เปิดคำวินิจฉัยฉบับเต็ม กฤษฎีกา ตีตก “สลากเพื่อการออม” ย้ำ! กระตุ้นให้คนซื้อสลากกินแบ่งฯ มากกว่า ส่งเสริมการออมให้ประชาชน

เปิดคำวินิจฉัยฉบับเต็ม กฤษฎีกา (คณะที่ 12) ตีตก “สลากเพื่อการออม” ทำไม่ได้! เกินอำนาจหน้าที่ของสำนักงานสลากฯ ชี้ อาจเป็นมาตรการกระตุ้นให้คนซื้อสลากกินแบ่งฯ มากกว่า ส่งเสริมการออมให้แก่ประชาชน ยก! ข้อกฎหมาย ระบุ สาเหตุเกินอำนาจ การคืนเงินบางส่วน “ที่ไม่ถูกรางวัล” จากการซื้อหวยดิจิทัล (L6) เพื่อเป็นเงินออม

วันนี้ (16 ธ.ค.) มีรายงานจากสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา เปิดเผยว่า ภายหลัง คณะกรรมการกฤษฎีกา (คณะที่ 12 รัฐวิสาหกิจ การเงิน การคลัง และวิธีการงบประมาณ) ได้พิจารณาข้อหารือของกระทรวงการคลัง

ต่อนโยบายส่งเสริมการออมผ่าน “สลากดิจิทัล 6 หลัก (L6)” ที่มีแนวคิดคืนเงิน (Cash Back) ของรัฐบาลที่ผ่านมา ให้ผู้ไม่ถูกรางวัลเพื่อนำไปออม ซึ่งโครงการนี้ กระทรวงการคลัง ต้องชะลอและไม่สามารถเดินหน้าต่อได้

คณะกรรมการกฤษฎีกา เผยแพร่บันทึกเรื่องเสร็จที่ 1506/2568 เรื่อง ปัญหาการกําหนดให้เงินคืนแก่ผู้ซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลที่ไม่ถูกรางวัลเพื่อเป็นเงินออม

“เป็นค่าใช้จ่ายในการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาล ตามมาตรา 25 แห่งพระราชบัญญัติ สํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล พ.ศ. 2517”

ซึ่ง ผู้แทนกระทรวงการคลัง (สํานักงานคณะกรรมการนโยบายรัฐวิสาหกิจ) และผู้แทนสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล เป็นผู้ชี้แจงข้อเท็จจริงแล้ว ปรากฏข้อเท็จจริงเพิ่มเติมว่า

สํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล ได้เคยมีหนังสือ ด่วนที่สุด ที่ 7905/2568 ลงวันที่ 10 พฤศจิกายน 2568 ถึงสํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ขอหารือในประเด็นข้อกฎหมายว่า

คณะกรรมการสลากกินแบ่งรัฐบาล สามารถกําหนดให้เงินคืน แก่ผู้ซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลที่ไม่ถูกรางวัลเพื่อเป็นเงินออม เป็นค่าใช้จ่ายในการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาล ตามมาตรา 25 ได้หรือไม่

ซึ่งคณะกรรมการกฤษฎีกา (คณะที่ 12) ได้พิจารณาแล้วเห็นว่า กรณีกระทรวงการคลัง แจ้งว่า ได้พิจารณาประเด็นปัญหาดังกล่าวแล้ว เห็นว่า คณะกรรมการสลากกินแบ่งรัฐบาล สามารถกําหนดให้เงินคืนดังกล่าว เป็นค่าใช้จ่ายในการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลได้

เนื่องจากมาตรา 13 (7/2) และมาตรา 25 ฯ ให้อํานาจคณะกรรมการสลากกินแบ่งรัฐบาล ในการกําหนดค่าใช้จ่ายในการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาล

“แต่ยังมีประเด็นปัญหาที่ยังไม่มีข้อยุติเกี่ยวกับกรรมสิทธิ์ของเงินคืนดังกล่าว”

ล่าสุด คณะกรรมการกฤษฎีกา (คณะที่ 12) เห็นว่า ในเบื้องต้นจําเป็นต้องพิจารณาก่อนว่า คณะกรรมการสลากกินแบ่งรัฐบาล สามารถกําหนดให้เงินคืนแก่ผู้ซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลที่ไม่ถูกรางวัล เพื่อเป็นเงินออมเป็นค่าใช้จ่ายในการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลตามมาตรา 25ฯ ได้หรือไม่

