โดย...สุกัญญา แสงงาม
เอ่ยถึงพิพิธภัณฑ์...เรามักจะจินตนาการถึงวัตถุโบราณ ข้าวของเครื่องใช้ในอดีตตั้งวางเรียงราย โดยมีผู้บรรยายหรือศึกษาจากป้าย ถ้าทันสมัยขึ้นมาหน่อยก็อาจจะเป็นการถ่ายทอดผ่านสื่อดิจิตอล
แต่สำหรับ “พิพิธภัณฑ์มด” แล้ว รศ.ดร.เดชา วิวัฒน์วิทยา อาจารย์จากภาควิชาชีววิทยาป่าไม้ คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (มก.) ในฐานะผู้ดำเนินการจัดทำพิพิธภัณฑ์มดแห่งแรกและแห่งเดียวในประเทศไทย ซึ่งจัดว่าเป็นแหล่งเรียนรู้เรื่องมดทั้งในประเทศและต่างประเทศกว่า 800 ชนิดซึ่งถือว่าสมบูรณ์ที่สุด กล่าวว่า สิ่งที่เป็นเป็นไฮไลต์ของพิพิธภัณฑ์ที่น่าสนใจแห่งนี้ นอกจากจะให้ความรู้เรื่องมดแบบละเอียดทุกซอกทุกมุมแล้ว ยังโดดเด่นในเรื่อง “ปลูกจิตสำนึก” ผ่านองค์ความรู้ที่ได้จากมดด้วย
...มดตัวเล็กๆ จะมาสอนอะไรให้แก่มนุษย์ตัวโตๆ กันบ้าง... หัวเรี่ยวหัวแรงใหญ่แห่งพิพิธภัณฑ์มดจะมาอธิบายให้ฟัง...
“เราปลูกจิตสำนึก คุณธรรมจริยธรรมแก่คนทุกเพศทุกวัยผ่านพฤติกรรมของมด”
รศ.ดร.เดชา เริ่มด้วยคำอธิบายสั้นๆ แต่น่าสนใจยิ่ง ก่อนจะขยายความต่อไปว่า ก่อนหน้านี้ เคยมีโอกาส ไปดูพิพิธภัณฑ์หลายแห่งจะรู้จักชื่อ ประวัติความเป็นมา ประโยชน์การใช้สอย ผมไม่ต้องการให้ผู้เข้าชมพิพิธภัณฑ์มด รู้แค่ชื่อมด ลักษณะมด มันธรรมดาเกินไปมาครั้งเดียวคงไม่อยากมาอีก หรือสืบค้นข้อมูลจากอินเทอร์เน็ตได้ แต่มาพิพิธภัณฑ์มด ผมหรือผู้บรรยายจะสอดแทรกแง่คิด คุณธรรมจริยธรรม ที่ล้วนแล้วได้มาจากการเฝ้าติดตามพฤติกรรมของมด บวกกับแนวคิดแล้วนำมาเชื่อมโยงกับมนุษย์
รศ.ดร.เดชา บอกอีกว่า คนส่วนใหญ่มักจะมีคำถามเกี่ยวกับมดคล้ายๆ กันว่า ทำไมมดชอบเดินเรียงแถวคำตอบก็คือเนื่องจากมดไม่มีตา และมดตัวแรกมีการปล่อยสารเคมี พอมดตัวถัดไปได้กลิ่นจะเดินตามกลิ่น ถ้ามดไม่เดินตามกันเดินสะเปะสะปะก็มีโอกาสถูกทำร้ายจากสัตว์อื่น หากเดินตามกันสัตว์อื่นไม่กล้าผลีผลามเข้ามา กลัวมดจะรุมกัด แต่ในเมื่อคนมาชมพิพิธภัณฑ์ ผมจะอธิบายต่อว่า หากไม่ต้องการให้เกิดอุบัติเหตุบนท้องถนน เวลาขับรถยนต์ก็อย่าแซงซ้ายแซงขวา ถ้าขับรถตามเลนจะลดอุบัติเหตุได้ หรือสอนเด็กเข้าแถวเวลาซื้ออาหาร หากมีการแซงคิว อาจมีคนไม่พอใจ และมีการกระทบกระทั่งกันได้
