ราคาตกต่ำไม่ใช่เพราะการนำเข้า แต่เป็นกลไกตลาดผลจากผลผลิตล้นตลาด การแก้ปัญหาต้องไปไกลกว่าราคาประกัน ปรับโครงสร้างการผลิต ลดต้นทุน เพิ่มคุณภาพ เพื่อสร้างความมั่นคงที่แท้จริง
ตามที่นายจตุพร บุรุษพัฒน์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ ประกาศให้ผู้รวบรวมหรือพ่อค้าพืชไร่ต้องรับซื้อข้าวโพดจากเกษตรกรในราคากิโลกรัมละ 7.05 บาท สำหรับข้าวโพดที่มีความชื้นร้อยละ 30 และสมาคมผู้ผลิตอาหารสัตว์ไทยพร้อมเปิดโรงงานรับซื้อ (ยกเว้นพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่ผลผลิตยังไม่ออก) ถือเป็นมาตรการบรรเทาความเดือดร้อนของเกษตรกร โดยเฉพาะเกษตรกรในจังหวัดเพชรบูรณ์ที่เผชิญปัญหาราคาผลผลิตอ่อนตัวลงหนักกว่าปีที่ผ่านมา จนหลายรายขายได้ในราคาขาดทุน
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ยืนยันชัดเจนว่าราคาข้าวโพดที่ตกต่ำในปีนี้ไม่ได้เกี่ยวข้องกับการนำเข้าจากสหรัฐฯ เนื่องจากยังอยู่ระหว่างการเจรจาและกำหนดมาตรการนำเข้า หากจะมีการนำเข้าก็เป็นปีหน้า และมีเป้าหมายเพียงเพื่อทดแทนผลผลิตที่ไม่เพียงพอในประเทศเท่านั้น ปัจจุบันการผลิตข้าวโพดในประเทศทำได้ประมาณ 4.59 ล้านตัน แต่ความต้องการใช้จริงสูงอยู่ที่ประมาณ 9.2 ล้านตัน ปัญหาสำคัญจึงมาจากกลไกตลาด ที่ผลผลิตออกสู่ตลาดพร้อมกันจำนวนมาก ทำให้อุปทาน (supply) สูงกว่าอุปสงค์ (demand) จึงเป็นธรรมดาที่ราคาจะปรับตัวลดลง
แถมในปีนี้ยังมีกระแสข่าวลือว่าโรงงานอาหารสัตว์จะหันไปนำเข้าข้าวโพดจากสหรัฐฯ และไม่รับซื้อผลผลิตในประเทศ ข่าวที่ไม่จริงนี้สร้างความกังวล กดดันให้เกษตรกรหลายรายแข่งกันขายผลผลิตออกไป ไม่มีอำนาจต่อรอง บวกกับการฉวยโอกาสของผู้ค้าบางราย ยิ่งซ้ำเติมปัญหาราคาที่ตกอยู่แล้วให้หนักขึ้นไปอีก
การซื้อขายข้าวโพดเลี้ยงสัตว์แตกต่างจากสินค้าเกษตรทั่วไป เพราะโรงงานอาหารสัตว์รับซื้อข้าวโพดเมล็ดแห้งที่มีความชื้นมาตรฐาน 14.5% ในราคาที่กรมการค้าภายในกำหนดไว้ที่กิโลกรัมละ 9.80 บาท แต่คุณภาพของข้าวโพดที่เกษตรกรส่วนใหญ่เก็บเกี่ยวเป็นข้าวโพดที่สด มีความชื้นสูงถึง 30-33% ซึ่งไม่ตรงตามมาตรฐานของโรงงานอาหารสัตว์ เกษตรกรจึงไม่สามารถรับซื้อโดยตรงได้ ต้องอาศัยพ่อค้าพืชไร่หรือผู้รวบรวมเป็นตัวกลางในการอบแห้ง ทั้งการตากแดดและการใช้เครื่องอบ ก่อนขายต่อให้โรงงานด้วยความชื้นตามมาตรฐาน
