ล้านคน ที่ยังต้องจ่ายค่ารักษาพยาบาลอยู่ ถูกปลุกขึ้นมาในสังคม ก็ยิ่งทำให้คิดถึงคุณหมอสงวน
หากย้อนไปดูประวัติศาสตร์วันที่จะออก พ.ร.บ.หลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ปี 2545 วันนั้นคุณหมอสงวนนั้นมีความฝันที่อยากเห็นระบบประกันสุขภาพของคนไทยมีระบบเดียว เพื่อทุกคนจะได้รับการดูแลภายใต้มาตรฐานเดียวกัน มีสิทธิประโยชน์เหมือนกัน ไม่ต้องจ่ายค่ารักษาพยาบาลเช่นเดียวกัน แต่ทว่าเกิดกระแสการต่อต้านจากกลุ่มผู้นำแรงงาน ที่ไม่อยากรวมเพราะคิดว่าการรักษาพยาบาลของระบบประกันสังคมดีกว่า และยินดีที่จะจ่ายค่ารักษาพยาบาลเอง
เวลาล่วงเลยมา 8 ปี ความฝันเรื่องนี้ก็ยังเลือนราง ทั้งๆที่วันนี้ทุกอย่างแทบไม่เหมือนเดิม การรักษาพยาบาลของระบบประกันสังคมนั้นด้อยกว่าระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติอย่างเห็นได้ชัดเจน ทั้งชุดสิทธิประโยชน์ การบริหาร ประสิทธิภาพ คุณภาพ และการมีส่วนร่วมของประชาชน ผู้ประกันตนกว่า 9.4 ล้านคน ยังเป็นคนกลุ่มเดียวที่ต้องจ่ายค่ารักษาพยาบาลอยู่ ขณะที่คนไทยคนอื่นๆกว่า 55 ล้านคนไม่ต้องจ่ายเงินและได้สิ่งที่ดีกว่า
แต่ทว่าวันนี้คนหลายๆคนก็ยังพูดเหมือนเดิม พรรคการเมืองพรรคเดิมก็พูดเช่นเดิม บางคนก็เอาแต่ประโยชน์เฉพาะหน้า ไม่มองประโยชน์ของคนส่วนใหญ่ทั้งประเทศ บ้างก็ไม่ต้องการเปลี่ยนแปลงหรือไม่กล้าที่จะทำอะไร ได้แต่ประนีประนอม ทำให้ความหวังที่จะเห็นเรื่องนี้สำเร็จช่างเลือนรางนัก
วันที่ 2 เมษายน 2554 นี้ นับเป็นโอกาสอันดีที่ เพื่อนผองน้องพี่ของคุณหมอสงวนจะได้มารวมกัน เพื่อระลึกถึงคุณงามความดีของคุณหมอสงวนในสมัยที่ท่านยังมีชีวิตอยู่ และหวังว่า โอกาสครั้งนี้จะทำให้หลายๆคนได้ระลึกนึกถึง ชีวิตงดงาม มีอุดมการณ์ มุ่งมั่น ของคุณหมอสงวน เพื่อเป็นแรงบันดาลใจอีกครั้งที่จะร่วมกันสานต่อแสงดาวแห่งศรัทธา ทำเพียงครึ่ง อดทนเพียงครึ่ง ของคุณหมอสงวน เรื่องสำคัญ เรื่องยากๆก็คงสำเร็จลุล่วงในเวลาไม่นาน