นอกจากนี้ ผู้ดำเนินการจัดทำพิพิธภัณฑ์มดแห่งแรกและแห่งเดียวในประเทศไทย ยังได้สอดแทรกการปลูกฝังเรื่องความสามัคคี ความอดทน โดยชี้ให้เห็นว่า มดตัวนิดเดียว กว่าจะสร้างรังใหญ่ ต้องใช้ความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันใช้พลังมหาศาล ช่วยกันขุดดินเล็กๆ น้อย ๆจนกระทั่งได้รังใหญ่โต หรือการทำรังของมดแดง หากใบไม้อยู่ห่างๆ ดูแล้วแทบไม่มีโอกาสจะดึงใบเข้าหากันได้เลย แต่มดแดงจะมีการต่อตัวหลายๆ สายเพื่อไปหาใบไม้อีกใบ แล้วมดแดงจะช่วยกันดึงเข้ามาเพื่อสร้างเป็นรัง
“มดเขารักแม่และรักพี่น้อง ใครทำร้ายแม่เขาไม่ได้ เขาจะปกป้อง เอาอาหารมาให้แม่ เนื่องเพราะครอบครัวของมดมีแม่ตัวเดียว ไม่มีพ่อ แต่มีลูกเป็นหมื่นเป็นแสนตัว แม่ปกครองโดยที่ลูกๆ ไม่มีการทะเลาะเบาะแว้งกันเอง พร้อมกันนี้มดยังมีการแบ่งปันอาหาร มดหาอาหารมาได้ มดตัวหนึ่งหิว ตัวที่หิวจะเอาหนวดไปเคาะที่แก้มตัวที่มีอาหารจะอ้าปากอีกจะอ้าปากรับ เราจะเห็นว่ามดจูบกัน จริงๆ ไม่ใช่ มันเป็นการให้อาหาร ตรงนี้เป็นน้ำใจ รู้จักแบ่งปัน เหมือนมดมีอะไรก็ให้หมด ไม่เก็บ ไม่กั๊ก เอาไว้ หรือไม่มีการคอร์รัปชัน”
รศ.ดร.เดชา ทิ้งท้ายว่า ห้องเรียนรู้คุณธรรมจริยธรรมแห่งนี้ จะมีการสอดแทรกชนิดที่ไม่รู้จักเบื่อ ที่สำคัญนำกลับไปปรับใช้ในชีวิตประจำวัน การเรียน การทำงาน ตลอดจนการอยู่ร่วมกันในสังคม
***พิพิธภัณฑ์มด ตั้งอยู่ที่คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (บางเขน) สามารถเข้าขมได้ในวันเวลาราชการ ทั้งนี้ ขอให้ผู้มีความประสงค์เข้าชมแจ้งล่วงหน้า 02-5614761 หรือ 089-6948650
เอ่ยถึงพิพิธภัณฑ์...เรามักจะจินตนาการถึงวัตถุโบราณ ข้าวของเครื่องใช้ในอดีตตั้งวางเรียงราย โดยมีผู้บรรยายหรือศึกษาจากป้าย ถ้าทันสมัยขึ้นมาหน่อยก็อาจจะเป็นการถ่ายทอดผ่านสื่อดิจิตอล
แต่สำหรับ “พิพิธภัณฑ์มด” แล้ว รศ.ดร.เดชา วิวัฒน์วิทยา อาจารย์จากภาควิชาชีววิทยาป่าไม้ คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (มก.) ในฐานะผู้ดำเนินการจัดทำพิพิธภัณฑ์มดแห่งแรกและแห่งเดียวในประเทศไทย ซึ่งจัดว่าเป็นแหล่งเรียนรู้เรื่องมดทั้งในประเทศและต่างประเทศกว่า 800 ชนิดซึ่งถือว่าสมบูรณ์ที่สุด กล่าวว่า สิ่งที่เป็นเป็นไฮไลต์ของพิพิธภัณฑ์ที่น่าสนใจแห่งนี้ นอกจากจะให้ความรู้เรื่องมดแบบละเอียดทุกซอกทุกมุมแล้ว ยังโดดเด่นในเรื่อง “ปลูกจิตสำนึก” ผ่านองค์ความรู้ที่ได้จากมดด้วย
...มดตัวเล็กๆ จะมาสอนอะไรให้แก่มนุษย์ตัวโตๆ กันบ้าง... หัวเรี่ยวหัวแรงใหญ่แห่งพิพิธภัณฑ์มดจะมาอธิบายให้ฟัง...