สำหรับกรณีของเกษตรกรในเพชรบูรณ์ที่เป็นพื้นที่ที่เริ่มปลูกข้าวโพดเร็วกว่าพื้นที่ปลูกอื่นๆ โดยเริ่มปลูกตั้งแต่เมษายน-พฤษภาคม และเก็บเกี่ยวในสิงหาคม-กันยายน ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ยังอยู่ในฤดูฝน เช่นเดียวกับปีนี้ที่ในเดือนสิงหาคมที่ยังมีพายุและฝนอยู่ เกษตรกรต้องรีบเก็บเกี่ยวเพื่อหลีกเลี่ยงผลผลิตเสียหาย ต้นข้าวโพดล้ม ทำให้ผลผลิตมีความชื้นสูง อีกทั้งยังมีต้นทุนเพิ่มจากการจ้างแรงงานเก็บข้าวโพดที่ล้มใช้รถไม่ได้ เมื่อรวมกับการหักค่าอบแห้งและค่าขนส่ง ราคาที่เกษตรกรได้รับจึงต่ำกว่าที่กรมการค้าภายในกำหนดไว้
มาตรการช่วยเหลือที่กำหนดราคารับซื้อขั้นต่ำที่ 7.05 บาท/กก. สำหรับข้าวโพดความชื้น 30% ถือเป็นการสร้างความเชื่อมั่นไม่ให้เกษตรกรถูกกดราคามากเกินไป แม้จะช่วยบรรเทาเฉพาะหน้า แต่ยังคงเป็นเพียงการแก้ปัญหาระยะสั้น ไม่สามารถปรับเปลี่ยนโครงสร้างตลาดและระบบการผลิตให้มีความยั่งยืน จึงทำให้เกษตรกรยังคงเผชิญปัญหาซ้ำซากเป็นวัฏจักรทุกปี
การสร้างความมั่นคงให้เกษตรกร ต้องแก้ที่ “รากของปัญหา” ไม่ใช่เพียงมาตรการกำหนดราคาขั้นต่ำเท่านั้น หากยังมีแนวทางที่กระทรวงเกษตรและสหกรณ์และกระทรวงพาณิชย์ต่างมองเห็นเป็นทางเดียวกัน ได้แก่
1.ลดต้นทุนการผลิต - ผ่านการปรับราคาปัจจัยการผลิต และส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีเกษตรแม่นยำ เช่น การมีข้อมูลฝนตก การกำหนดวันปลูก-วันเก็บเกี่ยวที่เหมาะสม และการวิเคราะห์ดินเพื่อใช้ปุ๋ยอย่างมีประสิทธิภาพ การใช้เครื่องจักรที่ช่วยเพิ่มคุณภาพดิน
2.เพิ่มศักยภาพเกษตรกร เสริมองค์ความรู้ - ส่งเสริมการรวมกลุ่มเกษตรกรเพื่อการบริหารการใช้เครื่องจักรและเครื่องอบแห้งร่วมกัน สร้างเสริมความรู้ให้เกษตรกรพัฒนาการผลิต ปรับตัวรับความท้าทายต่างๆ
3.สร้างระบบตลาดโปร่งใสและเป็นธรรม - พัฒนาระบบการซื้อขายที่มีมาตรฐาน ต่อยอดมาจากการยกระดับคุณภาพของสินค้าได้ตรงตามมาตรฐาน สร้างเสถียรภาพของราคาสินค้า
ราคาข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ที่เกษตรกรได้รับในปัจจุบัน ไม่ใช่ผลจากการถูกเอารัดเอาเปรียบ แต่เป็นผลของกลไกตลาดและคุณภาพผลผลิต บางครั้งอาจเจอการฉวยโอกาสของผู้ซื้อในบางพื้นที่ มาตรการกำหนดราคาเป็นเพียงการประคับประคองระยะสั้น สิ่งที่จะทำให้เกษตรกรอยู่ได้อย่างมั่นคงจริงๆ คือการพัฒนาศักยภาพของเกษตรกร สู่ระบบการผลิตที่ยั่งยืน ลดต้นทุน ไม่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
ผู้ผลิตสินค้าเกษตรของไทยจึงควรมองไปไกลกว่าการรอ “ราคาประกัน” แต่หันมาร่วมกันสร้างความเข้มแข็งในการผลิตของเกษตรกร เพื่อให้ได้ราคาขายสินค้าที่สะท้อนคุณภาพ สร้างสมดุลกลไกการตลาด เป็นคำตอบสู่การทำเกษตรที่มั่นคงและเกษตรกรอยู่ได้อย่างแข็งแรงและยั่งยืน