เห็นว่า สํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล เป็นหน่วยงานที่จัดตั้งขึ้น โดยกฎหมาย มีวัตถุประสงค์เพื่อออกสลากกินแบ่งรัฐบาล จัดการโรงพิมพ์อันเป็นอุปกรณ์ในการพิมพ์ สลากกินแบ่งรัฐบาล หรือพิมพ์สิ่งพิมพ์อื่นที่คณะกรรมการสลากกินแบ่งรัฐบาลให้ความเห็นชอบ

และกระทําการอื่นใดที่เกี่ยวเนื่องหรือที่เป็นประโยชน์แก่การดําเนินกิจการของสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล

ทั้งนี้ ตามมาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลฯ โดยเงินที่ได้รับจากการจําหน่าย สลากกินแบ่งรัฐบาลในแต่ละงวด จะต้องดําเนินการจัดสรรตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 22 แห่งพระราชบัญญัติ สํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลฯ

กล่าวคือ ให้จัดสรรเป็นเงินรางวัลร้อยละหกสิบ เป็นรายได้แผ่นดิน ไม่น้อยกว่าร้อยละยี่สิบสาม และเป็นค่าใช้จ่ายในการบริหารงาน ซึ่งรวมทั้งค่าใช้จ่ายในการจําหน่าย สลากกินแบ่งรัฐบาลไม่เกินกว่าร้อยละสิบเจ็ด โดยเงินที่จัดสรรเป็นค่าใช้จ่ายในการบริหารงานของกําหนดควบคุมสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล

ยังรวมไปถึงเงินที่ได้รับไว้นอกเหนือจากเงินที่ได้จากการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาล ตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 22 และดอกผลที่เกิดจากเงินตามมาตรา 22(3) ด้วย

ซึ่งหากเงินค่าใช้จ่ายในการบริหารงานมีคงเหลือ ให้กันไว้เป็นเงินสํารองได้ไม่เกินร้อยละห้าสิบ ส่วนที่เหลือ ให้นําส่งเป็นรายได้แผ่นดิน

ทั้งนี้ ตามมาตรา 27 แห่งพระราชบัญญัติสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลฯ ซึ่งบทบัญญัติดังกล่าวแสดงให้เห็นว่า พระราชบัญญัติสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลฯ การจัดสรรเงินที่สํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลได้รับไว้อย่างชัดเจนและเคร่งครัดเพื่อใช้จ่ายเป็นเงินรางวัล และค่าใช้จ่ายในการบริหารงานของสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล

ซึ่งรวมทั้งค่าใช้จ่ายในการจําหน่าย สลากกินแบ่งรัฐบาลด้วย เงินที่ได้รับนอกเหนือจากที่กฎหมายกําหนดไว้ สํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล จะต้องนําส่งคลังเป็นรายได้แผ่นดินทั้งหมด

จึงเห็นได้ว่า สํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล เป็นหน่วยงาน ที่จัดตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์หลักในการออกสลากกินแบ่งรัฐบาล เพื่อหาเงินนําส่งคลังเป็นรายได้แผ่นดิน

“ดังนั้น การดําเนินการต่างๆ ของสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล จึงต้องอยู่ภายในขอบเขตแห่งวัตถุประสงค์ ในการจัดตั้งสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลดังกล่าวเท่านั้น”

สําหรับการกําหนดค่าใช้จ่ายในการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลนั้น มาตรา 22(3) แห่งพระราชบัญญัติสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลฯ กําหนดให้เงินที่สํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล ได้รับจากการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลในแต่ละงวด ให้จัดสรรเป็นค่าใช้จ่ายในการบริหารงาน

ซึ่งรวมทั้งค่าใช้จ่ายในการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลไม่เกินกว่าร้อยละสิบเจ็ด และมาตรา 25 แห่งพระราชบัญญัติดังกล่าว กําหนดให้ค่าใช้จ่ายในการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาล

ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของค่าใช้จ่ายในการบริหารงานตามมาตรา 22(3) ให้เป็นไปตามที่คณะกรรมการสลากกินแบ่งรัฐบาล กําหนดด้วยความเห็นชอบของรัฐมนตรี

ซึ่งค่าใช้จ่ายในการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลที่คณะกรรมการสลากกินแบ่งรัฐบาล จะกําหนดได้ต้องเป็นค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นเนื่องจากการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาล

หรือเกี่ยวข้องกับการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลของสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล หรือผู้ซึ่งปฏิบัติหน้าที่ แทนสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลในการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลในขั้นตอนการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาล

เช่น ส่วนลดสําหรับตัวแทนจําหน่าย ส่วนลดสําหรับตัวแทนจําหน่ายรายย่อย ส่วนลดสําหรับตัวแทนจําหน่ายรายย่อยประเภทบุคคลทั่วไปและคนพิการ และสมาชิกจําหน่ายของสมาคม องค์กร มูลนิธิ นิติบุคคล และหน่วยงาน

ซึ่งรวมถึงค่าใช้จ่ายในการบริหารจัดการ และการควบคุมตรวจสอบการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลให้เป็นไปโดยชอบด้วยกฎหมายและเกิดความเป็นธรรม

ทั้งนี้ ภายในขอบเขตแห่งวัตถุประสงค์ในการจัดตั้งสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล แต่การคืนเงินให้แก่ผู้ซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลที่ไม่ถูกรางวัลเพื่อเป็นเงินออมนั้น มีลักษณะเป็นค่าใช้จ่าย

หลังจากการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลไปแล้ว และยังเป็นการดําเนินการที่ไม่สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ ในการจัดตั้งสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลเพื่อหาเงินนําส่งคลังเป็นรายได้แผ่นดิน ดังที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น

ประกอบกับเมื่อพิจารณาสัดส่วนเงินออมที่ประชาชนผู้ซื้อสลากที่ไม่ถูกรางวัล จะได้รับคืนในแต่ละงวดนั้น เป็นจํานวนน้อยมากเมื่อเทียบกับเงินที่ประชาชนใช้จ่ายในการซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาล

จึงอาจมีผลให้ มาตรการนี้เป็นมาตรการที่กระตุ้นหรือส่งเสริมให้ประชาชนใช้จ่ายเงิน เพื่อซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลมากกว่า ส่งเสริมการออมให้แก่ประชาชน

“ด้วยเหตุนี้ คณะกรรมการสลากกินแบ่งรัฐบาล จึงไม่สามารถกําหนดให้ เงินคืนแก่ผู้ซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาล ที่ไม่ถูกรางวัลเพื่อเป็นเงินออมเป็นค่าใช้จ่ายในการจําหน่ายสลาก กินแบ่งรัฐบาลตามมาตรา 25 แห่งพระราชบัญญัติสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล ได้”

เมื่อได้วินิจฉัยแล้วว่า คณะกรรมการสลากกินแบ่งรัฐบาลไม่สามารถกําหนดให้เงินคืน แก่ผู้ซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลที่ไม่ถูกรางวัลเพื่อเป็นเงินออม เป็นค่าใช้จ่ายในการจําหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาล ตามมาตรา 25 ได้

กรณีจึงไม่ต้องพิจารณา วินิจฉัยประเด็นปัญหาที่กระทรวงการคลัง ขอหารือมาที่ว่า เงินคืนดังกล่าวเป็นของสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล จนกว่าจะจ่ายคืนให้แก่ประชาชนผู้ซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลที่ไม่ถูกรางวัลตามเงื่อนไข

หรือเป็นเงิน ที่สํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล สามารถตัดจ่ายออกจากระบบบัญชีของสํานักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลได้เมื่อสลากกินแบ่งรัฐบาลไม่ถูกรางวัล

ก่อนหน้านั้น นายลวรณ แสงสนิท ปลัดกระทรวงการคลัง และประธานบอร์ดสลากกินแบ่งรัฐบาล กล่าวว่า โครงการนี้ต้องชะลอและไม่สามารถเดินหน้าต่อได้

หลังสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา วินิจฉัยว่า เป็นกิจกรรมที่เกินขอบเขตอำนาจของสำนักงานสลากฯ ซึ่งถูกจัดตั้งขึ้นเพื่อดำเนินธุรกิจสลากเท่านั้น ไม่ใช่เพื่อส่งเสริมการออมโดยตรง

“แม้โครงการนี้ต้องพับแผน แต่กระทรวงการคลัง ยังมีมาตรการส่งเสริมการออมอื่นๆ ที่สามารถเดินหน้าได้ เช่น สลาก กอช. “หวยเกษียณ” ที่เตรียมเปิดขายเดือน ม.ค. 2569 รวมถึงแนวทางส่งเสริมการออมใหม่อีก 4-5 มาตรการ ที่อยู่ระหว่างกลั่นกรองก่อนเสนอต่อ ครม. ซึ่งคาดว่าจะเป็นทางเลือกที่เป็นประโยชน์ต่อประชาชน”