“เราปลูกจิตสำนึก คุณธรรมจริยธรรมแก่คนทุกเพศทุกวัยผ่านพฤติกรรมของมด”
รศ.ดร.เดชา เริ่มด้วยคำอธิบายสั้นๆ แต่น่าสนใจยิ่ง ก่อนจะขยายความต่อไปว่า ก่อนหน้านี้ เคยมีโอกาส ไปดูพิพิธภัณฑ์หลายแห่งจะรู้จักชื่อ ประวัติความเป็นมา ประโยชน์การใช้สอย ผมไม่ต้องการให้ผู้เข้าชมพิพิธภัณฑ์มด รู้แค่ชื่อมด ลักษณะมด มันธรรมดาเกินไปมาครั้งเดียวคงไม่อยากมาอีก หรือสืบค้นข้อมูลจากอินเทอร์เน็ตได้ แต่มาพิพิธภัณฑ์มด ผมหรือผู้บรรยายจะสอดแทรกแง่คิด คุณธรรมจริยธรรม ที่ล้วนแล้วได้มาจากการเฝ้าติดตามพฤติกรรมของมด บวกกับแนวคิดแล้วนำมาเชื่อมโยงกับมนุษย์
รศ.ดร.เดชา บอกอีกว่า คนส่วนใหญ่มักจะมีคำถามเกี่ยวกับมดคล้ายๆ กันว่า ทำไมมดชอบเดินเรียงแถวคำตอบก็คือเนื่องจากมดไม่มีตา และมดตัวแรกมีการปล่อยสารเคมี พอมดตัวถัดไปได้กลิ่นจะเดินตามกลิ่น ถ้ามดไม่เดินตามกันเดินสะเปะสะปะก็มีโอกาสถูกทำร้ายจากสัตว์อื่น หากเดินตามกันสัตว์อื่นไม่กล้าผลีผลามเข้ามา กลัวมดจะรุมกัด แต่ในเมื่อคนมาชมพิพิธภัณฑ์ ผมจะอธิบายต่อว่า หากไม่ต้องการให้เกิดอุบัติเหตุบนท้องถนน เวลาขับรถยนต์ก็อย่าแซงซ้ายแซงขวา ถ้าขับรถตามเลนจะลดอุบัติเหตุได้ หรือสอนเด็กเข้าแถวเวลาซื้ออาหาร หากมีการแซงคิว อาจมีคนไม่พอใจ และมีการกระทบกระทั่งกันได้
นอกจากนี้ ผู้ดำเนินการจัดทำพิพิธภัณฑ์มดแห่งแรกและแห่งเดียวในประเทศไทย ยังได้สอดแทรกการปลูกฝังเรื่องความสามัคคี ความอดทน โดยชี้ให้เห็นว่า มดตัวนิดเดียว กว่าจะสร้างรังใหญ่ ต้องใช้ความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันใช้พลังมหาศาล ช่วยกันขุดดินเล็กๆ น้อย ๆจนกระทั่งได้รังใหญ่โต หรือการทำรังของมดแดง หากใบไม้อยู่ห่างๆ ดูแล้วแทบไม่มีโอกาสจะดึงใบเข้าหากันได้เลย แต่มดแดงจะมีการต่อตัวหลายๆ สายเพื่อไปหาใบไม้อีกใบ แล้วมดแดงจะช่วยกันดึงเข้ามาเพื่อสร้างเป็นรัง
“มดเขารักแม่และรักพี่น้อง ใครทำร้ายแม่เขาไม่ได้ เขาจะปกป้อง เอาอาหารมาให้แม่ เนื่องเพราะครอบครัวของมดมีแม่ตัวเดียว ไม่มีพ่อ แต่มีลูกเป็นหมื่นเป็นแสนตัว แม่ปกครองโดยที่ลูกๆ ไม่มีการทะเลาะเบาะแว้งกันเอง พร้อมกันนี้มดยังมีการแบ่งปันอาหาร มดหาอาหารมาได้ มดตัวหนึ่งหิว ตัวที่หิวจะเอาหนวดไปเคาะที่แก้มตัวที่มีอาหารจะอ้าปากอีกจะอ้าปากรับ เราจะเห็นว่ามดจูบกัน จริงๆ ไม่ใช่ มันเป็นการให้อาหาร ตรงนี้เป็นน้ำใจ รู้จักแบ่งปัน เหมือนมดมีอะไรก็ให้หมด ไม่เก็บ ไม่กั๊ก เอาไว้ หรือไม่มีการคอร์รัปชัน”
รศ.ดร.เดชา ทิ้งท้ายว่า ห้องเรียนรู้คุณธรรมจริยธรรมแห่งนี้ จะมีการสอดแทรกชนิดที่ไม่รู้จักเบื่อ ที่สำคัญนำกลับไปปรับใช้ในชีวิตประจำวัน การเรียน การทำงาน ตลอดจนการอยู่ร่วมกันในสังคม
***พิพิธภัณฑ์มด ตั้งอยู่ที่คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (บางเขน) สามารถเข้าขมได้ในวันเวลาราชการ ทั้งนี้ ขอให้ผู้มีความประสงค์เข้าชมแจ้งล่วงหน้า 02-5614761 หรือ 089-6948650
